Uprawdopodobniona nieściągalność wierzytelności a koszty podatkowe

Wierzytelność, której nieściągalność jest uprawdopodobniona, po spełnieniu kilku warunków może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów.

Kilka dni temu w tekście Dokumentowanie nieściągalnej wierzytelności a koszty uzyskania przychodów pisaliśmy, że prawidłowe udokumentowanie nieściągalnej wierzytelności pozwala na zaliczenie jej do kosztów uzyskania przychodów. Dzisiaj zobaczymy, kiedy uprawdopodobniona nieściągalność wierzytelności może być przesłanką do odliczenia niezapłaconej kwoty w ramach kosztów uzyskania przychodów.

Wierzytelność jako koszt podatkowy

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 26a ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 851, z późn. zm., dalej: ustawa o CIT) nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odpisów aktualizujących. Kosztem uzyskania przychodów są jednak odpisy aktualizujące wartość należności, określone w ustawie o rachunkowości, od tej części należności, która była uprzednio zaliczona na podstawie art. 12 ust. 3 do przychodów należnych, a ich nieściągalność została uprawdopodobniona na podstawie ust. 2a pkt 1.

Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji z 2 października 2014 r., nr IPTPB3/423-214/14-4/KJ wyjaśnił, że co do zasady ustawodawca wyłącza odpisy aktualizujące z kategorii kosztów podatkowych. Zwrócił jednak uwagę, że wyjątkiem są odpisy, spełniające łącznie następujące warunki:

  • są odpisami aktualizującymi wartość należności, określonymi w ustawie z 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2013 r., poz. 330, z późn. zm.),
  • zostały dokonane od należności bądź części należności uprzednio zaliczonej do przychodów należnych, na podstawie art. 12 ust. 3 ustawy o CIT,
  • nieściągalność należności została uprawdopodobniona, zgodnie z art. 16 ust. 2a pkt 1 tej ustawy.

Uprawdopodobnienie nieściągalności warunkiem koniecznym

Z art. 16 ust. 2a pkt 1 ustawy o CIT wynika natomiast, że nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną w szczególności, jeżeli:

  1. dłużnik zmarł, został wykreślony z ewidencji działalności gospodarczej, postawiony w stan likwidacji lub została ogłoszona jego upadłość obejmująca likwidację majątku, albo
  2. zostało wszczęte postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu w rozumieniu przepisów prawa upadłościowego i naprawczego lub na wniosek dłużnika zostało wszczęte postępowanie ugodowe w rozumieniu przepisów o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków, albo
  3. wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego, albo
  4. wierzytelność jest kwestionowana przez dłużnika na drodze powództwa sądowego.

Konieczny odpis aktualizujący

Dyrektor Izby Skarbowej w przywołanej powyżej interpretacji wskazał dodatkowo, że prawidłowe ujęcie odpisów aktualizujących należności w księgach rachunkowych jest niezbędne w celu zaliczenia ich w momencie uprawdopodobnienia do kosztów uzyskania przychodów. Koszt podatkowy nie wystąpi bowiem w sytuacji uprawdopodobnienia nieściągalności należności, jeżeli nie został dokonany odpis aktualizujący tę należność, gdyż kosztem tym jest odpis aktualizujący, a nie wierzytelność czy należność, której nieściągalność została uprawdopodobniona.

Dodał ponadto, że katalog możliwości uprawdopodobnienia nieściągalności wierzytelności wymieniony w art. 16 ust. 2a pkt 1 ustawy o CIT ma charakter otwarty, czyli są możliwe sytuacje, gdy wierzyciel w inny sposób uprawdopodobni, że dana wierzytelność jest nieściągalna. Wobec tego nieściągalność wierzytelności będzie uznana za uprawdopodobnioną w przypadkach określonych we wskazanym przepisie oraz gdy przesłanki uprawdopodobnienia będą miały charakter przesłanek o znaczeniu prawnym równorzędnym w stosunku do wskazanych w przepisie. Podkreślił również, że uprawdopodobnienie nieściągalności wierzytelności ciąży na podatniku.

