Umorzenie zobowiązania wymaga uwzględnienia możliwości płatniczych zobowiązanego – również przyszłych

Teza: Zgodnie z art. 41a ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników przesłanką zastosowania przewidzianych w tym przepisie ulg jest stwierdzenie ważnego interesu zainteresowanego. Dopiero wystąpienie tej przesłanki daje podstawę do działania organu administracyjnego w ramach uznania administracyjnego i rozstrzygnięcia o uldze co jednak powinno nastąpić z uwzględnieniem możliwości płatniczych wnioskodawcy oraz stanu finansów funduszów emerytalno-rentowego i składkowego.

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Barbara Stukan-Pytlowany Sędzia NSA Piotr Pietrasz (spr.) Sędzia NSA Janusz Zajda po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2019 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 30 sierpnia 2018 r., sygn. akt I SA/Ke 158/18 w sprawie ze skargi H.S. na decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w Warszawie z dnia (...) marca 2018 r. nr (...) w przedmiocie odmowy umorzenia nienależnie pobranej renty rolniczej 1. uchyla zaskarżony wyrok w jego pkt 1; 2. oddala skargę.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach w dniu 30 sierpnia 2018 r., sygn. akt I SA/Ke 158/18, w sprawie ze skargi H. S. na decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia (...) marca 2018 r. nr (...) w przedmiocie odmowy umorzenia nienależnie pobranej renty rolniczej uchylił zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję z dnia (...) listopada 2016 r. o nr (...).

Sąd I instancji orzekał w następującym stanie faktycznym i prawnym:

Decyzją z dnia (...) marca 2018 r. nr (...)Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (dalej: Prezes KRUS, organ), po ponownym rozpoznaniu sprawy utrzymał w mocy decyzję z (...) listopada 2016 r. nr (...), którą odmówił H.S.umorzenia należności z tytułu nienależnie pobranej renty rolniczej w kwocie 7.034,99 zł.

W uzasadnieniu decyzji Prezes KRUS wskazał, że H. S. od 14 stycznia 2006 r. nabył prawo do renty rolniczej na podstawie decyzji z 20 lutego 2006 r. Świadczenie zostało przyznane do 31 grudnia 2006 r., w części składkowej plus 50% części uzupełniającej z tytułu prowadzenia działalności rolniczej z małżonką, która nie miała ustalonego prawa do własnego świadczenia. Kolejny wniosek strony o ustalenie dalszej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym nie został uwzględniony. Decyzją z dnia(...)lutego 2007 r. Prezes KRUS odmówił prawa dalszej wypłaty renty rolniczej, uznając, że ubezpieczony nie jest całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym.

Decyzją z dnia (...) listopada 2012 r. Prezes KRUS wydał decyzję o wstecznym wyłączeniu strony z ubezpieczenia społecznego rolników od 1 marca 1995 r., z powodu nie spełniania warunków do podlegania ubezpieczeniu w KRUS. Decyzja ta jest ostateczna. Decyzją z dnia(...)sierpnia 2014 r. H. S. został zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w kwocie 7.034,99 zł za okres od 14 stycznia 2006 r. do 31 grudnia 2006 r.

Decyzją z dnia (...) czerwca 2015 r. organ odmówił umorzenia nienależnie pobranego świadczenia. Wydana przez KRUS, po ponownym rozpatrzeniu sprawy decyzja z dnia (...) września 2017 r. została wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2018 r. w sprawie o sygn. akt I SA/Ke 415/16, uchylona przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach. Sprawa została przekazana do ponownego rozpatrzenia organowi celem ustalenia sytuacji majątkowej i osobistej skarżącego.

Rozpoznając ponownie sprawę Prezes KRUS ustalił, że H. S. zamieszkuje wraz z żoną A. S. w czteropokojowym domu murowanym, z kuchnią i łazienką, krytym blachą stanowiącym własność córki W. S.-B., która prowadzi odrębne gospodarstwo domowe. Na terenie posesji znajdują się budynki gospodarcze. Zobowiązany korzysta z osobnego pokoju natomiast wspólnie z żoną korzystają z kuchni i łazienki. Umową darowizny z dnia 30 grudnia 2010 r., obdarowana W. S.-B. ustanowiła na rzecz małż. S. nieodpłatną, dożywotnią i niepodzielną służebność osobistą polegającą na prawie korzystania ze wszystkich budynków. Zobowiązany nie posiada innych nieruchomości, nie korzysta z dopłat z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa i nie posiada żadnego źródła dochodu. Żona zobowiązanego w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego od 1 sierpnia 2016 r. nabyła prawo do dwóch emerytur w KRUS i ZUS. Z kolei H. S.w maju 2018 r. kończy wiek emerytalny i może ubiegać się o świadczenie emerytalne. Małżonkowie S. zawarli w formie aktu notarialnego z 8 listopada 2016 r. umowę o rozdzielności majątkowej.

