Ważny interes podatnika lub interes publiczny w postępowaniu podatkowym

Tezy: Są pewne granice uznania administracyjnego, w obrębie których może poruszać się organ podatkowy, podejmując decyzję w następstwie wystąpienia przesłanki „ważnego interesu podatnika” lub „interesu publicznego”, o których mowa w art. 67a § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.). Przekroczenie tych granic ma m.in. miejsce wówczas, gdy wybór alternatywy decyzyjnej dokonany został: (-) z rażącym naruszeniem zasady sprawiedliwości; (-) wskutek uwzględnienia kryteriów oczywiście nieistotnych (bagatelnych) lub nieracjonalnych; (-) na podstawie fałszywych przesłanek (argumentów, które są nieprawdziwe).

SENTENCJA
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Zbigniew Kmieciak, Sędziowie: NSA Krzysztof Winiarski (sprawozdawca), WSA del. Barbara Rennert, Protokolant Szymon Mackiewicz, po rozpoznaniu w dniu 2 marca 2016 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej M. I. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 kwietnia 2015 r. sygn. akt III SA/Wa 3862/14 w sprawie ze skargi M. I. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 21 października 2014 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia zaległości podatkowych 1) uchyla zaskarżony wyrok w całości, 2) uchyla decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 21 października 2014 r. nr [...], 3) zasądza od Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie na rzecz M. I. kwotę 1287 (jeden tysiąc dwieście osiemdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

UZASADNIENIE
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 9 kwietnia 2015 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę M. I. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 21 października 2014 r. w przedmiocie odmowy umorzenia zaległości podatkowej w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2002 r.

Rozstrzygnięcie zapadło w następującym stanie faktycznym. Skarżący wnioskiem z dnia 11 lipca 2013 r. wystąpił do Naczelnika Urzędu Skarbowego W. o umorzenie kwoty 1.279.058,- zł z tytułu zaległego podatku dochodowego za 2002 r. określonego decyzją Naczelnika [...] Urzędu Skarbowego w Z. z dnia 28 marca 2008 r. oraz odsetek za zwłokę od tej zaległości podatkowej. Według Skarżącego wniosek uzasadniony jest ważnym interesem indywidualnym oraz interesem publicznym, które wynikają z nadzwyczajnych okoliczności, w jakich doszło do powstania zobowiązania podatkowego.

Decyzją z dnia 17 kwietnia 2014 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego odmówił Skarżącemu umorzenia zaległości podatkowej w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2002 r. w wysokości 1.159.905,79 zł wraz z odsetkami za zwłokę w kwocie 1.378.346 zł oraz umorzył postępowanie w części dotyczącej umorzenia zaległości podatkowej w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2002 r. w kwocie 119.152,21 zł z uwagi na jego bezprzedmiotowość.

Organ pierwszej instancji wskazał, że argument Skarżącego dotyczący wyroku Sądu Rejonowego w Zielonej Górze z dnia 15 listopada 2013 r. o sygn. akt II K 3/12, dotyczący przestępstwa skarbowego jakiego miałby się dopuścić Skarżący, przemawiający za pozytywnym rozpatrzeniem podania o umorzenie, nie może wpłynąć na zmianę rozstrzygnięcia w zakresie określenia wysokości zobowiązania podatkowego. Naczelnik Urzędu Skarbowego zaakcentował, że przedmiotem postępowania był wniosek o udzielenie ulgi w formie umorzenia, nie zaś prawidłowość postępowania organów podatkowych w zakresie określenia wysokości zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2002 r., wynikającego z decyzji Naczelnika [...] Urzędu Skarbowego w Z.