Dwa warunki do spełnienia

Nieściągalna wierzytelność może być zatem zaliczona do kosztów uzyskania przychodów w dacie łącznego spełnienia dwóch warunków:

  • wierzytelność powinna być odpisana jako nieściągalna (powinien być dokonany odpowiedni zapis w ewidencji) oraz
  • nieściągalność wierzytelności powinna być uprawdopodobniona.

Zdaniem organu podatkowego, gdy warunki te zostaną spełnione w różnych latach podatkowych, zaliczenie należności do kosztów uzyskania przychodów będzie możliwe w roku podatkowym, w którym spełniony zostanie drugi z warunków.

Warto również zwrócić uwagę, że na gruncie art. 16 ust. 2a pkt 1 ustawy o CIT postanowienia zagranicznego sądu o wszczęciu postępowania upadłościowego wobec kontrahentów spółki stanowią bez wątpienia wystarczającą przesłankę do uznania nieściągalności tych wierzytelności za uprawdopodobnione. Jak tłumaczył bowiem organ podatkowy, nie ma znaczenia, czy postanowienie to zostało wydane przez sąd polski czy zagraniczny. Podatnik dla celów dowodowych powinien jednak dysponować oryginalnym dokumentem wydanym przez właściwy sąd, przetłumaczonym na język polski, bądź dokumentami, których autentyczność została potwierdzona notarialnie.

Odpisy kosztem pośrednim

Dodajmy, że z uwagi na charakter kosztu, jakim jest odpis aktualizujący, stanowi on pośredni koszt podatkowy.

Zgodnie z art. 15 ust. 4d ustawy o CIT tego rodzaju koszty są potrącalne w dacie ich poniesienia. Za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów uważa się natomiast dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury (rachunku), albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w razie braku faktury (rachunku), z wyjątkiem sytuacji, gdy dotyczyłoby to ujętych jako koszty rezerw albo biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów (art. 15 ust. 4e ustawy o CIT).

Oznacza to w konsekwencji, że przedmiotowy odpis aktualizujący jest potrącalny w dacie, na którą został prawidłowo ujęty w księgach rachunkowych podatnika. Innymi słowy, stanowi on koszt uzyskania przychodów w dacie dokonania tego odpisu aktualizującego należności, których nieściągalność została uprawdopodobniona, tj. w roku podatkowym, w którym podatnik otrzyma np. komplet dokumentów stwierdzających upadłość dłużnika, wydanych przez właściwy sąd.

Ważne!

Na koniec jedna ważna kwestia. Możliwość zaliczenia odpisów aktualizujących wartość należności do kosztów uzyskania przychodów uzależniona jest od łącznego spełnienia przesłanek podatkowych, jak i przesłanek rachunkowych (tj. dokonania odpisu aktualizującego z zachowaniem warunków określonych ustawą o rachunkowości), bez względu na rodzaj prowadzonych ksiąg. Brak jest bowiem podstawy prawnej, z której wynikałoby, że możliwość zaliczenia odpisów aktualizujących do kosztów podatkowych ma zastosowanie jedynie do podatników prowadzących księgi rachunkowe.

Potwierdza to interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 19 lutego 2016 r., nr ITPB1/451-1159/15/MR.

Dodajmy, że ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych kwestię uprawdopodobnienia nieściągalności wierzytelności reguluje identycznie jak ustawa o CIT.

Krzysztof Koślicki

Wszystkie artykuły z tego działu »

WASZE KOMENTARZE (0)

Dodaj nowy komentarz

komentarz:
podpis:
 

Drodzy Użytkownicy podatki.biz. Choć czytamy uważnie Wasze komentarze, nie odpowiadamy na pytania w kwestiach szczegółowych. Zadając je, kierujecie je nie do nas, a do innych Użytkowników podatki.biz. Jeżeli chcecie wyjaśnić lub rozwiązać jakiś problem, zachęcamy do skorzystania z naszego forum dyskusyjnego - www.podatki.biz/forum

Zespół podatki.biz

Napisz komentarz...