Samochody. Zmiany w VAT a podatki dochodowe

Obowiązujące od 1 kwietnia 2014 r. zmiany w zakresie rozliczania VAT od samochodów wprowadziły wiele zamieszania. Tego nie da się ukryć. Sprawdźmy, w jaki sposób mogą one również wpłynąć na kwestie podatku dochodowego i koszty uzyskania przychodów.

Od 1 kwietnia 2014 r. co do zasady od zakupu samochodu można odliczyć jedynie 50% VAT. By odliczyć cały podatek, konieczne jest zadeklarowanie (przez złożenie formularza VAT-26), że samochód w całości wykorzystywany jest dla potrzeb działalności gospodarczej. Jeśli VAT-26 nie zostanie złożony, przyjmuje się, że samochód dla celów firmowych wykorzystywany jest tylko w połowie, i tyle tylko można odliczyć VAT.

W tej sytuacji pojawia się problem, jak podejść do kwestii kosztów uzyskania przychodów. Niektóre organy podatkowe twierdzą bowiem, że jeśli samochód nie jest w pełni wykorzystywany w ramach działalności – a to potwierdzamy, jeżeli nie składamy VAT-26 – to nie można go w całości amortyzować i zaliczać do kosztów uzyskania przychodów.

Samochód jako środek trwały

Nabywany przez firmę samochód zazwyczaj jest środkiem trwałym. Przypomnijmy krótko, że w myśl przepisów podatkowych środki trwałe to stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:

  • budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,
  • maszyny, urządzenia i środki transportu,
  • inne przedmioty

o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu.

Podkreślmy, że nieodliczona część VAT będzie zwiększać wartość początkową samochodu, będącego środkiem trwałym, i zostanie rozliczona przez cyklicznie dokonywane odpisy amortyzacyjne. Dodajmy, że na koszty uzyskania przychodów nie mają wpływu sytuacje, w których podatnik odlicza całą kwotę VAT.


 
Kwestia wykorzystywania samochodu na potrzeby firmy

O ile kwestie związane z określaniem poszczególnych cech środków trwałych, własności, kompletności i zdatności do użycia i przewidywanego okresu używania są logiczne i nie budzą większych kontrowersji, o tyle wątpliwości budzić może ostatnia przesłanka uznawania czegoś za środek trwały, a mianowicie wykorzystywanie na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej.

Zaznaczyłem wyżej, że aby samochód mógł zostać uznany za środek trwały, m.in. musi być wykorzystywany na potrzeby działalności gospodarczej. Zwróćmy uwagę, że niektóre organy podatkowe mają do tej kwestii bardzo restrykcyjne podejście.

Tytułem przykładu powołajmy tu interpretację dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 30 września 2013 r., nr IPTPB1/415-472/13-3/KO. Organ podatkowy stwierdził, że wykorzystując samochód zarejestrowany na firmę do celów prywatnych, przedsiębiorca nie może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu odpisów amortyzacyjnych. Koszty paliwa i inne koszty eksploatacji pojazdu mogą być natomiast zaliczane do kosztów podatkowych tylko w limitowanej przepisami wysokości. Sprawa wydaje się skomplikowana, warto więc dokładnie przyjrzeć się stanowisku urzędu. Kiedyś już zresztą o tym pisaliśmy. Przypomnijmy to stanowisko i przeanalizujmy je z perspektywy nowych regulacji VAT.

Z wniosku o wydanie interpretacji wynikało, że wnioskodawca prowadził działalność gospodarczą, opodatkowaną na zasadach ogólnych. Prowadził podatkową księgę przychodów i rozchodów i był czynnym podatnikiem VAT wykonującym wyłącznie usługi opodatkowane VAT. W październiku 2012 r. kupił na podstawie faktury VAT samochód osobowy, który wpisał do ewidencji środków trwałych, rozpoczął jego amortyzację i odpisy amortyzacyjne zalicza do kosztów uzyskania przychodów. Samochód wykorzystywał przede wszystkim do działalności gospodarczej (dojazd z domu do miejsc świadczenia usług, między miejscami świadczenia usług i z powrotem), w mniejszym zakresie natomiast – do celów osobistych, niezwiązanych z działalnością gospodarczą. Wydatki na zakup benzyny, zakup opon, naprawy i konserwacje, z wyjątkiem wydatków na zakup benzyny w zakresie, w jakim używa samochodu do celów osobistych, zaliczał do kosztów uzyskania przychodów.

Dyrektor IS uznał jednak, że postępowanie przedsiębiorcy było nieprawidłowe.