Po rozpatrzeniu odwołania skarżącego decyzją z dnia 21 października 2014 r. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie utrzymał w mocy powyższą decyzję organu pierwszej instancji. W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji organ odwoławczy wskazał, że postępowanie w przedmiocie umorzenia zaległości podatkowych nie stanowi kontynuacji postępowania w przedmiocie wymiaru tych zobowiązań, albowiem inne są jego cele i przesłanki podejmowanych w jego ramach rozstrzygnięć. Zdaniem organu w sprawie istotne było jedynie to, czy występuje ważny interes podatnika lub interes publiczny, ponieważ tylko w takim przypadku istnieje możliwość udzielenia wnioskowanej ulgi. Zauważono, że skarżący nie posiada aktualnie żadnego majątku ruchomego i nieruchomego, w tym oszczędności. Nie jest także zatrudniony na podstawie stosunku pracy albo umowie cywilnoprawnej. Pozostaje na utrzymaniu żony, z którą od 1992 r. posiada małżeńską rozdzielność majątkową. Z wskazanych względów Dyrektor Izby Skarbowej stwierdził, że sytuacja finansowa skarżącego jest trudna z uwagi na brak dochodów, jednak nie zagraża jego egzystencji, gdyż jest on na utrzymaniu żony.

Ponadto okoliczności powstania zaległości nie noszą cech wyjątkowości i braku winy skarżącego, a długotrwałość sporu podatkowego nie wynika z winy organów podatkowych, co mogłoby wskazywać na występowanie interesu publicznego, ale z wykorzystania przez Skarżącego swoich uprawnień w zakresie zaskarżania kolejnych decyzji i wyroków zapadających w sprawie wymiaru podatku. Przedstawione okoliczności, zdaniem Dyrektora Izby Skarbowej, nie wskazują na występowanie w sprawie, ani ważnego interesu podatnika, ani interesu publicznego. Ponadto według organu odwoławczego – jak wynika z prawomocnych wyroków Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 14 sierpnia 2012 r. o sygn. akt XXV C637/11 oraz Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 czerwca 2014 r. o sygn. akt VI ACa 479/13 - Skarżący dysponuje majątkiem, który może stanowić zabezpieczenie spłaty przedmiotowej zaległości podatkowej. Zakończona ww. wyrokami sprawa dotyczyła skargi paulińskiej organu podatkowego na dokonaną przez Skarżącego czynność prawną darowizny na rzecz żony nieruchomości o wartości 7.000.000 zł.

W skardze Skarżący zarzucił naruszenie:
1) art. 121 § 1, art. 122, art. 124, art. 191 oraz art. 210 § 1 pkt 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012, poz. 749 ze zm., dalej: O.p.) poprzez nierozpoznanie i nieodniesienie się do wszystkich przedstawionych przez Skarżącego okoliczności oraz przez poczynienie błędnych ustaleń faktycznych odnośnie do istnienia interesu publicznego jako przesłanki umorzenia,
2) art. 67 § 1 pkt 3 O.p., przez nieuzasadnioną odmowę umorzenia zaległości podatkowej i odsetek, pomimo że przemawia za tym interes publiczny.
Skarżący wniósł ponadto o przeprowadzenie uzupełniających dowodów z dokumentów załączonych do skargi na okoliczność naruszeń prawa przez organy podatkowe w postępowaniach dotyczących podatku od towarów i usług T. [...] S.A. za miesiące lipiec-grudzień 1995 r.

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Skarbowej wniósł o oddalenie skargi, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, oddalając skargę, wskazał, że decyzje podejmowane na podstawie art. 67a § 1 pkt 3 O.p. mają charakter uznaniowy i kontrola ich legalności sprowadza się do oceny, czy organ podatkowy uwzględnił całokształt okoliczności faktycznych mających wskazywać na ważny interes podatnika lub interes publiczny oraz czy w ramach uznania nie została naruszona zasada swobodnej oceny dowodów.

W rozpoznawanej sprawie sąd pierwszej instancji doszedł do przekonania, że organy podatkowe wywiązały się z ciążących na nich obowiązków i w sposób uprawniony uznały, iż brak jest przesłanek do udzielenia skarżącemu wnioskowanej ulgi w postaci umorzenia zaległości podatkowej w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2002 r. Zwrócono uwagę, że z materiału dowodowego wynika, iż skarżący domaga się umorzenia zaległości podatkowych przede wszystkich z uwagi na przyczynę powstania tych zaległości.

