Wcześniejsza spłata kredytu: czy można ubiegać się o zwrot nadpłaconych pieniędzy?

Ze względu na orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz stanowiska zajęte przez Rzecznika Finansowego i Prezesa UOKiK, kredytobiorca zyskał możliwość żądania zwrotu nadpłaconych kwot przy wcześniejszej spłacie zaciągniętego kredytu konsumenckiego lub hipotecznego. W jakich sytuacjach takie uprawnienie jest aktualne? Jak wystąpić o zwrot swojej nadpłaty? Wyjaśniamy!

Przebieg i skutki sprawy spółki Lexitor

Dnia 11 września 2019 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w sprawie C-383 Lexitor Sp. z o.o. Stwierdził w nim, że kredytobiorcy mają prawo do żądania proporcjonalnego obniżenia całkowitych kosztów kredytu konsumenckiego przez wzgląd na jego wcześniejszą spłatę.

Sprawa dotyczyła spółki Lexitor Sp. z o.o., która poprzez cesję przejęła roszczenia względem dwóch banków i SKOK-u o zapłatę części prowizji wynikającej z przedterminowej spłaty kredytu. Każda instytucja finansowa odmówiła zapłaty, argumentując, że prowizja nie podlega obniżeniu, gdyż stanowi koszt zależny od czasu trwania umowy o kredyt konsumencki.

W wyniku tego sporu powstało pytanie, czy prawo do obniżki całkowitych kosztów kredytowych, o którym traktuje artykuł 16 ust. 1 dyrektywy 2008/48 (tzw. dyrektywa o kredycie konsumenckim) dotyczy jedynie tych kosztów, których wysokość albo samo powstanie zależy od okresu kredytowania, czy może obejmuje także koszty niezależne od czasu spłaty zobowiązania.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał jednoznaczne stanowisko, w którym opowiedział się za przyjęciem interpretacji korzystniejszej dla kredytobiorców. Według Trybunału obniżeniu podlegają całkowite koszty kredytu nałożone na konsumenta, w tym również koszty niezależne od czasu kredytowania.

Co na ten temat mówi Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i Rzecznika Finansowego?

W wyniku wydania rozstrzygnięcie przez TSUE doszło do zajęcia jednolitego stanowiska przez instytucje związane z ochroną konsumentów i kredytobiorców, a więc Prezesa UOKiK oraz Rzecznika Finansowego. Każde z tych wystąpień odwoływało się do artykułu 49 ustawy o kredycie konsumenckim. Według tego przepisu prawa „w przypadku spłaty całości lub części kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu  o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą”.

Zgodnie z artykułem 5 pkt. 6 ustawy o kredycie konsumenckim, jako całkowite koszty kredytu rozumiemy wszystkie koszty, które konsument jest zmuszony ponieść w wyniku zawarcia umowy o kredyt. Będą to więc przede wszystkim:

• odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże, jeżeli są znane kredytodawcy;
• koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu w ogóle lub do uzyskania go na oferowanych warunkach.

Jako całkowitych kosztów kredytu nie postrzega się opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. Katalog ustawowy jest jednak otwarty i obejmuje także inne koszty, których nie wskazano w sposób jednoznaczny w ustawie.

W stanowisku Rzecznika Finansowego i Prezesa UOKiK znajdziemy uwagę, że przepis polskiej ustawy będący implementacją wspólnotowej dyrektywy należy zinterpretować w taki sposób, aby obejmował wszystkie opłaty nie stanowiące odsetek lub wynagrodzenia kredytobiorcy za korzystanie z kapitału. Niektóre banki stosują odmienną nomenklaturę, jednak przedmiotowy zakres normy odnosi się m.in. do:

• opłaty przygotowawczej;
• opłaty administracyjnej;
• opłaty wstępnej.

Zmniejszenie kosztów powinno mieć charakter proporcjonalny. Ponadto jest ono ograniczone do okresu od daty faktycznej do dnia ostatecznej spłaty wskazanej w umowie. Wspólne stanowisko obu instytucji w sposób wyraźny wskazuje na niezgodność z obowiązującym prawem praktyki podziału kosztów kredytu na stałe oraz uzależnione od długości spłaty zobowiązania.

Jeśli chodzi o kredyty konsumenc...