Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych - odliczanie składek ZUS w 2022 r.

Prowadzę działalność gospodarczą i opłacam zryczałtowany podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów. Czy mam możliwość odliczenia od przychodów składek na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne? Jak tak, to w jaki sposób mogę je prawidłowo rozliczyć?

Podatnik rozliczający się w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych ma możliwość odliczenia od przychodu składek wpłacanych co miesiąc na ubezpieczenia społeczne (wypadkowe, emerytalne, rentowe i chorobowe), a także odliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Składki na ubezpieczenia społeczne

Jak już wspomnieliśmy na wstępie, podatnik opłacający ryczałt od przychodów ewidencjonowanych może odliczyć od przychodów składki określone w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zapłaconych w roku podatkowym bezpośrednio na własne ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe oraz osób z nim współpracujących, jeżeli nie zostały odliczone od dochodu lub nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów na podstawie przepisów ustawy o podatku dochodowym.

Uwaga: Jeżeli podatnik uzyskuje przychody opodatkowane różnymi stawkami, i dokonuje odliczeń od przychodów, odliczeń tych dokonuje od każdego rodzaju przychodu w takim stosunku, w jakim w roku podatkowym pozostają poszczególne przychody opodatkowane różnymi stawkami w ogólnej kwocie przychodów.

Składki na ubezpieczenia społeczne odliczamy od przychodu. Pomniejszają one podstawę opodatkowania, od której wyliczamy podatek. Kwota składek stanowi określony w zależności od rodzaju składki procent minimalnej podstawy wymiaru składek, czyli 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (jeżeli przedsiębiorca nie jest uprawniony do ulgi w ZUS).

Przeczytaj także:

Składki ZUS przedsiębiorcy. Masz wybór: Ulga na start, preferencyjne składki, mały ZUS+, działalność nieewidencjonowana

Składki ZUS gdy działalność gospodarcza nie jest jedynym tytułem do ubezpieczeń

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w 2022 r. stanowi kwota zadeklarowana, nie niższa niż 3553,20 zł (60% kwoty 5922 zł, tj. kwoty przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia w 2022 r.). Od tej kwoty wyliczamy składki na poszczególne ubezpieczenia społeczne, które są następujące:

• 1,67%* - ubezpieczenie wypadkowe = 3553,20 zł x 1,67% = 59,34 zł
• 19,52 % - ubezpieczenie emerytalne = 3553,20 zł x 19,52% = 693,58 zł
• 8% - ubezpieczenie rentowe = 3553,20 zł x 8% = 284,26 zł
• 2,45% - ubezpieczenie chorobowe = 3553,20 zł x 2,45% = 87,05 zł
• 2,45% - Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy = 3553,20 zł x 2,45% = 87,05 zł

* składka na ubezpieczenie wypadkowe dla płatników składek zatrudniających do 9 ubezpieczonych.

Po zsumowaniu kwota składek wynosi 1211,28 zł, a bez składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy jest to 1124,23 zł i tę kwotę odejmujemy od wartości miesięcznego przychodu.

Składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy

Możliwość podatkowego rozliczenia składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy mają tylko przedsiębiorcy, których dochody opodatkowane są według skali podatkowej lub podatkiem liniowym.

Składki te nie mogą być odliczane od dochodu. Wynika to z tego, że w art. 26 ust. 1 pkt 2 oraz art. 30c ust. 2 ustawy o PIT jest mowa jedynie o odliczaniu składek określonych w ustawie z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Obowiązek opłacania składek na Fundusz Pracy wynika natomiast z ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, składek na Fundusz Solidarnościowy z ustawy z 23 października 2018 r. o Funduszu Solidarnościowym.

Zapłacone składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy są jednak kosztem uzyskania przychodów. Wynika to a contrario z art. 23 ust. 1 pkt 55a ustawy o PIT, zgodnie z którym nieopłacone do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składki na ubezpieczenie społeczne nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. Na podstawie art. 23 ust. 3d ww. ustawy przepis ten ma zastosowanie także do składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy.

Podsumowując, przepisy podatkowe dla osób fizycznych nie przewidują możliwości odliczenia składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy od dochodu ani od podatku. Składkę tę możesz wyłącznie zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. To oznacza, że nie odliczą jej osoby rozliczające się ryczałtem ewidencjonowanym albo kartą podatkową, gdyż w tych podatkach nie uwzględnia się kosztów uzyskania przychodów.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne

Do końca 2021 r. obowiązywały jednolite zasady ustalania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla wszystkich osób prowadzących pozarolniczą działalność. Od 2022 r. zasady te są różne i zależą od formy opodatkowania osoby prowadzącej pozarolniczą działalność. Przedsiębiorcy opodatkowani według skali podatkowej albo podatkiem liniowym płacą składkę proporcjonalną do dochodu, rozliczający się ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych płacą składkę zryczałtowaną, której wysokość uzależniona jest od wysokości uzyskiwanych przychodów, a firmy rozliczające kartę podatkową - w stałej wysokości.

