Ryczałt i kilometrówka, czyli prywatnym samochodem służbowo - będą zmiany?

Nie sposób tolerować fakt, że w znacznie gorszej sytuacji postawiono pracowników, którzy nie mogąc korzystać z pojazdów stanowiących własność pracodawcy w wykonywaniu codziennych czynności zawodowych wykorzystują prywatne samochody. Brak własnego parku maszynowego częstokroć jest domeną małych i średnich przedsiębiorców, którzy są wraz ze swoimi pracownikami zmuszeni do ponoszenia większych ciężarów fiskalnych. Czy rozważana jest zmiana przepisów poprzez poszerzenia katalogu adresatów art. 21 ust. 1 pkt 23b ustawy o PIT o wszystkich pracowników? Czy rozważa się wydanie interpretacji ogólnej przepisów prawa podatkowego, która doprowadziłaby do wyłączenia ekwiwalentów za korzystanie w pracy z samochodów niebędących własnością pracodawcy spod opodatkowania podatkiem dochodowym? - poseł pyta, MF odpowiada.

Interpelacja nr 3410 do ministra finansów w sprawie opodatkowania zwrotów za korzystanie w pracy z prywatnych samochodów

Szanowny Panie Ministrze!

Istotą stosunku pracy jest to, że pracownik świadczy pracę w oparciu o środki produkcji (odpowiednie miejsce, maszyny, narzędzia itp.) powierzone mu w tym celu przez pracodawcę. W fakcie nieodpłatnego korzystania z majątku pracodawcy w celu świadczenia pracy upatrujemy stan naturalny, który w żadnym wypadku nie jest utożsamiany z ekonomiczną korzyścią. Brak korzyści przekłada się także na brak przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowy, która w korzystaniu z narzędzi pracy przez pracowników w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę również takowego się nie dopatruje. Do wyjątkowych należą sytuacje, gdy to pracownik dostarcza narzędzi i innych składników majątku niezbędnych do wykonywania pracy, za co otrzymuje stosowny zwrot kosztów ze strony pracodawcy. Również w fakcie otrzymywania takiego zwrotu nikt nie stara się dopatrzyć korzyści ekonomicznej, przeciwnie pracownik, który otrzymuje wszelkiego rodzaju ekwiwalenty znajduje się w gorszej sytuacji od pracownika, któremu środki produkcji udostępnił pracodawca, poza świadczeniem pracy zmuszony jest bowiem do dodatkowego wysiłku związanego z zapewnieniem sobie narzędzi pracy. Kwestia tego typu zwrotów jest uregulowana w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych w oparciu o konstrukcję zwolnienia i kluczowym pozostaje tu art. 21 ust. 1 pkt 13 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, stosownie do którego zwalnia się od podatku ekwiwalenty pieniężne za używane przez pracowników przy wykonywaniu pracy narzędzia, materiały lub sprzęt, stanowiące ich własność. Tym samym, inaczej niż w przypadku korzystania z mienia powierzonego przez pracodawcę, ustawodawca dopatruje się istnienia przychodu, jednak zwalnia go z opodatkowania. Tak rozróżnienie w odczuciu pracowników pozbawione jest większego znaczenia, kluczowy jest bowiem brak obowiązku zapłaty podatku, a kwestia czy ów brak obowiązku zapłaty wywodzi się z braku przychodu w ogóle, czy też ze zwolnienia dla podatników nie ma praktycznego znaczenia.

W świetle powyższego zupełnie niezrozumiałe pozostaje konsekwentne opodatkowywanie ekwiwalentów za wykorzystywanie przez pracowników z prywatnych samochodów pracownika w celu świadczenia pracy. Prawdą jest, że i tutaj ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje zwolnienie zawarte w art. 21 ust.1 pkt 23b, to jednak jest ono ograniczone do bardzo wąskiego kręgu pracowników. Samochód jest współcześnie normalnym narzędziem pracy i trudno usprawiedliwić, dlaczego jest traktowany wyjątkowo. Dokonywane na rzecz pracowników zwroty naliczane są bądź to oparciu o stawkę za kilometr, bądź to w formie tzw. "ryczałtu na jazdy" lokalne (większych kwot pracodawca nie może bowiem zgodnie z przepisami zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu). Obie wartości unormowane w odrębnych przepisach nie były waloryzowane latami i częstokroć nie pokrywają nawet wydatków na paliwo ponoszonych przez pracownika nie wspominając o innych kosztach eksploatacji.

