Ulga mieszkaniowa w podatku od spadku i darowizn: Sąd nie zastąpi notariusza

Pytanie: Od 2003 r. sprawowałam opiekę nad chorą na Alzheimera ciocią (dalsza rodzina - III grupa podatkowa). Gdy choroba znacznie się nasiliła zostałam ustanowiona opiekunem prawnym nad całkowicie ubezwłasnowolnioną ciocią - postanowienie uprawomocniło się 10 października 2008 r. Opiekę tę sprawowałam bez przerwy - do dnia jej śmierci, tj. do dnia 24 lutego 2015 r. Na podstawie testamentu otrzymałam jej mieszkanie. Czy będzie przysługiwała mi ulga mieszkaniowa, o której mowa w art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn?

Odpowiedź:

Stosownie do treści art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, w przypadku nabycia własności (współwłasności) budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie, spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego albo udziału w takim prawie - w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu lub polecenia testamentowego przez osoby zaliczane do III grupy podatkowej, które sprawowały opiekę nad wymagającym takiej opieki spadkodawcą, na podstawie pisemnej umowy z podpisem notarialnie poświadczonym, przez co najmniej dwa lata od dnia poświadczenia podpisów przez notariusza - nie wlicza się do podstawy opodatkowania ich czystej wartości do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 m2 powierzchni użytkowej budynku lub lokalu. W przypadku nabycia części (udziału) budynku mieszkalnego lub lokalu albo udziału w spółdzielczym prawie do budynku mieszkalnego lub lokalu ulga przysługuje stosownie do wielkości udziału.

Wskazana ulga, zgodnie z ust. 2 powołanego przepisu, przysługuje osobom, które łącznie spełniają następujące warunki:

1. spełniają wymogi określone w art. 4 ust. 4 ustawy;
2. nie są właścicielami innego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość bądź będąc nimi przeniosą własność budynku lub lokalu na rzecz zstępnych, Skarbu Państwa lub gminy w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego;
3. nie przysługuje im spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub wynikające z przydziału spółdzielni mieszkaniowej: prawo do domu jednorodzinnego lub prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym, a w razie dysponowania tymi prawami przekażą je zstępnym lub przekażą do dyspozycji spółdzielni, w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego;
4. nie są najemcami lokalu lub budynku lub będąc nimi rozwiążą umowę najmu w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego;
5. będą zamieszkiwać będąc zameldowanymi na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku i nie dokonają jego zbycia przez okres 5 lat:
   1. od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego - jeżeli w chwili złożenia zeznania lub zawarcia umowy darowizny nabywca mieszka i jest zameldowany na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku,
   2. od dnia zamieszkania potwierdzonego zameldowaniem na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku - jeżeli nabywca zamieszka i dokona zameldowania na pobyt stały w ciągu roku od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego.

Celem norm zawartych w treści ww. art. 16 jest nieobciążanie spadkobierców znacznymi, pod względem finansowym, skutkami podatkowymi z tytułu przyrostu majątkowego w postaci nieruchomości bądź lokalu, gdy nie dysponują budynkiem lub lokalem mieszkalnym i zamierzają zamieszkiwać w nabytym lokalu lub budynku przez 5 lat. Ulga ta przysługuje wyłącznie osobie, która łącznie spełni wszystkie warunki wymienione w omawianym przepisie. Naruszenie chociaż jednego z nich powoduje utratę prawa do ulgi, co skutkuje ustaleniem przez właściwego naczelnika urzędu skarbowego podatku od spadków i darowizn.

Wskazała Pani, że zalicza się w stosunku do spadkodawczyni do III grupy podatkowej. W celu skorzystania z omawianej ulgi podatkowej powinna więc Pani legitymować się umową o sprawowanie opieki nad spadkodawczynią wymagającą takiej opieki, sporządzoną w odpowiedniej formie - w tym wypadku z podpisami notarialnie poświadczonymi.

Podkreślić należy, że w art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn ustawodawca wskazał wprost, że dla celów skorzystania z tzw. ulgi mieszkaniowej opieka nad osobą jej wymagającą, sprawowana być powinna na podstawie pisemnej umowy, z której wynika obowiązek takiej opieki. Umowa ta jest osobną od umów innego rodzaju, czynnością cywilnoprawną będącą podstawą do sprawowania opieki. Jest to umowa, której przedmiotem jest jedynie porozumienie stron - osoby wymagającej opieki i osoby mającej sprawować taką opiekę - co do faktu sprawowania opieki, a także zakresu i charakteru jej sprawowania, w tym określenie czynności, do których zobowiązana jest osoba sprawująca opiekę.

Podane cechy sprawiają, że umowy o sprawowanie opieki, o której mowa w art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn nie można utożsamiać z innymi umowami o podobnym charakterze, a tym bardziej z postanowieniem Sądu Rejonowego, zgodnie z treścią którego została Pani ustanowiona opiekunem prawnym cioci.

Ustanowienie opiekuna prawnego to instytucja uregulowana wprost przepisami prawa; nie można jej zatem utożsamiać z umową, o której mowa w art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Należy zauważyć, że - stosownie do art. 175 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z dnia 25 lutego 1964 r. (Dz.U. z 2015 r., poz. 583, ze zm.) do opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie stosuje się odpowiednio przepisy o opiece nad małoletnim. Oznacza to, że opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie polega na sprawowaniu nad nim takiej pieczy jak w przypadku osób małoletnich.

Zatem, prawomocne postanowienie Sądu (będąc dokumentem urzędowym, nie wymagającym poświadczenia notarialnego) nie mieści się w pojęciu umowy, o której mowa w art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn i w rezultacie nie może Pani skorzystać z ulgi określonej w art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

(Interpretacja indywidualna z 23 grudnia 2015 r., sygn. IBPB-2-1/4515-160/15/HK - Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach)

Red.