WSA. Odstąpienie od umowy przedwstępnej: Odstępne nie podlega VAT

Należności wypłacone na rzecz skarżącej [odstępne] przez sprzedającego z tytułu odstąpienia od umowy przedwstępnej zobowiązującej do zawarcia umowy sprzedaży towarów używanych należy uznać za nie podlegające opodatkowaniu VAT - orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu.

SENTENCJA

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Jadwiga Danuta Mróz, Sędziowie sędzia WSA Dagmara Dominik-Ogińska (sprawozdawca) sędzia WSA Aleksandra Sędkowska, Protokolant starszy specjalista Katarzyna Motyl, po rozpoznaniu w Wydziale I na rozprawie w dniu 20 kwietnia 2017 r. sprawy ze skargi A J. B. sp. j. z/s we W. na interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w P. działającego w imieniu Ministra Finansów z dnia[...] czerwca 2016 r. nr [...] w przedmiocie podatku od towarów i usług:

1. uchyla zaskarżoną interpretację indywidualną;
2. zasądza od Szefa Krajowej Administracji Skarbowej na rzecz strony skarżącej kwotę 457 (czterysta pięćdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

UZASADNIENIE

1. Postępowanie przed organem podatkowym.

1.1. Przedmiotem skargi jest interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w P. działającego w imieniu Ministra Finansów (dalej: organ podatkowy) z dnia [...] czerwca 2016r., nr [...], na wniosek A sp. j. z/s we W. (dalej: Spółka, Strona, Skarżąca) w przedmiocie podatku od towarów i usług (dalej: VAT).

1.2. Z uzasadnienia zdarzenia przyszłego przedstawionego we wniosku o udzielenie interpretacji indywidualnej wynika, że Spółka rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej w przedmiocie handlu towarami używanymi. Strona wskazała, że jej działalność opiera się w szczególności na skupowaniu od osób fizycznych, niebędących podatnikami VAT towarów używanych, a następnie ich sprzedaży ostatecznym odbiorcom. Spółka podała, że zdarzają się sytuacje, że przed zawarciem właściwej umowy sprzedaży sprzedający decydują się na zawarcie przedwstępnej umowy. Strona wyjaśniła, że umowa przedwstępna zawiera oznaczony termin, do którego upływu strony zobowiązują się zawrzeć umowę właściwą (przyrzeczoną). Na mocy umowy przedwstępnej spółka wypłaca sprzedającemu zaliczkę na poczet późniejszej (przyrzeczonej) dostawy towaru. Wskazano, że postanowienia umowy przedwstępnej dają stronom możliwość odstąpienia bez podania przyczyny od umowy za zapłatą odstępnego. Odstąpienie w takim wypadku musi nastąpić najpóźniej do dnia, w którym powinna być zawarta umowa przyrzeczona. W przypadku odstąpienia od umowy przez sprzedającego – spółka otrzymuje zwrot uprzednio wypłaconej zaliczki oraz ustaloną umownie kwotę odstępnego. Wyjaśniono, że w sytuacji gdy nie ma miejsca odstąpienie od umowy przedwstępnej przez którąkolwiek ze stron – Spółka sprzedaje nabyte ostatecznie towary używane osobom trzecim opodatkowując VAT marżę uzyskaną na transakcji.

1.3. Pismem z dnia 24 maja 2016r. spółka wskazała, że:

1. jest czynnym, zarejestrowanym podatnikiem VAT;
2. w przypadku odstąpienia od umowy sprzedaży (przyrzeczonej) sprzedający nie będzie zobowiązany na podstawie umowy przedwstępnej do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy sprzedaży (przyrzeczonej). Odstąpienie od jednej umowy nie wpływa na drugą, ani postanowienia jednej umowy nie regulują sytuacji możliwych do wystąpienia w związku z wykonaniem drugiej umowy – z chwilą zawarcia umowy sprzedaży (przyrzeczonej) umowa przedwstępna zostaje wykonana i już nie obowiązuje;
3. z wyjątkiem czynności będących przedmiotem niniejszego wniosku Spółka nie planuje wykonywać czynności pozostających poza zakresem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011r. Nr 177, poz. 1054 ze zm.; dalej: ustawa o VAT);
4. Spółka będzie nabywać towary i usługi, które będą wykorzystywane wyłącznie do celów prowadzonej działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT.

