Tarcza antykryzysowa: Pokrzywdzone matki wciąż czekają na zmiany

Młode matki, a także kobiety, które w trakcie ciąży przebywają na zwolnieniach lekarskich, żyją dziś z zasiłków często o połowę niższych niż te, których miały prawo się spodziewać, planując urodzenie dziecka. Wynika to z błędu legislacyjnego, jaki wkradł się do tarczy covidowej. Nieudana poprawka ustawy nie naprawiła sytuacji, a tylko pogłębiła niesprawiedliwość - nierówno traktując pokrzywdzone osoby i tylko niektórym przyznając korektę. Tarcza covidowa pozwoliła pracodawcom obniżyć wymiar pracy pracowników w celu ratowania ich miejsc pracy. Nieoczekiwanie i nieplanowanie rykoszetem trafiło to w kobiety w ciąży i młode matki.

Interpelacja nr 15059 do ministra rozwoju, pracy i technologii, ministra rodziny i polityki społecznej w sprawie młodych matek pokrzywdzonych przez zapisy tarczy antykryzysowej

Szanowny Panie Ministrze,

w dalszym ciągu Komisja Finansów Publicznych wstrzymuje pochylenie się nad sprawą matek pokrzywdzonych przez tarczę antykryzysową i zmniejszeniem wymiaru czasu pracy.

Młode matki, a także kobiety, które w trakcie ciąży przebywają na zwolnieniach lekarskich, żyją dziś z zasiłków często o połowę niższych niż te, których miały prawo się spodziewać, planując urodzenie dziecka. Wynika to z błędu legislacyjnego, jaki wkradł się do tarczy covidowej.

Nieudana poprawka ustawy nie naprawiła sytuacji, a tylko pogłębiła niesprawiedliwość - nierówno traktując pokrzywdzone osoby i tylko niektórym przyznając korektę.

Tarcza covidowa pozwoliła pracodawcom obniżyć wymiar pracy pracowników w celu ratowania ich miejsc pracy. Nieoczekiwanie i nieplanowanie rykoszetem trafiło to w kobiety w ciąży i młode matki. Otóż jeśli w trakcie ciąży obniżono im wymiar etatu, a zatem i wynagrodzenie, ich zasiłki chorobowe oraz macierzyńskie liczone są od tej obniżonej podstawy, nawet jeśli w międzyczasie etat wrócił już do normy i ponownie jest pełny.

Kobieta, której niezdolność do pracy powstała w okresie obniżenia wynagrodzenia, aż do końca pobierania zasiłku będzie go otrzymywać w obniżonej wysokości, choćby nawet w tym czasie jej wynagrodzenie wróciło do wysokości sprzed epidemii. W praktyce najczęściej oznacza to, że obniżka wynosi około połowy, a nie 20%, dlatego że jeśli przed rozpoczęciem pobierania zasiłku nastąpiła zmiana wynagrodzenia, to zasiłek nalicza się od podstawy tego obniżonego wynagrodzenia. Normalnie wynikałby on ze średniego wynagrodzenia za 12 miesięcy wstecz, wyższego nie tylko w podstawie, ale i uwzględniającego np. premie czy nagrody. Tak więc otrzymywany zasiłek jest często niższy od tego, którego można się było słusznie spodziewać, planując ciążę, o znacznie więcej niż 20%.

Ustawodawca najwyraźniej zauważył swoje przeoczenie i próbował to naprawić. Niestety naprawa poszła niesprawiedliwie. Poprawiła sytuację tylko tych pań, którym zasiłek zmienił się co do rodzaju w trakcie obowiązywania tarczy (np. z chorobowego na macierzyński) albo które były na zasiłku 3 miesiące wcześniej. To rozwiązanie nie ma żadnego sensownego uzasadnienia, ale dzieli młode matki na lepiej i gorzej potraktowane.

Warto pamiętać, że wiele z nich w „pandemicznej ciąży” pracowało mimo przeciwwskazań zdrowotnych, a inne nie zdobywały zwolnień lekarskich na czas z powodu trudnego dostępu do lekarzy, i stąd na termin 3-miesięczny często nie załapują się dosłownie o kilka dni.

Błędy legislacyjne muszą zostać natychmiast naprawione. Konieczne jest jak najszybsze uchwalenie poprawek, tak by młode kobiety i ich rodziny nie musiały martwić się o swój domowy budżet.

