Urząd Skarbowy i ZUS nie są związane klauzulą antykumulacyjną

Interpelacja nr 11038 do ministra sprawiedliwości w sprawie uprzywilejowania urzędu skarbowego oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w możliwości uzyskania należności w stosunku do pozostałych wierzycieli

Szanowny Panie Ministrze,

na podstawie art. 192 Regulaminu Sejmu, zwracam się do Pana Ministra w związku z okolicznością, iż w obecnie panującym porządku prawnym urząd skarbowy oraz Zakład Ubezpieczeń Społecznych, posiadają większe możliwości uzyskania należności niż pozostali wierzyciele - Sąd Najwyższy potwierdził to w postanowieniu z dnia 19 stycznia 2017 roku o sygnaturze akt I KZP 15/16. Wynika z niego, iż należności publicznoprawne nie są roszczeniami, więc tym samym urzędu skarbowego, czy też Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie obejmuje tzw. klauzula antykumulacyjna, która została wyartykułowana w przepisie art. 415 par. 1 Kodeksu postępowania karnego, zdanie drugie, który stanowi, iż „nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę nie orzeka się, jeżeli roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono”. Ma to na celu zapobiegnięcie istnienia w obrocie prawnym dwóch tytułów wykonawczych, które dotyczyłyby tej samej sprawy. Oznacza to, iż wierzyciel, który wystąpił z powództwem cywilnym, nie może skutecznie dochodzić tej należności przed sądem karnym, nawet w przypadku jeżeli przeciwko dłużnikowi takie podstępowanie zostało wszczęte. Natomiast inaczej jest w przypadku urzędu skarbowego i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, które mogą skutecznie dochodzić swoich zaległości zarówno w postępowaniu karnym, jak i cywilnym, te podmioty bowiem nie są związane tzw. klauzulą antykumulacyjną.

Wskazuję ponadto, iż to właśnie na podstawie przepisu art. 415 par. 1 Kodeksu postępowania karnego, który stanowi, iż w przypadku skazania oskarżonego lub warunkowego umorzenia postępowania w wypadkach wskazanych w ustawie sąd orzeka nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, obowiązek naprawienia - w całości lub w części - szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, wierzyciele w przypadku przestępstw gospodarczych i majątkowych, mogą skutecznie egzekwować należne sobie pieniądze. Jest to o tyle skuteczne, iż w postępowaniu karnym dłużnik ma większą motywację do zapłaty wierzytelności, gdyż ewentualne uchylenie się od naprawienia szkody może skutkować podjęciem warunkowo umorzonego postępowania.

Wspomniane już w niniejszej interpelacji, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2017 roku potwierdza, iż w obecnym prawodawstwie zróżnicowana jest pozycja wierzyciela - obywatela i wierzyciela, pod którego pojęciem rozumiemy urząd skarbowy, czy też Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Wskazuje na to posłużenie się w przepisie art. 415 par. 1 zdanie 2 Kodeksu postępowania karnego, pojęciem roszczenia, które powinno być rozumiane jako pojęcie z zakresu prawa cywilnego. Należy to odróżnić od należności publicznoprawnych, którymi są opłacane podatki do urzędu skarbowego, czy też składki opłacane w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. W ten sposób w hierarchii stawiane są wyżej organy państwowe, a nie podmioty prywatne, którym państwo ma zapewnić szczególną ochronę.

Mając na względzie opisywany problem, proszę Pana Ministra o odpowiedź na wskazane pytania.

1. Dlaczego ustawodawca różnicuje pozycję podmiotów prywatnych i organów państwowych w zakresie tzw. klauzuli antykumulacyjnej, wzmacniając pozycję urzędu skarbowego oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w aspekcie umożliwienia tym organom dochodzenia swoich zaległości zarówno w postępowaniu karnym i cywilnym?
2. Czy Ministerstwo zamierza podjąć prace legislacyjne, mające na celu nowelizację przepisu art. 415 par. 1 Kodeksu postępowania karnego, w zakresie zrównania możliwości podjęcia egzekucji w przypadku należności podmiotów publicznych i prawnych, co oznaczałoby objęcie urzędu skarbowego oraz ZUS-u klauzulą antykumulacyjną?

Posłowie
Agnieszka Ścigaj, Barbara Chrobak, Norbert Kaczmarczyk

12 marca 2017 r.

Odpowiedź na interpelację nr 11038 w sprawie uprzywilejowania urzędu skarbowego oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w możliwości uzyskania należności w stosunku do pozostałych wierzycieli

Szanowna Pani Marszałek,

w odpo...