Szef kazał, pracownik wykonał. Odpowiedzialność za wykonanie polecenia

Okoliczność, że pracownik popełnił przestępstwo, dlatego żeotrzymał takie polecenie służbowe, nie zwalnia go ododpowiedzialności karnej. Musiałyby zaistnieć jakieś szczególne, raczej rzadkie, okoliczności.

Na temat bezprawnych poleceń służbowych funkcjonuje wśród pracowników wiele błędnych przekonań. Można, na przykład, spotkać twierdzenie, że jeśli pracownik wyrazi wątpliwość wobec legalności polecenia zwierzchnika, a w konsekwencji – poprosi o wydanie polecenia na piśmie, to nie ponosi odpowiedzialności za konsekwencje wynikające z wykonania tego polecenia. Nic bardziej błędnego.

Polecenie sprzeczne z prawem

Od razu wskażmy normę podstawową. Pracownik, który otrzymał polecenie sprzeczne z prawem, nie ma obowiązku polecenia tego wykonywać. Wynika to z art. 100 § 1 Kodeksu pracy (ustawa z 26 czerwca 1974 r.; tekst. jedn. Dz.U. z 1998 r., nr 21, poz. 94, z późn. zm.), zgodnie z którym pracownik jest obowiązany stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa. W drodze prostego rozumowania logicznego (a contrario) wyprowadzamy z tego przepisu wniosek, że pracownik nie jest obowiązany stosować się do poleceń sprzecznych z przepisami prawa.

Na gruncie prawa karnego, a tylko tę płaszczyznę poruszamy w tym artykule, norma brzmi kategoryczniej: pracownik ma obowiązek odmówić wykonania polecenia, którego wykonanie stanowiłoby przestępstwo. Bo jeśli nie odmówi, to będzie za to przestępstwo odpowiadał. Polecenie służbowe nie jest bowiem okolicznością wyłączającą odpowiedzialność karną. Co więcej, nie jest nią nawet rozkaz wydany w wojsku, jeśli żołnierz wie, że wykonuje rozkaz przestępny (zob. art. 318 K.k.).

Wyobraźmy sobie, tytułem przykładu, że przełożony poleca pracownikowi podrobienie dokumentu. Pracownik podrabia ten dokument, wyczerpując znamiona art. 270 § 1 Kodeksu karnego (ustawa z 6 czerwca 1997 r.; tekst jedn. Dz.U. z 199...