Transakcje pomiędzy małżonkami a VAT

Omawianie tego zagadnienia można podzielić na dwa okresy: do 3 kwietnia 2018 r. i późniejszy. W świetle ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - art. 15 ust. 1 definiującego pojęcie działalności gospodarczej oraz art. 15 ust. 2 zawierającego wyjaśnienie terminu działalność gospodarcza – małżonkowie są uznawani za odrębne podmioty gospodarcze, czyli odrębnych podatników. Takiego zdania był np. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 28 lutego 2012 r., sygn. IBPP1/443-1676/11/AZb. Małżonkowie mogą prowadzić działalność gospodarczą wspólnie, lecz nie mają takiego obowiązku.

Razem, ale osobno

W razie osobnego prowadzenia działalności gospodarczych małżonkowie nie są zobowiązani do wprowadzania rozdzielności majątkowej. Zatem każdy z nich jest odrębnym vatowcem pomimo, że pod względem ekonomicznym zawierane pomiędzy nimi transakcje następują de iure w ramach wspólnego majątku. Taki jest skutek działania art. 31 ust. 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ustanawiającego zawiązującą się z chwilą zawarcia małżeństwa wspólność majątkową. Ponieważ jednak w świetle ustawy o VAT każde z małżonków prowadzi odrębną działalność gospodarczą to obrót gospodarczy pomiędzy nimi odbywa się tak jak pomiędzy samodzielnymi podatnikami. Wspólność majątkowa nie znajdzie tutaj zastosowania. Obrót pomiędzy firmami małżonków odbywa się niejako poza nią. Ponieważ ma on miejsce pomiędzy podatnikami i jest tutaj normalna dostawa towarów i zwyczajne świadczenie usług zdarzenia takie podlegają dokumentowaniu fakturą VAT.

Prawo do odliczenia VAT

Skoro małżonek prowadzący działalność gospodarczą ma obowiązek wystawić drugiemu z małżonków występujących w takiej roli fakturę na zasadach ogólnych nasuwa się pytanie czy prawo do odliczenia podatku naliczonego również przysługuje na takich zasadach. Ponieważ małżonkowie na potrzeby VAT to dwa odrębne podmioty gospodarcze aby ustalić istnienie prawa do odliczenia podatku naliczonego odnieść się należy do reguły ogólnej. Jest nią art. 86 ust. 1 ustawy o VAT ustanawiający prawo do odliczenia VAT wyłącznie w stosunku do zakupów związanych ze sprzedażą opodatkowaną. Okoliczność, że towary, bądź usługi, nabywane są od podatnika czynnego VAT będącego małżonkiem nabywcy w żaden sposób nie wpływa na prawo do odliczenia przez niego VAT. Jest to konsekwencją uznania małżonków za dwóch niezależnych podatników na gruncie VAT. Takie też było stanowisko organów skarbowych.

Dla przykładu Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z 30 sierpnia 2013 r., sygn. IPTPP4/443-331/13-6/BM, stwierdził, że przepisy o VAT nie wymieniają małżonków jako odrębnej kategorii podatników. Nie są tym samym uznawani za jeden podmiot podatkowy. Każdy z nich wykonując samodzielnie czynności podlegające opodatkowaniu VAT jest autonomicznym podatnikiem. Co do prawa do odliczen...