Z informacji uzyskanych podczas wizytacji wynika, że posiłki przygotowuje H. S. samodzielnie z produktów, które są dostarczane przez córkę - średnio dwa razy w tygodniu. Wszelkie zaś opłaty /prąd, gaz, węgiel/ zakup leków oraz środków czystości finansowane są przez córkę. W związku z powyższym Prezes KRUS przyjął, że zobowiązany nie udokumentował obecnie ani nie wskazał nawet wysokości bieżących kosztów utrzymania. We wniosku 12 października 2017 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach o przyznanie prawa pomocy wskazał natomiast, że opłaty za energię elektryczną to ok. 150 zł miesięcznie, za wodę i ścieki 162,21 zł kwartalnie oraz za leki ok. 70 zł miesięcznie, nie korzysta on z pomocy Ośrodka Pomocy Społecznej. Jak oświadczył podczas wizytacji ta forma pomocy jest dla niego upokarzająca.

Organ ustalił, że strona leczy się na nadciśnienie tętnicze oraz chorobę niedokrwienną serca. W oparciu o opinię wydaną przez Lekarza Regionalnego Inspektora Orzecznictwa Lekarskiego KRUS, dokumentację medyczną oraz zaświadczenia lekarskie z dnia 16 lutego 2018 r., Prezes KRUS ustalił, że w związku z przewlekłością choroby występującej wymagana jest systematyczność leczenia i przyjmowania leków. Zobowiązany posiada również orzeczony stopień niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym na podstawie orzeczenia z dnia 1 sierpnia 2017 r., który nie wyklucza podjęcia pracy zarobkowej w warunkach pracy chronionej. Ustalono również na podstawie pisma z dnia 18 lutego 2018 r., że nadal H. S. posiada zadłużenie wobec Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Kielcach w kwocie 78.804 zł zgodnie z decyzją z dnia(...) kwietnia 2016 r. o ustaleniu kwoty nienależnie pobranych płatności z tytułu renty strukturalnej. Na obecną chwilę sprawa nie jest zakończona ponieważ złożył odwołanie.

Analizując stan finansów funduszu emerytalno-rentowego i składkowego organ ustalił, że w budżecie państwa na rok 2018 r. do Funduszu Emerytalno- Rentowego przewidziano 17.565 683 tys. zł dotacji celowej. Organ powołał się na plan finansowy Funduszu Emerytalno-Rentowego na rok 2018 r. i stwierdził, że jego stan na początek roku wyniósł 243 698 tysięcy złotych, natomiast na koniec roku wynosić ma 232 494 tysięcy złotych. Zakładane jest zatem zmniejszenie środków pieniężnych Funduszu.

Zestawiając zatem dochody zobowiązanego, których brak, z kwotą nienależnie pobranego świadczenia Prezes KRUS stwierdził, że zobowiązany nie jest w stanie dokonać zwrotu nienależnie pobranego świadczenia bez uszczerbku dla swojej egzystencji. Nie dysponuje on bowiem środkami finansowymi pozwalającymi jednorazowo lub w krótkim czasie spłacić należność. Ponadto jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym, a także cierpiącą na różne schorzenia, które znacząco pogarszają możliwości zarobkowe. W związku ze stanem zdrowia zwiększył się jego potrzeby, a dochodów brak. Uznano zatem, że po stronie H. S. zachodzi ważny interes w umorzeniu należności z tytułu nienależnie pobranego świadczenia.

Organ odmówił jednak umorzenia, jak wskazał kierował się stanem finansów Funduszu Emerytalno-Rentowego oraz Funduszu Składkowego. Umorzenie nienależnie pobranego świadczenia pogłębi bowiem deficyt Funduszu i zwiększy kwotę dofinansowania z budżetu państwa. Podejmując decyzję o odmowie umorzenia organ zwrócił także uwagę, że choć istnieje po stronie zobowiązanego ważny interes w umorzeniu należności z tytułu nienależnie pobranego świadczenia, albowiem nie jest on w stanie uregulować jej bez uszczerbku dla swojego utrzymania, to istnieją inne sposoby na taką spłatę. W tej kwestii wskazał na możliwość udzielenia ulgi w formie rozłożenia należności na raty w takiej wysokości, aby mógł je spłacać bez uszczerbku dla swojego utrzymania. Przy czym zwrócił uwagę, że perspektywa zwrotu należności w ratach jest realna, gdyż w maju 2018 r. osiągnie zobowiązany wiek emerytalny i będzie mógł złożyć w ZUS wniosek o wypłatę emerytury. Podkreślono także, że na bieżąco w zaspokojeniu podstawowych potrzeb życiowych pomaga H. S. rodzina, co ułatwi mu odłożenie środków na spłatę należności z tytułu nienależnie pobranego świadczenia.

Powołując przepis art. 41a ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolnik&oacut...