Umowa zlecenia z osobą niepełnoletnią

Pytanie: Prowadzę sklep ze sprzętem komputerowym. Ostatnio przyszedł do mnie 17-letni chłopak i zapytał o możliwość pracy w moim sklepie jako sprzedawca lub serwisant. Chciałbym zawrzeć z nim umowę zlecenia. Mam jednak wątpliwości czy jest to możliwe i czy muszę w związku z tym posiadać pisemną zgodę jego rodziców?

Odpowiedź:

Zawarcie zlecenia z tą osobą jest dopuszczalne, lecz do ważności umowy niezbędna jest zgoda rodzica (opiekuna prawnego) tej osoby. Zgoda może być wyrażona nie tylko w formie pisemnej ale poprzez jakiekolwiek zachowanie w sposób dostateczny ją uzasadniające – wystarczy wiedza rodzica o wykonywaniu zlecenia przez wskazaną w pytaniu osobę.

Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych

Osoba, która ukończyła 17. rok życia, jest osobą ograniczoną w zdolności do czynności prawnych (art. 15 Kodeksu cywilnego, dalej: "k.c.").

W szczególnych przypadkach osoba w wieku 17 lat może być jednak pozbawiona całkowicie czynności prawych lub posiadać pełną zdolność do czynności prawnych:

• zgodnie z art. 13 k.c. osoba, która ukończyła lat 13, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem; o ubezwłasnowolnieniu całkowitym orzeka sąd; osoby ubezwłasnowolnione całkowicie nie mają zdolności do czynności prawnych (art. 12 k.c.); 
• zgodnie z art. 10 ust. 2 w zw. z art. 11 k.c. przez zawarcie małżeństwa małoletni uzyskuje pełnoletność. Nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa; pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się zaś z chwilą uzyskania pełnoletności.

Umowa zlecenia a zgoda przedstawiciela ustawowego

Według art. 17 k.c., z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.

Takim przepisem szczególnym jest art. 22 § 3 Kodeksu pracy (dalej: "k.p."), który wskazuje, że osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego nawiązać stosunek pracy oraz dokonywać czynności prawnych, które dotyczą tego stosunku. Jednakże gdy stosunek pracy sprzeciwia się dobru tej osoby, przedstawiciel ustawowy za zezwoleniem sądu opiekuńczego może stosunek pracy rozwiązać. W przedstawionej sytuacji nie mówimy jednak o zatrudnieniu pracowniczym, lecz o umowie prawa cywilnego.

Wyjątki wspomniane powyżej zawiera także Kodeks cywilny w art. 20-22. Zgodnie z tymi przepisami:

• osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego; 
• osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi; 
• jeżeli przedstawiciel ustawowy osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych oddał jej określone przedmioty majątkowe do swobodnego użytku, osoba ta uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które tych przedmiotów dotyczą; wyjątek stanowią czynności prawne, do których dokonania nie wystarcza według ustawy zgoda przedstawiciela ustawowego.

Przedstawicielem ustawowym małoletniego są rodzice lub opiekun (art. 92 i następne Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka. O istotnych sprawach dziecka rozstrzygają rodzice wspólnie, jednak nie można takiego obowiązku rozciągać na zawarcie przez osobę niepełnoletnią umowy zlecenia.

Przepis art. 17 k.c. ma na względzie jedynie czynności zobowiązujące i rozporządzające. „Czynność prawna zobowiązująca polega na zobowiązaniu się do spełnienia określonego świadczenia (dare, facere, non facere, pati) na rzecz innej osoby” (K. Pisecki, Kodeks cywilny. Księga pierwsza. Część ogólna. Komentarz, Zakamycze, 2003). Do takich czynności niewątpliwie należy zaliczyć zobowiązania wynikające z umowy zlecenia.

Regulacja ta ma na celu ochronę osoby, która ze względu na wiek lub częściowe ubezwłasnowolnienie nie może do końca ocenić skutków zawieranych przez siebie umów.

Nie oznacza to jednak, że cytowany wyżej przepis art. 17 k.c. nie zezwala na zawieranie takich umów. Wprost przeciwnie, osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może zawierać umowy, jedynie druga strona (w tym przypadku zleceniodawca) powinna dysponować zgodą przedstawiciela ustawowego dziecka. Nie jest to zbyt duże ograniczenie możliwości zarobkowania przez osoby we wskazanym wieku na podstawie tych umów.