1.4. W związku z powyższym opisem zdarzenia przyszłego Spółka zadała następujące pytania:

1. W jaki sposób Spółka powinna traktować na gruncie VAT wypłacane na jej rzecz przez sprzedającego należności z tytułu odstąpienia od umowy przedwstępnej?
2. W przypadku pozytywnej odpowiedzi na pytanie nr 1, czy Spółka prowadząc sprzedaż towarów używanych w systemie "VAT marża" oraz uzyskując dochody z tytułu odstępnego płaconego przez sprzedających jest obowiązana do stosowania tzw. "prewspółczynnika" proporcji zgodnie z art. 86 ust. 2a i nast. ustawy o VAT?

Zdaniem Spółki, powinno się traktować wypłacane na jej rzecz przez sprzedającego należności z tytułu odstąpienia od umowy przedwstępnej jako opłaty będące poza zakresem VAT (niepodlegające VAT). Odstępne i kary umowne nie stanowią bowiem wynagrodzenia za wykonanie czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, w szczególności odpłatnego świadczenia usług na terytorium kraju. Dodatkowo Spółka stwierdziła, że prowadząc sprzedaż towarów używanych w systemie "VAT marża" oraz uzyskując dochody z tytułu odstępnego płaconego przez sprzedających, nie jest obowiązana do stosowania tzw. "prewspółczynnika" proporcji.

1.5. W powołanej na wstępie interpretacji indywidualnej uznano stanowisko strony za nieprawidłowe. Organ podatkowy wskazał, w analizowanej sprawie wątpliwości Spółki dotyczą kwestii, w jaki sposób powinno się traktować na gruncie VAT wypłacane na rzecz Spółki przez sprzedającego należności z tytułu odstąpienia od umowy przedwstępnej. Według organu podatkowego, aby ustalić zasady opodatkowania danej czynności, dokonanej w zamian za odszkodowanie (rekompensatę) niezbędne jest rozstrzygnięcie, czy te czynności skutkują uzyskaniem bezpośrednich korzyści przez wypłacającego. Organ podatkowy zaznaczył, że na gruncie VAT pod pojęciem świadczenia – składającego się na istotę usługi – należy rozumieć każde zachowanie się na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Według organu podatkowego, jeżeli zaniechanie pewnych czynności za odszkodowaniem przynosiłoby wymierną korzyść konkretnemu podmiotowi, to wówczas powinno być ono na gruncie ustawy o VAT przyjmowane za usługę. W efekcie czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Organ podatkowy zaznaczył, że kwestia ta ma szczególnie istotne znaczenie przy takich świadczeniach, których istotą jest zaniechanie, powstrzymywanie się od określonych czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można było powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie. Analizując art. 361 § 1 i art. 471 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r., poz. 380 ze zm.; dalej: k.c.) organ podatkowy wskazał, że istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana ze zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji. Zdaniem organu podatkowego, ustalanie statusu wypłacanej rekompensaty, jako podlegającej, bądź nie opodatkowaniu VAT, należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem. Zatem, jeżeli płatność o charakterze odszkodowawczym nie będzie miała bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony kontrahenta, wówczas kwota otrzymanych odszkodowań nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem. Oznacza to, że kwota otrzymanych odszkodowań nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem, o ile płatności o charakterze odszkodowawczym nie będą miały bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego.

Zdaniem organu podatkowego, rekompensata finansowa (odstępne) nie będzie posiadała cech odszkodowania za poniesioną szkodę, gdyż nie zaistnieją okoliczności, które w rozumieniu przepisów k.c. powodowałyby szkodę i determinowały wypłatę odszkodowania. W opinii organu, w opisanym zdarzeniu przyszłym mamy d...