24.03.2017

Dla stwierdzenia przedawnienia konieczne jest ustalenie dwóch przesłanek. Pierwsza to upływ czasu pomiędzy dwiema datami: rozpoczęciem biegu przedawnienia i upływem tego terminu. Druga to przypisanie danego rodzaju roszczenia do odpowiedniego terminu przedawnienia – zgodnie z Kodeksem cywilnym bądź ma podstawie przepisów szczególnych.

Co do zasady podstawowy termin przedawnienia roszczeń przewidziany w Kodeksie cywilnym wynosi 10 lat¹ . Po upływie tego terminu dłużnik może skutecznie uchylić się od spełnienia świadczenia.

Drugi termin dotyczący roszczeń o świadczenia okresowe to 3 lata² . Świadczeniami okresowymi są na przykład: świadczenia wynikające z umów najmu, dzierżawy, dożywocia, świadczenia alimentacyjne, odsetki związane ze świadczeniem głównym, w tym za opóźnienie w zapłacie.

Jako roszczenie o świadczenie okresowe można traktować to, które charakteryzuje się następującymi cechami: przedmiotem świadczenia muszą być pieniądze lub rzeczy oznaczone rodzajowo, w ramach jednego i tego samego stosunku prawnego dłużnik jest zobowiązany spełnić wiele świadczeń jednorazowych, spełnienie tych świadczeń następuje w regularnych odstępach czasu, a świadczenia te nie składają się na pewną z góry określoną całość³ .

Do roszczeń o świadczenia okresowe nie można natomiast zaliczyć roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy, gdyż jest to roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za cały okres korzystania z rzeczy; nie jest identyczne z czynszem najmu lub dzierżawy⁴ .

Roszczenie co do odsetek przedawnia się po upływie 3 lat od terminu ich zapłaty, najpóźniej jednak z chwilą przedawnienia się roszczenia głównego. O ile zatem roszczenie główne ulegnie przedawnieniu wcześniej, również wszystkie odsetki z nim związane ulegają przedawnieniu. Odmienna sytuacja dotyczy odsetek należnych niezależnie od świadczenia głównego, które zostało uprzednio spłacone. W takim przypadku odsetki ulegają przedawnieniu niezależnie od spłaconego wcześniej roszczenia głównego, przy uwzględnieniu 3-letniego terminu przedawnienia liczonego dla odsetek⁵.

Jeżeli dla roszczenia głównego termin przedawnienia jest krótszy niż 3 lata, wówczas dla odsetek stosuje się ogólny, 3-letni, termin przedawnienia wynikający z art. 118 k.c., jednakże i w tym przypadku roszczenie o odsetki ulega przedawnieniu najpóźniej z chwilą przedawnienia się roszczenia głównego.

Także 3-letni termin przedawnienia dotyczy roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej⁶ . Jako roszczenia tego typu należy traktować roszczenia przysługujące przedsiębiorcy, powstałe w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, o ile przepis szczególny nie przewiduje odmiennego terminu przedawnienia dla danego rodzaju roszczenia. Roszczeniami związanymi z działalnością gospodarczą są również roszczenia dotyczące podmiotów niezarejestrowanych jako przedsiębiorcy do żadnego z rejestrów publicznych, ale bezpośrednio i faktycznie odnoszące się do działalności gospodarczej.

Roszczenie byłego wspólnika spółki cywilnej o zasądzenie należnego mu udziału w zyskach spółki jest roszczeniem związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej i przedawnia się w terminie 3-letnim, określonym w art. 118 k.c.⁷ .

Roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia, z którym występuje przedsiębiorca, również podlega 3-letniemu przedawnieniu przewidzianemu w art. 118 k.c., jeżeli powstaje ono w związku z prowadzoną przez przedsiębiorcę działalnością gospodarczą⁸ .

Szczególne terminy przedawnienia

Ogólne terminy przedawnienia mają zastosowanie, gdy przepisy szczególne nie przewidują odrębnych dla danego typu roszczenia terminów przedawnienia. Podstawą są zatem przepisy szczególne dotyczące danego roszczenia, a jeśli one nie przewidują terminów przedawnienia, wówczas stosuje się ogólne terminy.

Przepisy szczególne mogą przewidywać zarówno krótsze, jak i dłuższe terminy w stosunku do ogólnych terminów przedawnienia.

Michał Gruszczyński

W kwietniu zapraszamy do Warszawy na szkolenie pt. Skuteczne zabezpieczenia wierzytelności w obrocie gospodarczym

¹Artykuł 118 k.c.
²Artykuł 118 k.c..
³A. Jedliński, Komentarz do art. 118 Kodeksu cywilnego, Lex 2014.
⁴Uchwała Sądu Najwyższego z 24 października 1972 r., III CZP 70/72, OSNCP 1973, nr 6, poz. 102.
⁵Wyrok Sądu Najwyższego z 9 czerwca 2005 r., III CK 619/04, Lex nr 180855.
⁶Artykuł 118 k.c.
⁷Wyrok Sądu Najwyższego z 2 lutego 2005 r., IV CK 461/04, Lex nr 143336.
⁸Wyrok Sądu Najwyższego z 16 lipca 2003 r., V CK 24/02, OSNC 2004, nr 10, poz. 157.