Od powyższego wyroku skargę kasacyjną wywiódł pełnomocnik skarżącego, zarzucając:
1) naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a to:
- art. 141 § 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012, poz. 270 ze zm., dalej: p.p.s.a.) przez błędne ustalenia odnośnie do podawanych przez Skarżącego okoliczności faktycznych przemawiających za istnieniem w sprawie interesu publicznego; art. 170 p.p.s.a. oraz art. 128 O.p. samodzielnie oraz w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. - przez błędne uznanie związania sądu meriti oraz wyrokami sądu oraz decyzjami wymiarowymi wydanymi w sprawie określenia zobowiązania podatkowego, które jest przedmiotem wniosku o ulgę,
- naruszenie art. 77 § 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (dalej "Konstytucja") - przez odmowę merytorycznej oceny prawidłowości wymiaru podatku i prawidłowości kontroli sądowoadministracyjnej tego wymiaru - dla oceny istnienia interesu publicznego w umorzeniu podatku, a tym samym zamknięcie drogi sądowej do ochrony naruszonych praw,
- art. 3 § 1 p.p.s.a. przez nieodniesienie się do wszystkich argumentów skargi, a tym samym nieuzasadnione zaniechanie kontroli zaskarżonej decyzji w jej całokształcie;
2) naruszenie przepisu prawa materialnego, a to art. 67a § 1 pkt 3 O.p. - przez jego błędną interpretację i niewłaściwe zastosowanie, polegające na oddaleniu skargi na decyzję, która z naruszeniem tego przepisu odmawiała umorzenia zaległości podatkowej i odsetek za zwłokę.

Mając powyższe na uwadze, autor skargi kasacyjnej wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz zasądzenie od strony przeciwnej na rzecz skarżącego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W piśmie procesowym z dnia 17 lutego 2016 r. Skarżący sformułował wniosek o skierowanie w trybie art. 187 § 1 p.p.s.a. pytania prawnego poszerzonemu składowi siedmiu sędziów: "Czy art. 67a § 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r., poz. 163 ze zm.) powinien być interpretowany w ten sposób, że użyte w nim słowo <> wyłącza merytoryczną kontrolę sądu administracyjnego nad zaskarżoną decyzję w zakresie: 1) ustalenia czy w sprawie występuje przesłanka ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego; 2) ostatecznego rozstrzygnięcia o odmowie udzielenia ulgi – nawet jeżeli zostanie ustalone, że spełniona jest przesłanka ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego".

Niezależnie od powyższego Skarżący wniósł o skierowanie do Trybunału Konstytucyjnego, na podstawie art. 193 Konstytucji RP pytania prawnego: "Czy art. 67 § 1 pkt 1 ustawy Ordynacja podatkowa, interpretowany w ten sposób, że wynikające z niego uznanie administracyjne organu w stosowaniu umorzenia nie podlega merytorycznej kontroli sądu administracyjnego w zakresie: 1) ustalenia czy w sprawie występuje przesłanka ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego; 2) ostatecznej decyzji o odmowie udzielenia ulgi – nawet jeżeli zostanie ustalone, że spełniona jest przesłanka ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego – jest zgodny z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 217 oraz samodzielnie z art. 2 i 217 Konstytucji RP".

W piśmie procesowym z dnia 19 lutego 2016 r. Skarżący zażądał przeprowadzenia na podstawie art. 106 § 3 p.p.s.a. dowodu z dokumentów, tj. z akt postępowań przed NSA w sprawach o sygnaturach: II FSK 717/09, II FSK 1684/11 oraz II FNP 1/14. Nadto uzupełnił argumentację skargi kasacyjnej, w kontekście sformułowanego w niej zarzutu naruszenia art. 67a § 1 O.p. Podkreślił, że organy zaniechały ustaleń faktycznych dotyczących istnienia lub nie ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego. Zauważył m.in., że interes prywatny przejawia się także w tym, że został on pozbawiony prawa do sądu w toku postępowania przez NSA, weryfikującego prawidłowość wymiaru podatku. Wskazał, że zarówno list Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, jak i uzasadnienie wyroku w sprawie II FNP 1/14 potwierdzają, że zastrzeżenia Skarżącego odnośnie pozbawienia go prawa do sądu nie mają charakteru subiektywnego i nie są wyłącznie wyrazem niezadowolenia z rozstrzygnięcia.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna zawiera usprawiedliwione podstawy, a zatem zasługuje na uwzględnienie, choć Naczelny Sąd Administracyjny nie podziela wszystkich podniesionych w niej zarzutów.