Potwierdza to art. 18 k.c., zgodnie z którym ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych.

Potwierdzenie przez przedstawiciela ustawowego może być wyrażone przez jakiekolwiek zachowanie się ujawniające wolę tej osoby w sposób dostateczny; wystarczy, że przedstawiciel ustawowy wiedział o umowie i jej się nie sprzeciwił (K. Pisecki, Kodeks cywilny. Księga pierwsza. Część ogólna. Komentarz, Zakamycze, 2003).

Istotna w tym zakresie jest także regulacja art. 63 k.c. Zgodnie z przepisami tegoż artykułu, jeżeli do dokonania czynności prawnej potrzebna jest zgoda osoby trzeciej, osoba ta może wyrazić zgodę także przed złożeniem oświadczenia przez osoby dokonujące czynności albo po jego złożeniu. Zgoda wyrażona po złożeniu oświadczenia ma moc wsteczną od jego daty. Potwierdzenie przedstawiciela ustawowego odnosi zatem skutek od daty złożenia oświadczenia przez osobę, która zawarła umowę. Wynika z tego, że ważna jest nawet umowa, jeżeli w chwili jej zawierania nieletni nie posiadał zgody przedstawiciela ustawowego, byle tylko zgoda ta została wyrażona w terminie późniejszym.

Jeżeli do ważności czynności prawnej wymagana jest forma szczególna, oświadczenie obejmujące zgodę osoby trzeciej powinno być złożone w tej samej formie. W przypadku umowy zlecenia przepisy Kodeksu cywilnego nie narzucają jakiejkolwiek formy, w konsekwencji zgoda przedstawiciela ustawowego może zostać również wyrażona w dowolnej formie, także ustnie. Na zgodę przedstawiciela ustawowego nie przenosimy przyjętej przez strony formy szczególnej, w jakiej zdecydowały się one zawrzeć umowę (najczęściej forma pisemna zwykła).

Dla celów dowodowych można jednak zalecać wyrażenie zgody w formie pisemnej. Zgoda przedstawiciela ustawowego powinna dotyczyć konkretnej umowy, z podaniem jej podstawowej charakterystyki („wyrażam zgodę na zawarcie przez mojego syna/córkę... umowy zlecenia z... dotyczącej wykonywania...”).

Praca dzieci poniżej 16. roku życia

Zauważmy, że szczególne postanowienia dotyczące wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dzieci zawiera art. 3045 k.p. Z pracy dzieci mogą korzystać tylko podmioty zajmujące się którąś z działalności wskazanych w tym przepisie, a mianowicie:

  • kulturalną, 
  • artystyczną, 
  • sportową, 
  • reklamową.

Prace, które dziecko miałoby wykonywać, muszą wiązać się z którąś z tych działalności. Inna interpretacja tego przepisu mogłaby doprowadzić do dopuszczalności wykonywania przez dzieci każdej pracy na rzecz tychże podmiotów, co pozbawiałoby sensu takie a nie inne zawężanie grupy uprawnionych do ich zatrudniania podmiotów. Wykonywanie pracy przez te osoby wymaga uprzedniej zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna tego dziecka, a także zezwolenia właściwego inspektora pracy, bez względu na podstawę zatrudnienia.

Pojęcie „dziecka” z tego przepisu dotyczy jednak osób poniżej 16. roku życia, a zatem te szczególne ograniczenia nie znajdują zastosowania w stosunku do przedstawionego pytania.

Marek Rotkiewicz

Wszystkie artykuły z tego działu »

WASZE KOMENTARZE (0)

Dodaj nowy komentarz

komentarz:
podpis:
 

Drodzy Użytkownicy podatki.biz. Choć czytamy uważnie Wasze komentarze, nie odpowiadamy na pytania w kwestiach szczegółowych. Zadając je, kierujecie je nie do nas, a do innych Użytkowników podatki.biz. Jeżeli chcecie wyjaśnić lub rozwiązać jakiś problem, zachęcamy do skorzystania z naszego forum dyskusyjnego - www.podatki.biz/forum

Zespół podatki.biz

Napisz komentarz...