Wydawanie zaświadczeń A1 - poradnik ZUS cz. II

Swobodne przemieszczanie się osób na terytorium Unii Europejskiej, które wynika z wykonywania pracy przez te osoby w różnych państwach członkowskich, związane jest z koniecznością ustalenia dla tych osób, właściwego systemu zabezpieczenia społecznego. Ustalanie, któremu systemowi zabezpieczenia społecznego osoby te będą podlegały, jest unormowane bezpośrednio w prawie Unii Europejskiej - w rozporządzeniach Parlamentu Europejskiego i Rady. Publikujemy drugą część poradnika ZUS poświęconego uzyskiwaniu zaświadczeń A1.

4. Zasady wydawania zaświadczeń A1

4.1. Wydawanie zaświadczenia A1 dla urzędników służby cywilnej

Do urzędników służby cywilnej zastosowanie ma art. 11 ust. 3 lit. b) rozporządzenia nr 883/2004. Aby otrzymać zaświadczenie A1, muszą być spełnione przesłanki wynikające z tego przepisu, tj.:

1) zainteresowany musi być zatrudniony przez polską administrację,

2) zainteresowany musi zajmować stanowisko związane z wykonywaniem funkcji władczych/publicznych w celu zabezpieczenia ogólnych interesów państwa, interesu publicznego lub społecznego.

Do złożenia wniosku o wydanie zaświadczenia A1 uprawniony jest zainteresowany lub jego pracodawca (art. 19 ust. 2 rozporządzenia nr 987/2009).

Wniosek możesz złożyć na formularzu US-29 Wniosek o wydanie zaświadczenia A1 dla urzędnika służby cywilnej  (zasady wypełniania wniosku przedstawiliśmy w punkcie 5.1 Poradnika).

Jeśli spełnione są te przesłanki otrzymasz zaświadczenie A1, które potwierdzi, że osoba jest objęta ubezpieczeniami w Polsce.

4.2. Wydawanie zaświadczenia A1 dla marynarzy

Do osób, które wykonują pracę najemną lub pracę na własny rachunek normalnie na pokładzie statku na morzu zastosowanie ma art. 11 ust. 4 rozporządzenia nr 883/2004. Aby otrzymać zaświadczenie A1, muszą być spełnione przesłanki wynikające z tego przepisu, tj.:

1) w przypadku, gdy praca najemna lub praca na własny rachunek wykonywana jest na pokładzie statku na morzu pod polską banderą – wykaż, że praca ta jest wykonywana normalnie na takim statku,

2) w przypadku, gdy praca najemna lub praca na własny rachunek wykonywana jest na statku pływającym pod banderą innego państwa członkowskiego – wykaż, że:

• zainteresowany ma miejsce zamieszkania w Polsce,

• zainteresowany otrzymuje wynagrodzenie od podmiotu, który ma swoją siedzibę lub miejsce prowadzenia działalności w Polsce.

Do złożenia wniosku o wydanie zaświadczenia A1 uprawniony jest zainteresowany lub jego pracodawca (art. 19 ust. 2 rozporządzenia nr 987/2009).

Wniosek możesz złożyć na formularzu US-30 Wniosek o wydanie zaświadczenia A1 dla pracownika lub osoby, która wykonuje pracę na własny rachunek na pokładzie statku na morzu (zasady wypełniania wniosku przedstawiliśmy w punkcie 5.2 Poradnika).

Jeśli spełnione są te przesłanki, otrzymasz zaświadczenie A1, które potwierdzi, że osoba jest objęta ubezpieczeniami w Polsce.

4.3. Wydawanie zaświadczenia A1 dla członków załogi lotniczej lub personelu pokładowego

Do członków załogi lotniczej lub personelu pokładowego zastosowanie ma art. 11 ust. 5 rozporządzenia nr 883/2004. Aby otrzymać zaświadczenie A1, muszą być spełnione przesłanki wynikające z tego przepisu, tj.:

a) zainteresowany musi wykonywać pracę w charakterze członka załogi lotniczej lub personelu pokładowego,

b) praca musi być wykonywana w lotniczym transporcie pasażerów lub towarów,

c) port macierzysty musi znajdować się w Polsce.

Do złożenia wniosku o wydanie zaświadczenia A1 uprawniony jest zainteresowany lub jego pracodawca (art. 19 ust. 2 rozporządzenia nr 987/2009).

Wniosek możesz złożyć na formularzu US-46 Wniosek o wydanie zaświadczenia A1 dla członka załogi lotniczej lub personelu pokładowego (zasady wypełniania wniosku przedstawiliśmy w punkcie 5.3 Poradnika).

Jeśli spełnione są te przesłanki, otrzymasz zaświadczenie A1, które potwierdzi, że osoba jest objęta ubezpieczeniami w Polsce.

4.4. Wydawanie zaświadczenia A1 w związku z delegowaniem pracowników do wykonywania pracy w innym państwie członkowskim

W przypadku delegowania pracowników do wykonywania pracy na terytorium innego państwa członkowskiego zastosowanie ma art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004 oraz art. 14 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 987/2009. Aby otrzymać zaświadczenie A1, muszą być spełnione przesłanki wynikające z tych przepisów, tj.:

1) praca za granicą musi być wykonywana w imieniu przedsiębiorstwa „delegującego”, co oznacza, że:

• istnieje bezpośredni związek między pracownikiem i pracodawcą (pracownik nadal podlega zwierzchnictwu przedsiębiorstwa „delegującego”) - istotne jest kto zatrudnia pracownika; kto wypłaca wynagrodzenie (niezależnie od ewentualnych umów między pracodawcą w państwie wysyłającym a przedsiębiorstwem w państwie zatrudnienia, dotyczących wynagradzania pracowników); odpowiedzialność za rekrutację;

• przedsiębiorstwo „delegujące” musi zachować prawo do określenia „charakteru” pracy wykonywanej przez pracownika delegowanego,

• praca musi być wykonywana dla przedsiębiorstwa „delegującego”,

• pracownik nie może zostać pozostawiony przez przedsiębiorstwo, do którego został oddelegowany do dyspozycji innego przedsiębiorstwa w państwie członkowskim, w którym się znajduje.