W 2022 roku składka na ubezpieczenie zdrowotne dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych wynosi 9% podstawy wymiaru składki.

Ważne. Przychody osiągnięte z działalności gospodarczej opodatkowanej ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych (uwzględniane przy ustaleniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne) pomniejsza się o kwoty opłaconych składek na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Ponadto, w przychodach tych nie uwzględnia się przychodów niepodlegających opodatkowaniu, innych niż osiągnięte z działalności w strefie ekonomicznej, osiągnięte z realizacji nowej inwestycji określonej w decyzji o wsparciu oraz przychodów zwolnionych w związku z przeniesieniem rezydencji podatkowej na terytorium Polski, wychowywania czwórki dzieci oraz pozostawaniu na rynku pracy po osiągnięciu wieku emerytalnego.

Miesięczna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi:

• kwotę równą 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, jeżeli przychody z działalności osiągnięte od początku roku kalendarzowego, nie przekroczyły kwoty 60 tys. zł,
• kwotę równą 100% przeciętnego miesięcznemu wynagrodzeniu w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, jeżeli przychody z działalności osiągnięte od początku roku kalendarzowego przekroczyły kwotę 60 tys. zł, a nie przekroczyły kwoty 300 tys. zł,
• kwotę równą 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, jeżeli przychody z działalności osiągnięte od początku roku kalendarzowego przekroczyły kwotę 300 tys. zł.

Roczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla przedsiębiorców opodatkowanych ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych stanowi:

• iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty równej 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli osiągnięte przychody z działalności nie przekroczyły w tym okresie kwoty 60 tys. zł,
• iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty równej 100% przeciętnego miesięcznemu wynagrodzeniu, jeżeli osiągnięte przychody z działalności przekroczyły w tym okresie kwotę 60 tys. zł i nie przekroczyły kwoty 300 tys. zł,
• iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty równej 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli osiągnięte przychody z działalności przekroczyły w tym okresie kwotę 300 tys. zł.

Składka zdrowotna przy opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych*

*przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale 2021 roku wyniosło 6221,04 zł.

Ważne! Jeśli przedsiębiorca przekroczy kwotę przychodów w danym miesiącu, za ten miesiąc musi rozliczyć składkę od podstawy wymiaru obowiązującej dla kolejnego progu przychodów.

Miesięczna składka zdrowotna - na podstawie przychodów z poprzedniego roku

Jeżeli przedsiębiorca opodatkowany ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych przez cały poprzedni rok kalendarzowy prowadził działalność gospodarczą, z której przychody były opodatkowane:

• według skali podatkowej,
• podatkiem liniowym,
• podatkiem z kwalifikowanych praw własności intelektualnej lub
• ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych,

może określić miesięczną podstawę wymiaru składki zdrowotnej dla kwoty przychodów uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym, pomniejszonej o opłacone w poprzednim roku kalendarzowym składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe (jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub odliczone od dochodu).

Tak ustaloną miesięczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne ubezpieczony stosuje przez cały rok kalendarzowy.

Po zakończeniu roku kalendarzowego przedsiębiorca, który skorzystał z uproszczonego sposobu wyliczenia składki, ma obowiązek wpłacić różnicę pomiędzy sumą wpłaconych składek za poszczególne miesiące roku kalendarzowego, a składką roczną ustaloną w oparciu o roczną podstawę wymiaru składki.

Roczne rozliczenie składki zdrowotnej

Przedsiębiorcy opodatkowani według skali podatkowej, w formie podatku liniowego, albo ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, stosują roczne rozliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne.

To oznacza, że:

• składki należy obliczać co miesiąc - od miesięcznej podstawy wymiaru,
• po zakończeniu roku ustala się dodatkowo wysokość składki rocznej od rocznej podstawy jej wymiaru.

Pamiętaj! Składka roczna może być wyższa lub niższa od sumy składek opłaconych miesięcznie. W zależności od sytuacji przedsiębiorca będzie musiał dopłacić powstałą różnicę albo wystąpić o zwrot nadpłaty.

