WSA. Kiedy kara umowna może być kosztem?

Gospodarczo racjonalne decyzje, podejmowane pierwotnie w określonych warunkach, w związku z negatywną zmianą okoliczności lub rozwojem działalności gospodarczej, mogą skutkować koniecznością podejmowania działań zmierzających do zachowania lub zabezpieczenia źródeł przychodów i ponoszenia w związku z tym wydatków, które można zakwalifikować do kosztów podatkowych w rozumieniu art. 22 ust. 1 ustawy o PIT - orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku.

We wniosku o interpretację przedsiębiorca wyjaśnił, że w ramach prowadzonej działalności gospodarczej dokonuje sprzedaży oraz zakupu produktów rolnych (sprzedaż żyta). Większość transakcji realizowanych jest na podstawie zawieranych umów. W momencie ich podpisywania intencją obu stron jest fizyczna dostawa towaru (o określonej ilości, jakości, określonych parametrach, cenie, miejscu i terminie fizycznej dostawy) w przyszłości. W praktyce występują przypadki, w których nie dochodzi do fizycznej dostawy towaru (w całości lub części) na skutek okoliczności niemożliwych do przewidzenia w chwili zawarcia kontraktu (np. zmiana okoliczności rynkowych, susza). Wówczas może dojść do sytuacji, że strona umowy, dla której wykonanie takiej umowy jest bardziej niekorzystne niż zapłata kary umownej z tytułu niewykonania umowy, w celu zminimalizowania strat, decyduje się na niewykonanie umowy i zapłatę kary umownej naliczonej z tego tytułu.

Przedsiębiorca chciał wiedzieć czy w przypadku zaistnienia trudnych do przewidzenia w momencie zawarcia umowy niekorzystnych dla strony umowy uwarunkowań rynkowych, gdy zapłata przez tę stronę umowy kary umownej za niewykonanie umowy minimalizuje straty, jakie ta strona umowy poniosłaby w wyniku wykonania tej umowy, zapłata tej kary jest kosztem uzyskania przychodu. W jego opinii - tak.

Organ podatkowy uznał jednak, że zapłata kary za niewykonanie umowy jest karą za wadliwe wykonanie usługi, a tym samym mieści się w katalogu kar umownych i odszkodowań wyłączonych z kosztów uzyskania przychodów w świetle art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: u.p.d.f.) W związku z tym, zapłaconej na rzecz kontrahenta kary umownej przedsiębiorca nie może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów, gdyż na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 19 ww. ustawy jest ona wyłączona z kosztów uzyskania przychodów.

Sprawa trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, który nie zgodził się z fiskusem.

WSA przypomniał, że w myśl art. 23 ust. 1 pkt 19 u.p.d.f. nie uważa się za koszty uzyskania przychodów: kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.

Zatem przepis ten wyłącza z kosztów uzyskania przychodów kary umowne i odszkodowania z tytułu:

1. wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług,
2. zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad,
3. zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.

Dotyczy on więc zdarzeń gospodarczych spowodowanych wadliwością towarów, robót lub usług, będących przedmiotem działalności. Wada jest w tym przypadku podstawową przyczyną eliminacji poniesionych kosztów z kosztów podatkowych.

Rozważając natomiast, co należy rozumieć pod pojęciem wady, trzeba wziąć pod uwagę przepisy Kodeksu cywilnego (dalej: k.c.), albowiem pojęcie to jest pojęciem cywilnoprawnym.

Można wyróżnić wady fizyczne (art. 556 § 1 k.c.) oraz wady prawne (art. 556 § 3 k.c.). Wadą fizyczną jest taka usterka rzeczy (zamówionego dzieła), kt&oacut...