VAT. Kiedy nabywca ponosi odpowiedzialność podatkową

Podatnik VAT, na rzecz którego dokonano dostawy towarów, określonych w załączniku nr 15 do ustawy o podatku od towarów i usług, odpowiada solidarnie wraz z dostawcą za jego zaległości podatkowe, w części podatku proporcjonalnie przypadającej na dostawę na jego rzecz, jeżeli w momencie jej dokonania wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że cała lub część kwoty podatku z transakcji nie zostanie wpłacona na rachunek urzędu skarbowego. Transakcje te dotyczą m.in. węgla, paliw płynnych, wyrobów stalowych, ale również wyrobów powszechnego użytku jak komputery czy telefony komórkowe.

Na gruncie prawa podatkowego wierzycielem jest urząd skarbowy, który może żądać świadczenia zarówno od dostawcy jak i nabywcy. W myśl bowiem art. 107 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa za zaległości podatkowe podatnika w określonych przypadkach odpowiadają solidarnie osoby trzecie.

Art. 7 § 1 Ordynacji podatkowej wskazuje, że pojęcie „podatnik” ma charakter zindywidualizowany, a więc jest to jeden podmiot. Zgodnie z tym przepisem podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca obowiązkowi podatkowemu. Jednak art. 7 § 2 tejże ustawy otwiera możliwość ustanawiania podatnikami także innych podmiotów. Daje więc w pewnym sensie podstawę do istnienia odpowiedzialności nabywcy za zobowiązania podatkowe drugiej strony transakcji.

Odpowiedzialność solidarna w VAT

Odpowiedzialność solidarną nabywców określonych rodzajów towarów wprowadzona została do ustawy o VAT niemal przed siedmioma laty. Krok ten motywowany był dużą skalą nadużyć w zakresie tego podatku. Polegały one zdaniem fiskusa na rejestracji nieuczciwego podmiotu w charakterze podatnika czynnego, przy braku zaległości podatkowych przed dokonaniem nadużycia. Następnym krokiem było wykazanie fikcyjnej transakcji sprzedaży. Generowała ona podatek. Stanowił on u sprzedawcy podatek należny, o którego zwrot występował on do urzędu skarbowego. Po uzyskaniu w ten sposób nienależnej korzyści majątkowej podmiot taki znikał z obrotu prawnego dokonując wyrejestrowania. Ustawodawca w takiej sytuacji uznał, za uzasadnione wystąpienie z żądaniem zwrotu nienależnie otrzymanego naliczonego VAT do nabywcy towaru w takiej transakcji.
Rozumowanie takie, słusznie nie zyskało aprobaty podatników i doradców podatkowych. Tytułem przykładu przytoczyć można ocenę Instytutu Studiów Podatkowych Modzelewski i Wspólnicy Sp.z o.o. Uznał on instytucję odpowiedzialności solidarnej nabywcy za „patologiczne rozwiązanie legislacyjne”. Jest ono dowodem „całkowitego braku koncepcji przebudowy VAT-u w celu zahamowania spadku jego efektywności fiskalnej i przeciwdziałania przestępczości podatkowej”. Przerzucenie odpowiedzialności za brak zapłaty przez dostawcę na nabywcę jest rozwiązaniem całkowicie błędnym i szkodliwym, represjonującym uczciwych podatników”.

Negatywne opinie nie skłoniły ustawodawcy do rezygnacji z tego rozwiązania. Po licznych modyfikacjach – co moim zadaniem – świadczy o jego doraźnej roli jaką jest zapewnienie łatwych dochodów budżetowych, odpowiedzialność solidarna funkcjonuje już prawie siódmy rok.

Zgodnie z art. 105a ust. 1 ustawy z 11 marca ...