Dopłatę należy zrobić w terminie płatności składek za miesiąc, w którym mija termin złożenia zeznania rocznego PIT, czyli do 20 maja roku następnego po roku, którego dotyczy dopłata. Zatem, niedopłatę za 2022 r. trzeba będzie uregulować do 20 maja 2023 r.

Natomiast wniosek o zwrot nadpłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne będzie można złożyć w terminie miesiąca od upływu terminu do złożenia zeznania PIT, a więc do końca maja roku następnego po roku, którego dotyczy zwrot. Wnioski złożone po terminie nie będą rozpatrywane. ZUS zwróci nadpłacone składki na ubezpieczenie zdrowotne, jeżeli przedsiębiorca nie ma zaległości w opłacaniu składek lub zaległości z tytułu nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Kto może odliczać składkę zdrowotną

Do końca 2021 r. ryczałt od przychodów ewidencjonowanych w pierwszej kolejności ulegał obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne opłaconej w roku podatkowym przez podatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, o ile nie została odliczona od podatku dochodowego. Kwota składki na ubezpieczenie zdrowotne, o którą zmniejszało się podatek, nie mogła przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru tej składki. Z dniem 1 stycznia 2022 r. tzw. Polski Ład zlikwidował możliwość odliczenia składki od podatku, aby 1 lipca br. tzw. Polski Ład 2.0 ją przywrócił, niestety nie dla wszystkich i na innych zasadach.

Przedsiębiorcy opodatkowani według skali podatkowej nie mogą odliczyć od dochodu albo zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatków z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne, przedsiębiorcy opodatkowani podatkiem liniowym mogą odliczyć od dochodu albo zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatki z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne do kwoty 8700 zł, a przedsiębiorcy opodatkowani kartą podatkową mogą odliczyć od podatku 19% zapłaconych składek.

Natomiast od 1 lipca 2022 r. przedsiębiorcy opłacający ryczałt od przychodów ewidencjonowanych mogą odliczyć od przychodu 50% zapłaconych składek zdrowotnych, przy czym uprawnienie to dotyczy przychodów uzyskanych od dnia 1 stycznia 2022 r., a więc przedsiębiorca może odliczyć 50% składek zdrowotnych zapłaconych również w pierwszej połowie roku, tj. od 1 stycznia 2022 r.

Aktualne składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne można znaleźć tutaj.

Na koniec przedstawimy przykład wyliczenia należnego podatku. Przypomnijmy, że aby go wyliczyć, od wartości przychodu odejmujemy wartość składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, a następnie mnożymy wynik przez odpowiednią stawkę ryczałtu.

Przykład

Założenia:

• przychód uzyskany w 2022 r.: 30 000 zł miesięcznie
• całość przychodów opodatkowana jest stawką ryczałtu 8,5%
• składka zdrowotna (50%) odliczana jest dopiero od rozliczenia za miesiąc czerwiec 2022 r., przy czym w rozliczeniu ryczałtu za czerwiec zostało odliczone 50% sumy zapłaconych składek zdrowotnych w pierwszej połowie roku (od stycznia do czerwca)
• dla przejrzystości rozliczeń pominięto inne odliczenia (np. straty podatkowe, wpłaty IKZE, ulgę rehabilitacyjną czy darowizny)

Miesięczne składki ZUS

* składka na ubezpieczenie wypadkowe dla płatników składek zatrudniających do 9 ubezpieczonych.

Ryczałt należy wpłacać na rachunek urzędu skarbowego w terminie do dnia 20 następnego miesiąca, a za miesiąc grudzień - przed upływem terminu określonego na złożenie zeznania.

Obliczenie miesięcznych kwot ryczałtu

Rozliczenie roczne ryczałtu (PIT-28):

• przychód: 360 000 zł
• zapłacone składki społeczne: 13 364,90 zł
• zapłacone składki zdrowotne (50%): 3606,30 zł
• podstawa obliczenia ryczałtu: 343 029 zł (przychód - składki społeczne - 50% składek zdrowotnych)
• należny ryczałt: 29 157 zł (podstawa obliczenia ryczałtu x 8,5%)
• wpłacony ryczałt: 29 158 zł
• nadpłata: 1 zł

Rozliczenie roczne składek zdrowotnych:

• ilość miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu: 12
• przychód będący podstawą obliczenia składki zdrowotnej: 346 635,10 zł (przychód - składki społeczne)
• roczna składka zdrowotna: 12 093,72 zł (patrz: tabela "Składka zdrowotna przy opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych")
• zapłacone składki na ubezpieczenie zdrowotne: 7212,49 zł
• do dopłaty: 4881,23 zł

Ewa Iwan