WSA. Nie każdy rodzaj aktywności twórcy jest dziełem

Z uzasadnienia: Błędne i niewystarczające jest określenie przedmiotu umowy o dzieło tylko jako przygotowanie i wykonanie koncertu/spektaklu. Brak ustalenia szczegółowych parametrów tego typu przedsięwzięcia artystycznego, w tym sprecyzowania roli w nim wykonawcy/uczestnika podlegającego ubezpieczeniu, uniemożliwia weryfikację rezultatu zawartej umowy, co ważne z uwagi na istotne kryterium odróżniające umowę o dzieło od umowy o świadczenie usług, czyli możliwość poddania umówionego rezultatu (dzieła) sprawdzianowi na istnienie wad.

SENTENCJA

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Zdzisław Romanowski (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Sławomir Kozik Sędzia WSA Pamela Kuraś-Dębecka Protokolant ref. staż. Patrycja Młynarczyk po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 maja 2019 r. sprawy ze skargi Z. w S. na decyzję Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia [...] listopada 2018 r. nr [...] w przedmiocie podlegania obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego oddala skargę

UZASADNIENIE

Zaskarżoną w tej sprawie ww. decyzją z [...] listopada 2018 r. Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia (dalej Prezes NFZ, organ odwoławczy), działając na podstawie art. 102 ust. 5 pkt 24 w zw. z art. 109 ust. 5 oraz art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e) ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2017 r. Nr 164, poz. 1938 ze zm., dalej ustawa o świadczeniach) oraz art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a. w zw. z art. 16 ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 935) - po rozpatrzeniu odwołania Z. w S. (dalej skarżący, płatnik składek) od decyzji Dyrektora [...] Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia (dalej organ I instancji) z [...] czerwca 2015 r. ustalającej, że D. K. (dalej uczestnik, zainteresowany) podlegał w okresach od dnia 9 do dnia 11 października 2009 r. i w dniu 30 października 2009 r. obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy o świadczenie usług, zawartej z płatnikiem składek Z. w S., utrzymał w mocy tę decyzję.

W uzasadnieniu decyzji odwoławczej Prezes NFZ wskazał, że o rozpatrzenie sprawy w zakresie objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym uczestnika z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy o świadczenie usług, do której mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego (dalej K.c.), zwrócił się do organu Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) pismem z dnia 31 marca 2015 r., natomiast organ I instancji ww. decyzją z [...] czerwca 2015 r. stwierdził istnienie obowiązku tego ubezpieczenia.

Do wzmiankowanego pisma/wniosku ZUS załączył m.in. kopię umowy nr [...] nazwanej umową o dzieło zawartej 8 października 2009 r. między zamawiającym Z. w S. a wykonawcą D. K., stosownie do której zamawiający zamawia, a wykonawca przyjmuje zamówienie wykonania: Przygotowanie i wykonanie utworów muzycznych w spektaklu pt.: "[...]" w [...]. Strony ustalają "termin wykonania dzieła" na dzień 9, 10, 11, 30 pazdziernika 2009 r. (4 x 180 zł). Za wykonane dzieło zamawiający zapłaci wykonawcy kwotę 720 zł w terminie 14 dni od otrzymania rachunku, wykonawca zobowiązuje się "do wykonania dzieła według swojej najlepszej wiedzy fachowej", jak również do naprawienia szkody jaką poniósł zamawiający "z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania dzieła" przy czym wykonawca "nie może powierzyć ani w całości ani w części wykonania dzieła innej osobie" (por. cały tekst umowy w aktach administracyjnych sprawy).

Z tej właśnie umowy organ wywiódł ww. podleganie uczestnika obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, jako - według organu - umowy o świadczenie usług (nazwanej "umową o dzieło"), do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia.

W odwołaniu skarżący nie zgodził się z argumentacją organu I instancji na temat wskazanej kwalifikacji umowy skutkującej obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego jej wykonawcy/uczestnika.

Prezes NFZ nie uwzględniając odwołania, po przytoczeniu treści mających w sprawie zastosowanie przepisów (por. tekst zaskarżonej decyzji), w tym art. 734 § 1 K.c. (stosownie do którego przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie) oraz art. 627 K.c. (stosownie do którego przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia) wskazał w szczególności, iż wypełnianie zadań w ramach zawartej umowy stanowiło przygotowanie i wykonanie utworów muzycznych w spektaklu. Wykonywanie tego typu czynności nie może zostać zakwalifikowane, jako praca wykonywana na podstawie umowy o dzieło, gdyż polegała ona na dokonywaniu czynności z należytą starannością. Potwierdza to również treść spornej umowy oraz argumentacja odwołania, w której pełnomocnik płatnika składek wskazuje na rezultat "Partia muzyczna na perkusji przygotowana i przedstawiona osobiście przez Zainteresowanego, a wykonana podczas spektaklu, miała na celu uzyskanie efektu końcowego w postaci określonego wydarzenia artystycznego - przedstawienia sceniczno-muzycznego, który to występ mógł być później wielokrotnie przedstawiany różnej publiczności". Oczekiwanym rezultatem było w istocie wydarzenie artystyczne - przedstawienie sceniczno-muzyczne, zaś partia muzyczna (zgodnie z treścią umowy "przygotowanie i wykonanie utworów muzycznych w spektaklu") nie może stanowić niezależnego odrębnego dzieła, gdyż w istocie była jedynie jedną ze składowych spektaklu, który współtworzył zainteresowany/uczestnik. W postanowieniach umowy nie sprecyzowano ilości wymaganych przez zamawiającego utworów, nie określono również w jaki sposób wykonawca miałby dotrzymać zobowiązania do naprawienia szkody jaką poniósł zamawiający z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania "dzieła" już po odbytym spektaklu.

