Uznanie działalności gospodarczej za stosunek pracy

Zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu pracy, cechami charakterystycznymi dla stosunku pracy jest zatrudnianie pracownika za wynagrodzeniem i zobowiązanie go do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem.

Państwowa Inspekcja Pracy odwołuje się do przykładu pewnej kobiety, dla której warunkiem podjęcia pracy było zarejestrowanie przez nią działalności gospodarczej. Faktycznie, choć umowa nazywała się umową o współpracę, pracowała ona jednak na rzecz pracodawcy w stałych godzinach pracy i w biurze firmy. Wykonywała także polecenia kierownika biura. W czasie trwania umowy korzystała również z urlopu wypoczynkowego, za który otrzymała wynagrodzenie w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu określonemu w umowie. Z realizacji swoich zadań sporządzała raporty. Kobieta miała pytanie, czy wykonywanie pracy w takich warunkach na podstawie umowy o współpracę można uznać za stosunek pracy i jakie kroki należałoby podjąć, aby ustalić, że była to faktycznie umowa o pracę?

PIP tłumaczy na swojej stronie internetowej (www.pip.gov.pl), że warunkiem niezbędnym dla zakwalifikowania umowy cywilnoprawnej (np. zlecenia lub umowy o dzieło) jako umowy o pracę, jest ustalenie, że w łączącej strony umowie przeważają cechy istotne dla umowy o pracę, takie jak: osobiste wykonywanie pracy (niemożność wyznaczenia osoby, która zamiast pracownika wykonywałaby jego obowiązki) , podporządkowanie pracownika (a więc - praca w miejscu i czasie określonym przez pracodawcę i pod jego kierownictwem), a także świadczenie tej pracy w warunkach obciążenia podmiotu zatrudniającego ryzykiem prowadzenia zakładu pracy.

Jak wynika z wyjaśnień PIP, z opisanego stanu faktycznego wynika, iż zawarta umowa ma cechy właściwe umowie o pracę. Istnieją więc podstawy do wystąpienia do sądu pracy z powództwem o ustalenie, iż w okresie, w którym kobieta świadczyła na rzecz firmy usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej, łączył ją z firmą stosunek pracy.

W postępowaniu przed sądem konieczne będzie wykazanie, iż w zawartej umowie przeważały, wymienione wyżej, cechy właściwe umowie o pracę, a także – co w orzecznictwie sądowym w tego rodzaju sprawach ma ogromne znaczenie – iż nie wyrażała ona woli zawarcia z pracodawcą umowy cywilnoprawnej.

Udowodnienie ostatniej z tych przesłanek może w praktyce nastręczać pewne trudności zważywszy na fakt zarejestrowania działalności gospodarczej. Orzecznictwo sądów apelacyjnych i Sądu Najwyższego nie jest jednak w tym zakresie jednolite np. w wyroku z 19 czerwca 2002 r., sygn. akt III APa 197/01, opubl. w OSA z 2003 r., nr 1, poz. 5, Sąd Apelacyjny w Warszawie orzekł, iż „Umowa zawarta z osobą prowadzącą działalność gospodarczą w zakresie świadczenia usług, która wystawiła rachunek za wykonaną pracę, powiększony o podatek VAT - nie jest umową o pracę w rozumieniu przepisu Kodeksu pracy” , natomiast Sąd Najwyższy w wyroku z 24 lipca 2001 r. sygn. akt I PKN 560/00, opubl. w OSP z 2002 r., nr 5, poz.70 stanął na stanowisku, że „Zgłoszenie w urzędzie gminy do ewidencji działalności gospodarczej prowadzenia własnej działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu usług pośrednictwa sprzedaży (i uzyskanie wpisu do tej ewidencji), a następnie zawarcie umowy o świadczenie usług pośrednictwa sprzedaży, nie wyklucza ustalenia i oceny, że strony umowy łączył w istocie stosunek zatrudnienia wynikający z umowy o pracę na stanowisku sprzedawcy.”

PIP wskazuje, że sądem właściwym dla wytoczenia powództwa o ustalenie istnienia stosunku pracy jest sąd właściwy dla siedziby pozwanego lub miejsca, w którym praca była wykonywana. Wytaczając powództwo nie trzeba uiszczać opłat sądowych.

Piotr Różański