Wspólność majątkowa między małżonkami – konsekwencje w podatku dochodowym

Ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej powstaje między małżonkami z mocy ustawy, jeśli nie zdecydują się oni na podpisanie umowy majątkowej. Dlatego też jest to najpowszechniejszy małżeński ustrój majątkowy. Istnienie wspólności ustawowej daje małżonkom prawo do skorzystania z przywileju wspólnego rozliczenia dochodów. Co ciekawe, prawo to przysługuje również tym małżonkom, którzy umownie ograniczyli zakres tej wspólności (na potwierdzenie można powołać interpretację indywidualną dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 23 sierpnia 2010 r., nr IPPB4/415-422/10-5/JS). Jednak przyjęty ustrój majątkowy w związku małżeńskim powoduje także powstanie szeregu innych konsekwencji podatkowych.

Środki trwałe w firmach małżonków

Istnienie wspólności majątkowej między małżonkami przysparza głównie problemów z interpretacją przepisów podatkowych. Jednym z jaskrawych przykładów jest przypadek małżonków, którzy wykorzystują ten sam środek trwałych w odrębnie prowadzonych firmach. Zdarza się to przede wszystkim w sytuacji, gdy profil działalności obojga małżonków jest zbieżny. Często też małżonkowie decydują się na zakup jednego pojazdu, który wykorzystują w osobnych firmach. Pojawia się wtedy kłopot z ustaleniem wartości początkowej takiego środka trwałego oraz wysokości dokonywanych odpisów amortyzacyjnych.

Artykuł 22g ust. 11 ustawy o PIT nakazuje w takim przypadku przyjęcie wartości początkowej składnika majątku w takiej proporcji jego wartości, w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika. Przepis ten dotyczy wszelkich środków trwałych stanowiących współwłasność podatnika i co do zasady nie budzi kontrowersji. Lecz w przypadku małżonków, między którymi istnieje wspólność majątkowa, pojawia się problem. Ustrój ten stanowi bowiem tzw. współwłasność łączną (bezudziałową), której istotą jest brak możliwości ustalenia wielkości udziału każdego z małżonków we wspólnym majątku. Biorąc pod uwagę charakter wspólności małżeńskiej, należałoby – w mojej ocenie – dojść do wniosku, że zacytowany przepis nie może mieć do niej zastosowania.

Organy podatkowe w interpretacjach wydawanych na rzecz małżonków powołują się jednak w takiej sytuacji na zacytowany przepis. W tym kontekście na uwagę zasługuje interpretacja wydana 24 lutego 2012 r. przez dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi, nr IPTPB1/415-330/11-2/AG. Z jej treści wynika, że co do zasady udziały małżonków we własności składnika majątku należy uznać za równe, co oznacza, że każdy z nich ustala wartość początkową środka trwałego na poziomie 50% jego ceny nabycia lub kosztu wytworzenia. Niemniej organ stwierdził, że:

(...) w sytuacji gdy małżonkowie wykorzystują w nierównych częściach składnik majątku stanowiący ich współwłasność w odrębnie prowadzonych działalnościach, co zostanie stosownie udokumentowane, dopuszczalne jest ustalenie wartości początkowej środków trwałych w oparciu o rzeczywiste proporcje ich wykorzystania.

Jest to z pewnością rozwiązanie rozsądne i sprawiedliwe, jednak – według mnie – nie znajduje poparcia w aktualnym brzmieniu przepisów.

Przekazywanie majątku między firmami

Największym źródłem wątpliwości podatkowych jest kwestia przekazywania między małżonkami składników majątkowych wykorzystywanych na cele firmowe. Niestety, mamy tu do czynienia z dwiema rozbieżnymi zasadami postępowania, w zależności od rodzaju przekazywanego majątku.

1. Przekazanie środków trwałych

W razie przenoszenia między firmami małżonków środków trwałych na pierwszy plan wysuwa się istota wspólności majątkowej. Konsekwencją takiego podejścia jest prawo do ujęcia w środkach trwałych składnika majątkowego przez małżonka, który nie został wskazany jako nabywca na fakturze (potwierdza to szereg interpretacji wydawanych przez organy skarbowe, np. akt wydany 16 kwietnia 2012 r. przez dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi, nr IPTPB1/415-24/12-5/ASZ), a także brak możliwości zbycia, darowania czy oddania w używanie takiej rzeczy przez jednego małżonka drugiemu.

