Ustawa o zarządzie sukcesyjnym pełna luk?

Ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej rozwiązuje wiele problemów związanych ze śmiercią przedsiębiorcy i umożliwia zachowanie ciągłości prowadzenia działalności gospodarczej w formie „przedsiębiorstwa w spadku” przez określony w ustawie okres, niezbędny do zakończenia postępowania spadkowego. W ocenie Najwyższej Izby Kontroli zaprojektowane rozwiązania prawne umożliwiają spadkobiercom zmarłych przedsiębiorców kontynuowanie działalności gospodarczej do czasu ostatecznego uregulowania spraw spadkowych (działu spadku). Niemniej jednak NIK wykazał wyraźne luki w ustawie.

Interpelacja nr 25414 do ministra przedsiębiorczości i technologii w sprawie luk legislacyjnych w ustawie o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej

Pani Minister,

uchwalona przez Sejm RP 5 lipca 2018 r. ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej rozwiązuje wiele problemów związanych ze śmiercią przedsiębiorcy i umożliwia zachowanie ciągłości prowadzenia działalności gospodarczej w formie „przedsiębiorstwa w spadku” przez określony w ustawie okres (nie dłużej niż dwa lata), niezbędny do zakończenia postępowania spadkowego. Przyjęte w ustawie rozwiązania umożliwiają uregulowanie spraw spadkowych oraz rozliczeń z fiskusem bez konieczności „wygaszania” działalności przedsiębiorstwa.

W ocenie Najwyższej Izby Kontroli zaprojektowane rozwiązania prawne umożliwiają spadkobiercom zmarłych przedsiębiorców kontynuowanie działalności gospodarczej do czasu ostatecznego uregulowania spraw spadkowych (działu spadku). Niemniej jednak NIK zwraca uwagę, iż w przyjętej regulacji:

• nie przewidziano rozwiązań pozwalających przekazać przedsiębiorstwo zmarłego (rozumiane jako zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej) jego następcom prawnym; w dalszym ciągu niezbędne będzie rozpoczęcie działalności gospodarczej na własny rachunek; zdaniem NIK powinny istnieć rozwiązania umożliwiające następcom prawnym bezpośrednie przejęcie przedsiębiorstwa zmarłego;
• nowe regulacje pomijają problemy wynikające ze śmierci małżonka przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą, jeżeli pomiędzy małżonkami istniał ustrój wspólności majątkowej;
• wprowadzany ustawą obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn w sytuacji zaprzestania przez nabywcę własności przedsiębiorstwa działalności gospodarczej przed upływem dwóch lat od jego nabycia może istotnie ograniczyć korzystanie z przewidzianych tą ustawą instrumentów przez osoby potencjalnie zainteresowane kontynuowaniem działalności po śmierci przedsiębiorcy, zwłaszcza w przypadku osób z najbliższej rodziny zmarłego.

Najwyższa Izba Kontroli wskazuje ministrowi przedsiębiorczości i technologii potrzebę:

• wprowadzenia do ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej zmian mających na celu likwidację skutków śmierci małżonka przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG, jeżeli pomiędzy małżonkami istniał ustrój wspólności majątkowej;
• doprecyzowanie projektowanego art. 4b ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (dodawanego ustawą o zarządzie sukcesyjnym) w taki sposób, aby jednoznacznie z niego wynikało, że dotyczy on wyłącznie osób nieobjętych dyspozycją art. 4a ust. 1 tej ustawy;
• wprowadzenie dłuższego vacatio legis ustawy o zarządzie sukcesyjnym w celu umożliwienia dostosowania systemów informatycznych instytucji publicznych, które zgodnie z projektem tej ustawy będą egzekwować wywiązywanie się z zobowiązań publicznoprawnych przedsiębiorstwa w spadku.

Bardzo proszę o odpowiedź na pytanie:

Ponieważ NIK wykazał wyraźne luki w ustawie o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, jak ustosunkuje się Pani do tych braków i wskazówek Najwyższej Izby Kontroli?

Poseł Grzegorz Furgo

20 sierpnia 2018 r.

Odpowiedź na interpelację nr 25414 w sprawie luk legislacyjnych w ustawie o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej

Szanowny Panie Marszałku,
w odpowiedzi na interpelację nr 25414 posła na sejm RP Pana Grzegorza Furgo w sprawie luk legislacyjnych w ustawie o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, wskazanych przez NIK uprzejmie przedstawiam wyjaśnienia.

Sukcesja biznesu jest jednym z największych wyzwań, przed jakim stają obecnie przedsiębiorcy działający na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), w tym zwłaszcza firmy rodzinne. Prawo powinno wspierać procesy sukcesyjne tak, by polskie firmy mogły umacniać się w sztafecie pokoleń.

Podstawową barierą w sukcesji przedsiębiorstw był brak regulacji prawnych pozwalających zachować ciągłość działalności gospodarczej w przypadku śmierci przedsiębiorcy. Problem ten w sposób kompleksowy rozwiązuje ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej (Ustawa). Jej celem jest jak najszybsze wypełnienie systemowej luki, która uniemożliwia kontynuację prowadzenia przedsiębiorstwa w czasie zmiany pokoleniowej. W dotychczasowym stanie prawnym, z chwilą śmierci przedsiębiorcy, jego przedsiębiorstwo (w znaczeniu funkcjonalnym) popadało w niebyt prawny. Stawało się jedynie masą majątkową, która podlegała dziedziczeniu. Następca prawny mógł bezpośrednio nabyć ten majątek na podstawie zapisu windykacyjnego. Stosunki i prawa, które sprawiają, że majątek przedsiębiorstwa tworzy organizm gospodarczy (umowy o pracę, uprawnienia wynikające z koncesji, zezwoleń itd.) są jednak ściśle związane z osobą przedsiębiorcy, dlatego wygasały wraz z jego śmiercią. Działalność przedsiębiorstwa mogła więc zostać co najwyżej wznowiona na bazie odziedziczonego majątku, po okresie, którego długość zależała od sprawności procedur spadkowych. Ustawa wprowadza kompleksowe narzędzia, które pozwolą na funkcjonowanie przedsiębiorstwa – m.in. przy utrzymaniu w mocy stosunków pracy oraz koncesji, licencji i zezwoleń, przy zachowaniu płynności rozliczeń podatkowych oraz możliwości korzystania z firmowych rachunków bankowych – aż do czasu działu spadku, który przesądza sytuację własnościową przedsiębiorstwa. Rozwiązuje tym samym kluczowe problemy sukcesji przedsiębiorstw osób fizycznych i ogranicza ryzyko niewykorzystania potencjału sukcesyjnego polskich firm.

Najwyższa Izba Kontroli oceniła działania MPiT w zakresie regulacji dotyczących sukcesji przedsiębiorstw prowadzonych przez osoby fizyczne jako właściwe i skuteczne.

W ocenie Ministra Przedsiębiorczości i Technologii, dalsze ułatwianie procesów sukcesyjnych jest ze wszech miar pożądane. Niemniej, uwagi NIK dotyczące kompletności i skuteczności narzędzi przewidzianych w Ustawie oraz zawarte w powołanej w interpelacji informacji o wynikach kontroli pt. Działania organów państwa wobec problematyki dziedziczenia przedsiębiorstw (Info...