Poddana Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu sprawa dotyczy oceny legalności (w zakresie sformułowanych w skardze kasacyjnej zarzutów) wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, oddalającego skargę M. I. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, odmawiającą podatnikowi umorzenia zaległości podatkowej.

Materialno-prawną podstawę rozstrzygnięcia sprawy podatkowej, zainicjowanej wnioskiem strony o umorzenie zaległości podatkowej, stanowi art. 67a § 1 pkt 3 O.p. Z treści tego przepisu wynika, że organ podatkowy na wniosek podatnika, z zastrzeżeniem art. 67b O.p., w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym może realizować wskazaną w tym przepisie ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych, w postaci umorzenia zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę. W przytoczonej regulacji przewidziane zostały zatem dwie przesłanki, przy zaistnieniu których organ podatkowy może w drodze decyzji zastosować ulgę podatkową – "ważny interes podatnika" lub "interes publiczny". Spójnik "lub" użyty w przepisie wskazuje przy tym na to, iż wystarczy spełnienie tylko jednej z nich.

Podkreślić należy, że instytucja umorzenia zaległości podatkowej ma charakter uznaniowy w sensie dopuszczalności wyboru konsekwencji prawnych sytuacji opisanej w hipotezie normy prawnej. Stąd też w przypadku stwierdzenia, że w sprawie występuje którakolwiek z przesłanek określonych w art. 67a § 1 O.p. (ważny interes podatnika lub interes publiczny albo obie przesłanki łącznie) - organ w sposób uznaniowy podejmuje decyzję o wyborze alternatywy - czy przyznać podatnikowi ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych, czy też nie.
Treść przywołanego przepisu wyznacza zatem niejako dwie fazy postępowania podatkowego.

W pierwszej, organ podatkowy obowiązany jest dokonać ustalenia czy zachodzi przynajmniej jedna z wymienionych przesłanek zastosowania ulgi, co wymaga zgromadzenia niezbędnego dla tych ustaleń materiału dowodowego oraz przeprowadzenia jeg...

DOSTĘP DO PEŁNEJ TREŚCI SERWISU WWW.PODATKI.BIZ JEST BEZPŁATNY
WYMAGANE JEST JEDNAK ZALOGOWANIE DO SERWISU.
UŻYTKOWNICY ZALOGOWANI MOGĄ RÓWNIEŻ DODAWAĆ KOMENTARZE.

Jeżeli jeszcze nie jesteś zarejestrowany, zapraszamy do wypełnienia krótkiego formularza rejestracyjnego.

REJESTRACJA

dla nowych użytkowników

LOGOWANIE

dla użytkowników podatki.biz

Zapomniałem hasła | Problemy z logowaniem

DLACZEGO WARTO SIĘ ZAREJESTROWAĆ DO SERWISU PODATKI.BIZ?

Otrzymujesz całkowicie bezpłatny stały dostęp do wielu informacji, między innymi do:

  • ujednolicanych na bieżąco aktów prawnych (podatki, ubezpieczenia społeczne i działalność gospodarcza)
  • narzędzi: powiadamiania o nowych przepisach, zmianach w przepisach i terminach
  • kalkulatorów i baz danych
  • działów tematycznych zawierających pogłębione informacje na interesujące Cię tematy; omówienia, odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania
  • strony osobistej, na której znajdziesz aktualne informacje przeznaczone dla osoby o Twoim profilu zawodowym. Dodatkowo będziesz mógł edytować własną listę zakładek w celu szybszego docierania do szczegółowej informacji
  • newslettera informującego regularnie o wydarzeniach związanych z podatkami i działalnością gospodarczą

Czas rejestracji - ok. 1 min

Uwaga

Podczas rejestracji nie zbieramy żadnych szczegółowych danych personalnych i teleadresowych. W każdej chwili możecie usunąć trwale i bezpowrotnie dane dotyczące Waszego konta. Przed rejestracją prosimy o zapoznanie się z regulaminem »