2) przedsiębiorstwo „delegujące” musi „normalnie” prowadzić działalność w Polsce – oznacza to, że jej znaczna część musi być prowadzona w Polsce. Kryteria, które badamy w tym celu, są określone w Decyzji Komisji Administracyjnej ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego nr A2 z dnia 12 czerwca 2009 r. dotyczącej wykładni art. 12 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie ustawodawstwa mającego zastosowanie do pracowników delegowanych i osób wykonujących pracę na własny rachunek, tymczasowo pracujących poza państwem właściwym (Dz. Urz. UE C 106 z 24.04.2010 r., str. 5), zwana dalej „Decyzją A2”, tj.:

• liczba pracowników wykonujących pracę w Polsce i za granicą (zgodnie z Praktycznym poradnikiem, jeśli w firmie delegującej zatrudniony jest wyłącznie personel administracyjny zastosowanie przepisów o delegowaniu nie jest możliwe),

• liczba umów realizowanych przez przedsiębiorstwo delegujące w Polsce i za granicą,

• wartość uzyskiwanego przez firmę delegującą obrotu (zgodnie z Praktycznym poradnikiem, obrót, który w państwie delegującym wynosi około 25% całkowitego obrotu, może być wystarczającym wskaźnikiem, ale przypadki, w których obrót jest niższy niż 25%, wymagają pogłębionej analizy),

• pozostałe kryteria określone w Decyzji A2 (np. miejsce, w którym rekrutowani są pracownicy delegowani; miejsce, w którym zawierana jest większość umów z klientami; miejsce, w którym firma ma zarejestrowaną siedzibę).

3) okres delegowania nie może przekroczyć 24 miesięcy,

4) pracownik nie może być wysłany by zastąpić innego pracownika delegowanego.

5) w przypadku osób zatrudnionych w celu oddelegowania – konieczne jest aby przed rozpoczęciem delegowania pracownik podlegał przynajmniej przez miesiąc polskiemu ustawodawstwu.

Kryteria te rozpatrujemy łącznie, z uwzględnieniem relacji między nimi. W każdym przypadku ZUS dokonuje indywidualnej oceny spełnienia tych szczególnie istotnych kryteriów. Powyższy wykaz nie jest jednak wyczerpujący. W celu dokonania prawidłowej oceny, ZUS może wziąć pod uwagę ewentualnie inne kryteria, które muszą uwzględniać charakter działalności prowadzonej przez przedsiębiorstwo w państwie, w którym ma ono siedzibę i które muszą być dopasowane do specyficznych cech tego przedsiębiorstwa.

Do złożenia wniosku o wydanie zaświadczenia A1 uprawniony jest pracodawca delegujący a w wyjątkowych sytuacjach, sam pracownik delegowany (art. 19 ust. 2 rozporządzenia nr 987/2009).

Wniosek możesz złożyć na formularzu US-3 Wniosek o wydanie zaświadczenia A1 dla pracownika delegowanego do wykonywania pracy w innym państwie członkowskim UE, EOG lub w Szwajcarii (zasady wypełniania wniosku przedstawiliśmy w punkcie 5.4 Poradnika).

Jeśli spełnione są te przesłanki, otrzymasz zaświadczenie A1, które potwierdzi, że osoba jest objęta ubezpieczeniami w Polsce.

4.5. Wydawanie zaświadczenia A1 w związku z czasowym przeniesieniem działalności na własny rachunek na terytorium innego państwa członkowskiego

W przypadku czasowego przeniesienia działalności na własny rachunek na terytorium innego państwa członkowskiego, zastosowanie ma art. 12 ust. 2 rozporządzenia nr 883/2004 oraz art. 14 ust. 3 i 4 rozporządzenia nr 987/2009. Aby otrzymać zaświadczenie A1, musisz spełnić przesłanki wynikające z tych przepisów oraz Decyzji A2 i Praktycznego poradnika, tj.:

1) wykaż „normalne” wykonywanie działalności jako osoba, która pracuje na własny rachunek w Polsce (oznacza to, że musisz prowadzić znaczną część działalności w Polsce) - aby to potwierdzić sprawdzamy m.in. okres i rodzaj działalności faktycznie prowadzonej w Polsce,

2) wykaż, że w innym państwie członkowskim będziesz wykonywał podobną działalność (przesądza o tym rzeczywisty charakter działalności, jaką masz zamiar tam wykonywać),

3) podobną działalność możesz tam wykonywać w okresie nie dłuższym niż 24 miesiące,

4) podczas wykonywania pracy za granicą, w Polsce musisz zachować infrastrukturę która umożliwi Ci dalsze prowadzenie działalności po zakończeniu pracy za granicą,

5) musisz wykazać, że prowadziłeś działalność w Polsce przez co najmniej dwa miesiące przed rozpoczęciem wykonywania działalności za granicą. Musisz spełnić ten warunek przed każdym kolejnym rozpoczęciem wykonywania działalności za granicą.

Do złożenia wniosku o wydanie zaświadczenia...