Sposób rozliczania VAT w działalności nierejestrowanej

Działalność nierejestrowana to nowość w polskiej rzeczywistości gospodarczej. Zgodnie z art. 5 ust 1 ustawy z 6 czerwca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, działalność nierejestrowaną może prowadzić osoba fizyczna. Nazwa pochodzi stąd, iż dla jej legalnego wykonywania zbędna jest rejestracja w CEIDG, urzędzie skarbowym oraz GUS. W myśl ww. przepisu za działalność gospodarczą nie jest uznawana działalność takich osób o ile przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Minimalne wynagrodzenie w 2019 r. ustalono na 2250 zł, zatem kwota ta wynosi aktualnie 1125 zł.

Brzmienie zapisu art. 5 ust. 1 Prawa przedsiębiorców oznacza, że kwoty tej nie można uśredniać, czyli gdy w danym miesiącu przychód wyniesie np. 2300 zł a w kolejnym 500 zł warunek nieprzekroczenia przez przychód połowy minimalnego wynagrodzenia nie jest spełniony i działalność nierejestrowana stanie się działalnością gospodarczą od dnia przekroczenia limitu. Pociąga to za sobą obowiązek złożenia wniosku o wpis do CEIDG w terminie 7 dni od dnia, w którym to przekroczenie nastąpiło.

Działalność nierejestrowana a VAT

Działalność nierejestrowana dla celów VAT traktowana jest odmiennie niż na gruncie ustawy - Prawo przedsiębiorców. W świetle art. 15 ust. 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów oraz wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Zatem osoba fizyczna prowadząca działalność nierejestrowaną w świetle ustawy o VAT wykonuje działalność gospodarczą. Jest więc podatnikiem tego podatku. Pozostaje kwestia ustalenia jej statusu jako podatnika VAT.

a. zwolnienie podmiotowe

Istota działalności nierejestrowanej polega na tym, iż dotyczy ona wykonywania czynności opodatkowanych na niewielką skalę. W związku z tym może ona korzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT, przewidzianego w art. 113 ustawy o tym podatku. Zgodnie bowiem z art. 113 ust.1 ww. ustawy ze zwolnienia z VAT korzysta sprzedaż dokonywana przez podatnika w przypadku gdy jej wartość nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym 200 000 zł. Na podstawie art. 113 ust.9 niniejszej ustawy ze zwolnienia takiego korzystać mogą również podatnicy rozpoczynający wykonywanie działalności w trakcie roku podatkowego. Warunkiem jest nie przekroczenie powyższej kwoty w proporcji do okresu prowadzenia działalności. W razie jej przekroczenia w trakcie roku podatkowego zwolnienie traci moc poczynając od czynności, na skutek wykonania której limit został przekroczony. Zatem działalność nierejestrowana – ponieważ limit miesięczny przychodu z jej tytułu wynosi obecnie 1125 zł, co rocznie daje 13 500 zł – korzysta ze zwolnienia podmiotowego z VAT.

Na podstawie art. 113 ust. 13 ustawy o VAT pewne rodzaje działalności zostały bez względu na osiąganą kwotę przychodu wyłączone z możliwości korzystania ze zwolnienia podmiotowego. Na podstawie tego przepisu zwolnienie z VAT nie ma zastosowania do podatników:

1. dokonujących dostaw:
   1. towarów wymienionych w załączniku nr 12 do ustawy o VAT a więc wyrobów z metali szlachetnych i z udziałem takich metali,
   2. towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, w rozumieniu przepisów o tym podatku z wyjątkiem:
      • energii elektrycznej,
      • wyrobów tytoniowych,
      • samochodów osobowych, innych nowe środki transportu zaliczane przez podatnika na podstawie przepisów o podatku dochodowym do środków trwałych podlegających amortyzacji,
   3. budynków, budowli lub ich części , przed pierwszym zasiedleniem lub gdy pomiędzy pierwszym zasiedleniem a dostawą minęły mniej niż dwa lata,
   4. terenów budowlanych,
   5. nowych środków transportu
2. świadczących usługi:
   1. prawnicze,
   2. w zakresie doradztwa, z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego,
   3. jubilerskie,
3. nieposiadających siedziby działalności na terytorium kraju.

W związku z tym podatnik prowadzący działalność nierejestrowaną w powyższych przypadkach musi zarejestrować się jako czynny podatnik VAT i rozliczać podatek na zasadach ogólnych.

Prowadzący nierejestrowaną działalność, na podstawie art. 109 ust. 1 ustawy o VAT, ma obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży za każdy dzień. Musi ją uzupełnić nie później niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym. Jest ona znacznie uproszczona w stosunku do ewidencji czynnych podatników VAT. Ustawodawca nie określa żadnych formalnych warunków, które ma ona spełniać. Istotny jest jej cel, którym jest umożliwienie ustalenia limitu uprawniającego do zwolnienia podmiotowego. Obejmuje ona zwykle cztery elementy: liczbę porządkową, datę sprzedaży, wartość sprzedaży, wartość sprzedaży narastająco.

Zgodnie z art. 106b ust. 2 ww. ustawy osoba fizyczna prowadząca nierejestrowaną, zwolnioną z VAT, działalność, co do zasady, nie ma obowiązku wystawienia faktury dokumentującej sprzedaż. Taki obowiązek będzie istniał, w myśl art. 106b ust. 3 pkt 2 ustawy, w przypadku gdy nabywca towaru lub usługobiorca zażąda wystawienia faktury a żądanie zgłoszone zostanie w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiła transakcja.

Zaznaczmy, że ponieważ osoba prowadząca działalność nieewidencjonowaną jest podatnikiem VAT nie istnieją formalne przeszkody aby dobrowolnie wystawiła fakturę VAT. Zgodnie z § 3 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów z 3 grudnia 2013 r. w sprawie wystawiania faktur, dokument taki jest znacznie uproszczony w stosunku do „zwykłej” faktury VAT. Wystarczające są:

• data wystawienia i numer kolejny,
• imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towaru lub usługi wraz z adresami,
• nazwa towaru lub usługi,
• jednostka miary i ilość dostarczonych towarów lub wykonanych usług,
• cena jednostkowa towaru lub usługi,
• kwota należności ogółem.

b. rejestracja jako czynny podatnik VAT

Ustawa o VAT nie zabrania jednak rezygnacji ze zwolnienia i dokonania dobrowolnej rejestracji na potrzeby VAT. Dla takiej rejestracji nie jest przecież wymagana rejestracja działalności gospodarczej. To czy będzie to dobry wybór zależy od co najmniej trzech czynników:

• stawek VAT obowiązujących przy zakupie i sprzedaży. Jeżeli są one wyższe przy zakupie pojawia się nadwyżka podatku naliczonego i zostanie czynnym podatnikiem VAT zaowocuje prawem do jego odliczenia,
• kosztów działalności, gdyż korzystne może być odliczanie VAT w nich zawartego,
• przyszłości działalności. Jeśli będzie się ona rozwijać, a co za tym idzie pojawią się inwestycje, jak najszybsze uzyskanie prawa do rozliczania VAT może być plusem.

Podatnik musi jednak pamiętać, że wybór taki wiąże się z wypełnianiem obowiązków dotyczących każdego czynnego podatnika VAT. Są to:

• prowadzenie ewidencji zakupu oraz sprzedaży VAT,
• comiesięczne przesyłanie pliku JPK_VAT,
• comiesięczne bądź cokwartalne przesyłanie deklaracji VAT,
• wystawianie faktur VAT.

Adam Okonkwo