Organ przytoczył w związku z powyższym treść stanowiska Sądu Najwyższego (wyrok z 2 czerwca 2017 r. III UK 147/16), w świetle którego wykluczenie z systemu ubezpieczenia społecznego należy traktować jako wyjątek od reguły; wyjątki od reguły powinny być interpretowane ściśle. W tym kontekście Sąd ten nadmienił o konieczności przywiązania wagi do minimalnego standardu jakim jest ułożenie przedmiotu zobowiązania, który nie może konstruowany szablonowo i uniwersalnie, skoro ma uzasadniać odrębne byty powiązane z prawem autorskim. Przedmiot umowy powinien być nacechowany indywidualizmem, tak by oczywistym pozostawało w jakiej strefie poruszają się strony; "ułomna konstrukcja przedmiotu umów nie rodzi żadnego domniemania (faktycznego ani prawnego), że chodzi wyłącznie o uzyskanie konkretnego rezultatu. Ten bowiem może być osiągnięty w toku wykonania różnych rodzajów umów. Na gruncie ubezpieczenia społecznego umowa, której przedmiot został przez profesjonalistę określony nieprecyzyjnie, nie może być kwalifikowana jako wyjątek od reguły, usprawiedliwiający fakt niepodlegania ubezpieczeniu społecznemu. Nie konwaliduje tego w sprawie możliwość dokonania wykładni oświadczeń woli stron, uwzględniająca zgodny ich zamiar i cel umowy, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje."

W spornej umowie uczestnik nie odpowiadał za wady wykonania; nie zdefiniowano w niej bowiem co znaczyć miało "należyte wykonanie", wobec czego niemożliwym jest również stwierdzenie wad wykonania "dzieła", a także jego należytego lub nienależytego wykonania. Na gruncie przepisów ustawy o prawie autorskim wykonanie czynności, do których mają zastosowanie przepisy o prawie autorskim może zostać zakwalifikowane jako dzieło o charakterze niematerialnym, będąc równocześnie wykonanym, w rozumieniu Kodeksu cywilnego w ramach umowy o świadczenie usług, do której zastosowanie mają przepisy o umowie zleceniu.

Umowy o dzieło autorskie nie są tożsame z umowami o dzieło w ujęciu przepisów prawa cywilnego. Przedmiotem umów o dzieło autorskie jest dzieło oznaczone jako utwór w rozumieniu prawa autorskiego, które zawiera inne uregulowania, np. w przedmiocie odpowiedzialności regulując kwestie usterek utworu, a nie wad, jak w przypadku umowy o dzieło w oparciu o Kodeks cywilny.

Organ powołał się też na wyrok Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2017 r. III UK 53/16 (por. str. 8 i nast. zaskarżonej decyzji), stosownie do którego "ze stwierdzenia, że umowa o dzieło miała polegać na przygotowaniu i wykonaniu koncertu, nie można jednoznacznie wywieść szczegółowych parametrów umówionego rezultatu. Dodając do tego, że zainteresowana była jednym z wykonawców, podporządkowanych dyrygentowi, trudno wnioskować, że strony jednoznacznie określiły kształt zindywidualizowanego dzieła (...), wątek ten nie uwiarygodnia rodzaju deklarowanej umowy. Wręcz przeciwnie, należy z niego wyprowadzić konkluzję, że zainteresowaną i płatnika składek łączyła umowa o świadczenie usług".

W spornej umowie żadne konkretne dzieło, w myśl przepisów Kodeksu cywilnego regulujących umowę o dzieło, nie zostało oznaczone. Umowa zawarta z uczestnikiem nie miała charakteru umowy o dzieło, albowiem dziełem w myśl tych przepisów nie może być "przygotowanie" i "wykonanie", nawet jeśli dotyczą one przedsięwzięcia w ramach spektaklu. Przedmiotem działania wykonawcy był bowiem cały proces, w toku którego uczestnik (jak podał pełnomocnik skarżącego) "przygotował i wykonał określone utwory na perkusji jako artysta i osoba współtworząca określony pokaz utworów muzycznych, a w ostateczności jako osoba współtworząca określony spektakl, a więc wydarzenie artystyczne. Spektakl został wykonany wraz z innymi artystami. (...) Każdy artysta działa na podstawie własnego, nie narzuconego z góry scenariusza (programu) oraz ma swój własny sposób interpretacji i przekazania odbiorcom tworzonego przez siebie pokazu. Tak też było w tej sy...