Przyjąć więc można, że przeniesienie prawa do dysponowania środkiem trwałym nabytym do majątku wspólnego, który był wykorzystywany w działalności żony, a ma być używany przez męża, powinno nastąpić w formie przeniesienia władztwa nad rzeczą. Zdaniem organów podatkowych nie może być w tym przypadku mowy o sprzedaży czy też oddaniu rzeczy w używanie np. na podstawie umowy najmu. Warto o tym pamiętać, ponieważ potraktowanie takiej transakcji jako sprzedaży czy najmu może się wiązać z przykrymi konsekwencjami dla małżonka, który rozpoznał z tego tytułu koszty podatkowe.

Takie postępowanie może być kwestionowane przez organy skarbowe, np. dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z 15 stycznia 2008 r., nr ILPB1/415-140/07-2/AMN, stwierdził:

(...) W przypadku oddania środka trwałego stanowiącego współwłasność małżonków, amortyzowanego przez jednego z małżonków, do używania drugiemu małżonkowi na podstawie umowy najmu (na potrzeby prowadzonej przez niego działalności gospodarczej) nie jest możliwe jednoczesne zaliczanie do kosztów uzyskania przychodów całości odpisów amortyzacyjnych i remontów przez jednego z małżonków i kosztów najmu przez drugiego.

Warto dodać, że przekazanie władztwa nad środkiem trwałym będzie neutralne podatkowo również dla przekazującego, który nie rozpoznaje z tego tytułu przychodu podatkowego.

2. Przekazanie towarów handlowych

Zdaniem organów skarbowych inaczej należy postąpić w razie przekazania małżonkowi towarów handlowych objętych wspólnością majątkową. W tej sytuacji rozstrzygające znaczenie ma występowanie obydwu małżonków w charakterze odrębnych podatników.

Organy skarbowe zezwalają na rozpoznanie kosztu podatkowego w przypadku odpłatnego przekazania takich towarów między firmami małżonków. Oczywiście po stronie drugiego z małżonków powinien zostać rozpoznany przychód należny.

Tak stwierdził np. dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 18 kwietnia 2012 r., nr IPPB1/415-101/12-2/JB. Wymaga przy tym podkreślenia, że małżonkowie działają w tej sytuacji jako podmioty powiązane, transakcja powinna być więc przeprowadzona na warunkach rynkowych.

Odpisy amortyzacyjne od środka trwałego używanego uprzednio przez małżonka

Przekazanie środków trwałych między firmami małżonków powoduje dodatkowo konieczność zastosowania szczególnych reguł amortyzacji. Przede wszystkim w opisanym przypadku zastosowanie znajdzie zasada kontynuacji amortyzacji. Oznacza to, że małżonek rozpoczynający działalność ustala wartość początkową środków trwałych na poziomie przyjętym uprzednio w EŚT przez drugiego małżonka. Ponadto początkujący przedsiębiorca musi uwzględnić dotychczas dokonane odpisy amortyzacyjne oraz kontynuować amortyzację według metody wybranej przez poprzednika.

Trzeba też wiedzieć, że w opisanej sytuacji małżonek rozpoczynający działalność nie dokona jednorazowego odpisu amortyzacyjnego od przejętych środków trwałych (art. 22k ust. 11 ustawy o PIT). Nie może on również zastosować indywidualnej stawki amortyzacyjnej w związku z używaniem rzeczy przez poprzednika, ponieważ zgodnie z przepisami rzecz powinna być używana przed jej nabyciem, natomiast pierwszy z małżonków zaczął ją wykorzystywać już po nabyciu do majątku wspólnego.

Magdalena Płachecka

Wszystkie artykuły z tego działu »

WASZE KOMENTARZE (0)

Dodaj nowy komentarz

komentarz:
podpis:
 

Drodzy Użytkownicy podatki.biz. Choć czytamy uważnie Wasze komentarze, nie odpowiadamy na pytania w kwestiach szczegółowych. Zadając je, kierujecie je nie do nas, a do innych Użytkowników podatki.biz. Jeżeli chcecie wyjaśnić lub rozwiązać jakiś problem, zachęcamy do skorzystania z naszego forum dyskusyjnego - www.podatki.biz/forum

Zespół podatki.biz

Napisz komentarz...