Należy jak najszybciej pochylić się nad senackim projektem ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych wniesionym do Sejmu uchwałą z dnia 11 września 2020 r., druk nr 648.

Projekt dotyczy zniwelowania negatywnych skutków społecznych stosowania przepisów ustawy covidowej, związanych z obniżeniem wysokości świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, w tym zasiłków macierzyńskich w związku z wprowadzeniem mniej korzystnych warunków zatrudnienia niż wynikające z podstawy nawiązania stosunku pracy.

Poprawka z 11 września br. uwzględnia wszystkie osoby poszkodowane tarczą antykryzysową, a nie tylko ten nieznaczny ułamek pań, które na zwolnieniu były przed wprowadzeniem tarczy antykryzysowej, jak to zostało uczynione 7 października br.

Panie Ministrze!

Kiedy przyjęta zostanie ustawa senacka (druk nr 648), która zniweluje negatywne skutki społeczne stosowania przepisów ustawy covidowej związane z obniżeniem wysokości świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, w tym zasiłków macierzyńskich, w związku z wprowadzeniem mniej korzystnych warunków zatrudnienia niż wynikające z podstawy nawiązania stosunku pracy?

Posłanka Monika Wielichowska

23 listopada 2020 r.

Odpowiedź na interpelację nr 15059 w sprawie młodych matek pokrzywdzonych przez zapisy tarczy antykryzysowej

Szanowna Pani Marszałek

W związku z interpelacją nr 15059 Pani Poseł Moniki Wielichowskiej, uprzejmie przedstawiam, co następuje.

Konsekwencją objęcia w porozumieniu pracodawcy, który ubiegał się o wypłatę ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych świadczeń na dofinansowanie wynagrodzenia pracowników z reprezentacją pracowników, niższym wymiarem czasu pracy było, w przypadku powstania niezdolności do pracy, ustalenie podstawy wymiaru zasiłku, zgodnie z wynagrodzeniem dla niższego wymiaru czasu pracy, jeżeli zmiana ta nastąpiła w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy lub w miesiącach przyjmowanych do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku. Na nowo ustalana była również podstawa wymiaru zasiłków w przypadku pracowników objętych, niższym wymiarem czasu pracy, którzy pobierali świadczenia z ubezpieczenia chorobowego, np. kobiety w ciąży, pobierające zasiłek chorobowy, w przypadku przerwy w pobieraniu świadczenia z ubezpieczenia chorobowego lub zmiany rodzaju świadczenia.

Z uwagi na powyższe, w ustawie z dnia 7 października 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania społeczno-gospodarczym skutkom COVID-19 (Dz. U. poz. 1747), zawarto zmiany przepisów w zakresie zasad ustalania podstawy zasiłków pracowników, którym pracodawcy w okresie pobieranego zasiłku obniżyli wymiar czasu pracy z powodu COVID-19. W myśl obowiązujących przepisów w sytuacji, gdy obniżenie wymiaru czasu pracy nastąpiło w okresie wcześniej pobieranego zasiłku oraz między okresami pobierania wcześniejszego i kolejnego zasiłku nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe, podstawa wymiaru zasiłku nie uwzględnia obniżonego wymiaru czasu pracy.

Ponadto dniu 19 listopada 2020 r. Sejm RP przyjął ustawę o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw. Ustawa ta reguluje m.in. kwestię ustalania podstawy zasiłków chorobowych pracownic, których niezdolność do pracy wystąpiła w okresie ciąży po obniżeniu wymiaru czasu pracy.

Zgodnie z przyjętymi zmianami, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przypadającego w okresie ciąży oraz zasiłku macierzyńskiego nie będzie uwzględniany okres obniżonego wymiaru czasu pracy lub mniej korzystne warunki zatrudnienia. Przeliczenie podstawy wymiaru świadczeń już ustalonych będzie następowało na wniosek świadczeniobiorcy.

W dniu 28 listopada 2020 r. Senat RP uchwalił ustawę, wnosząc do niej poprawki, stąd też ustawa została ponownie przekazana do Sejmu RP. Sejm RP uchwalił ustawę na posiedzeniu w dniu 9 grudnia br., przyjmując część poprawek zgłoszonych przez Senat RP.

Ustawa w części dotyczącej przepisów regulujących zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłków chorobowych i macierzyńskich wejdzie w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia w Dzienniku Ustaw RP.

Sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej
Stanisław Szwed

Warszawa, 15 grudnia 2020 r.