Organ podatkowy wyjaśnił, że samochód osobowy stanowi narzędzie pracy, bez którego prowadzenie większości inicjatyw gospodarczych jest w obecnych czasach wręcz niemożliwe. Jednocześnie, co oczywiste, specyfika użytkowania pojazdu oraz pełnione funkcje powodują, że samochód osobowy służyć może także do osobistych potrzeb podatników. Mając tego świadomość, ustawodawca wprowadził dla celów podatkowych dwie możliwości kosztowego rozliczania wydatków związanych z wykorzystywaniem samochodu w prowadzonej działalności gospodarczej, a mianowicie:

  • włączenie samochodu w zakres prowadzonej działalności jedynie w takim stopniu, w jakim jest on rzeczywiście wykorzystywany dla celów związanych z tą działalnością, albo
  • przypisanie go w całości do prowadzonej działalności.

Pierwsza z wymienionych opcji znajduje uregulowanie m.in. w art. 23 ust. 1 pkt 46 ustawy o PIT, zgodnie z którym nie zalicza się do kosztów uzyskania przychodu poniesionych wydatków z tytułu używania niewprowadzonego do ewidencji środków trwałych samochodu osobowego, w tym stanowiącego własność osoby prowadzącej działalność gospodarczą, dla potrzeb działalności gospodarczej podatnika – w części przekraczającej kwotę wynikającą z pomnożenia liczby kilometrów faktycznego przebiegu pojazdu oraz stawki za kilometr przebiegu, określonej w odrębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra.

W celu ustalenia faktycznego przebiegu samochodu podatnik jest obowiązany do prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu. Przebieg pojazdu, o którym mowa w ust. 1 pkt 36 i 46, powinien być, z wyłączeniem ryczałtu pieniężnego, udokumentowany w ewidencji przebiegu pojazdu, potwierdzonej przez podatnika na koniec każdego miesiąca. Do prowadzenia ww. ewidencji obowiązana jest osoba używająca tego pojazdu. W razie braku ewidencji wydatki ponoszone przez podatnika z tytułu używania samochodów na potrzeby podatnika nie stanowią kosztu uzyskania przychodów (art. 23 ust. 5).

Jak podkreślił dyrektor IS, kosztem podatkowym mogą więc być faktycznie poniesione wydatki związane z eksploatacją samochodu osobowego niewprowadzonego do ewidencji środków trwałych, które są poniesione w celu uzyskania przychodu oraz nie przekraczają wyznaczonego w odrębnych przepisach limitu.

Druga opcja to uznanie samochodu za środek trwały i jego amortyzacja. Samochód po ustaleniu jego wartości początkowej wprowadzany jest do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, a kosztem podatkowym są dokonywane odpisy amortyzacyjne. Koszty uzyskania przychodu zasadniczo stanowią również wydatki związane z eksploatacją tego samochodu (przykładowo: koszty paliwa, olejów, opłaty za przejazdy i parkowanie, koszty wymiany opon), ponieważ są one związane ze środkami trwałymi i tym samym ex definitione ponoszone są w celu uzyskania przychodu. Niemniej jednak w każdym indywidualnym przypadku, zdaniem dyrektora IS, należy mieć na uwadze zapis art. 22 ust. 1 ustawy o PIT, a zatem ponoszone wydatki związane z eksploatacją samochodu wprowadzonego do ewidencji środków trwałych powinny być faktycznie poniesione oraz racjonalnie uzasadnione. Jest to ogólna przesłanka zaliczania wydatków do kosztów uzyskania przychodów.

Zdaniem dyrektora IS ustawodawca nie dopuszcza możliwości wykorzystywania do celów prywatnych samochodu wprowadzonego do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Za prawidłowością takiej wykładni przemawia dodatkowo uregulowanie przez ustawodawcę sposobu dokonywania odpisów amortyzacyjnych od nieruchomości wykorzystywanych tylko częściowo do działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 22f ust. 4 ustawy o PIT, jeżeli tylko część nieruchomości, w tym budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego, jest wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej bądź wynajmowana lub wydzierżawiana – odpisów amortyzacyjnych dokonuje się w wysokości ustalonej od wartości początkowej nieruchomości, budynku lub lokalu odpowiadającej stosunkowi powierzchni użytkowej wykorzystywanej do prowadzenia działalności gospodarczej, wynajmowanej lub wydzierżawianej, do ogólnej powierzchni użytkowej tej nieruchomości, budynku lub lokalu.

Organ podatkowy stwierdził jednak, że powyższą regulację należy traktować jako wyjątek od reguły statuującej możliwość dokonania odpisu amortyzacyjnego od środka trwałego jedynie w razie jego wykorzystywania wyłącznie na potrzeby prowadzonej działalności. W przypadku innych środków trwałych ustawodawca nie wskazał bowiem sposobu proporcjonalnego ustalania wartości początkowej z uwagi na wykorzystywanie go do innych celów.

Wobec powyższego, oceniając możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu prowadzonej działalności gospodarczej odpisów amortyzacyjnych od przedmiotowego samochodu osobowego – według dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi – stwierdzić należy, że korzystając z samochodu osobowego do celów prywatnych, przedsiębiorca nie może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu odpisów amortyzacyjnych, gdyż jednym z zasadniczych warunków dokonywania odpisów amortyzacyjnych od samochodu osobowego stanowiącego środek trwały w działalności gospodarczej jest wykorzystywanie go wyłącznie na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą.

W odniesieniu do wydatków na paliwo, jak i innych kosztów związanych z eksploatacją tego samochodu dyrektor IS zwrócił uwagę, że skoro nie będzie podstaw do zaliczenia samochodu osobowego do środków trwałych, to wydatki te nie mogą stanowić w całości kosztów uzyskania przychodu. Jego zdaniem koszty paliwa oraz inne koszty eksploatacji przedmiotowego samochodu osobowego mogą być zaliczane do kosztów uzyskania przychodów w limitowanej przepisami wysokości, na podstawie cytowanego już art. 23 ust. 1 pkt 46 ustawy o PIT.

Podsumowując, organ podatkowy jednoznacznie stwierdził, że skoro samochód osobowy jest wykorzystywany zarówno do celów prowadzonej działalności gospodarczej, jak i do celów prywatnych, to nie stanowi tym samym środka trwałego. Zatem podatnik nie może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych od przedmiotowego samochodu. Kosztem uzyskania przychodu będą natomiast wydatki z tytułu używania tego samochodu do celów prowadzonej działalności gospodarczej, ustalone na podstawie prowadzonej ewidencji przebiegu pojazdu.

Nie jest to niestety głos odosobniony. Do identycznego wniosku doszedł bowiem dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji z 21 lutego 2013 r., nr ITPB1/415-1261/12/WM.

Nadinterpretacja przepisów?

Czy organy podatkowe nie dokonują przypadkiem nadinterpretacji przepisów? Może wydawać się, że tak. Przepisy ustaw o podatkach dochodowych dla uznania samochodu za środek trwały nie wymagają przecież, aby był wykorzystywany w całości dla potrzeb firmy. Mówią jedynie „o wykorzystywaniu przez podatnika na potrzeby związane z działalnością gospodarczą”. Wyrażenie „całkowite wykorzystywanie” nie pada. A ono – jak się wydaje – ma tu podstawowe znaczenie.

Powyższe interpretacje zostały wydane w zeszłym roku. Na wszelki wypadek, z uwagi na to, że przepisy podatkowe nie dają prostego ani jednoznacznego rozwiązania powyższego problemu, dobrze chyba jednak wystąpić z wnioskiem o wydanie dla siebie indywidualnej interpretacji podatkowej. Zauważmy bowiem, że po 1 kwietnia 2014 r. odliczanie połowy VAT może być potraktowane jako forma potwierdzenia, że samochód nie jest w całości wykorzystywany w ramach działalności gospodarczej. Przy uwzględnieniu dość restrykcyjnego podejścia organów podatkowych może mieć to negatywne skutki dla podatnika w zakresie kosztów uzyskania przychodów.

Pozostaje mieć również nadzieję, że minister finansów dość szybko wyda przynajmniej ogólną interpretację i rozwieje powyższe wątpliwości. Jak napisała jedna z naszych Czytelniczek, Krajowa Informacja Podatkowa aktualnie nie jest w stanie udzielić informacji w tej kwestii. Sama bowiem od ponad dwóch miesięcy czeka na odpowiedź z Ministerstwa Finansów. Miejmy nadzieję, że odpowiedź wreszcie nadejdzie.

Krzysztof Koślicki

Wszystkie artykuły z tego działu »

WASZE KOMENTARZE (2)

Dodaj nowy komentarz

komentarz:
podpis:
 

Drodzy Użytkownicy podatki.biz. Choć czytamy uważnie Wasze komentarze, nie odpowiadamy na pytania w kwestiach szczegółowych. Zadając je, kierujecie je nie do nas, a do innych Użytkowników podatki.biz. Jeżeli chcecie wyjaśnić lub rozwiązać jakiś problem, zachęcamy do skorzystania z naszego forum dyskusyjnego - www.podatki.biz/forum

Zespół podatki.biz

Napisz komentarz...