Nie sposób tolerować fakt, że w znacznie gorszej sytuacji postawiono pracowników, którzy nie mogąc korzystać z pojazdów stanowiących własność pracodawcy w wykonywaniu codziennych czynności zawodowych wykorzystują prywatne samochody. Brak własnego parku maszynowego częstokroć jest domeną małych i średnich przedsiębiorców, którzy zważywszy na opisaną powyżej sytuację są wraz ze swoimi pracownikami zmuszeni do ponoszenia większych ciężarów fiskalnych. Tym samym zwracam się do pana Ministra z następującymi pytaniami:

1. Czy rozważana jest zmiana przepisów poprzez poszerzenia katalogu adresatów wspomnianego art. 21 ust. 1 pkt 23b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych o wszystkich pracowników?
   
   W razie negatywnej odpowiedzi na powyższe pytanie:
2. Czy nie rozważa Pan minister wydanie interpretacji ogólnej przepisów prawa podatkowego, która doprowadziłaby do wyłączenia ekwiwalentów za korzystanie w pracy z samochodów niebędących własnością pracodawcy spod opodatkowania podatkiem dochodowym? Takie rozwiązanie również byłoby akceptowalne i znajdowałoby racjonalne uzasadnienie w świetle argumentacji Trybunału Konstytucyjnego zaprezentowanej w uzasadnieniu do orzeczenia z dnia z 8 lipca 2014 r., sygn. akt K 7/13 (Dz. U. poz. 947).

Z poważaniem

Bartosz Józwiak

Poseł na Sejm RP

19 maja 2016 r.

Odpowiedź na interpelację nr 3410 w sprawie opodatkowania zwrotów za korzystanie w pracy z prywatnych samochodów

W odpowiedzi na interpelację Pana Posła Bartosza Józwiaka z dnia 8 czerwca 2016 r. nr 3410 w sprawie opodatkowania zwrotów za korzystanie w pracy z prywatnych samochodów uprzejmie informuję.

Na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.) - dalej „ustawa PIT” - opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów enumeratywnie wymienionych przez ustawodawcę w katalogu zwolnień przedmiotowych, bądź dochodów, od których Minister Finansów zaniechał poboru podatku, w drodze rozporządzenia. Przepis ten normuje tzw. zasadę powszechności opodatkowania.

Stosownie do art. 12 ust. 1 ustawy PIT - za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Zgodnie z literalnym brzmieniem art. 12 ust. 1 ustawy PIT przychodami ze stosunku pracy są zatem wszelkie świadczenia otrzymywane przez pracownika w związku z pozostawaniem w stosunku pracy, w tym także ryczałt otrzymywany od pracodawcy z tytułu prywatnego wykorzystywania samochodu dla celów pracodawcy.

Zasady zwrotu kosztów używania przez pracownika w celach służbowych do jazd lokalnych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy, określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz. U. Nr 27, poz. 271, z późn. zm.).

Na podstawie § 1 ust. 1 powołanego rozporządzenia, zwrot kosztów następuje na podstawie umowy cywilnoprawnej, zawartej między pracodawcą, a pracownikiem. Jak wynika z postanowień rozporządzenia, stronami tej umowy są pracodawca i pracownik.

Na podstawie § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia koszty używania pojazdów do celów służbowych pokrywa pracodawca według stawek za 1 kilometr przebiegu pojazdu, które nie mogą być wyższe niż:

1. dla samochodu osobowego:
   1. o pojemności skokowej silnika do 900 cm³ - 0,5214 zł,
   2. o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm³ - 0,8358 zł,
2. dla motocykla - 0,2302 zł,
3. dla motoroweru - 0,1382 zł.

Z kolei na podstawie § 3 ust. 1 i 2 ww. rozporządzenia pracodawca ustala miesięczny limit kilometrów na jazdy lokalne, przy czym jest on ustalony w zależności od liczby mieszkańców w danej gminie lub mieście, w których pracownik jest zatrudniony i nie może przekroczyć:

1. 300 km - do 100 tys. mieszkańców,
2. 500 km - ponad 100 tys. do 500 tys. mieszkańców,
3. 700 km - ponad 500 tys. mieszkańców.

Z powołanych przepisów wynika zatem, iż pracownik na podstawie ww. rozporządzenia i umowy zawartej z pracodawcą otrzymuje określone świadczenie pieniężne.

Pragnę przypomnieć, iż do końca 2003 r. funkcjonowała norma zawarta w pkt 22 w art. 21 ust. 1 ustawy PIT. Przepis ten stanowił podstawę prawną zwolnienia od podatku kwot otrzymywanych przez pracowników z tytułu kosztów używania pojazdów samochodowych dla potrzeb zakładu pracy, w jazdach lokalnych.

Regulacja ta z dniem 1 stycznia 2004 r. została uchylona w wyniku wejścia w życie ustawy z dnia 12 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 202, poz. 1956, z późn. zm.).

Likwidacja zwolnienia przedmiotowego spowodowała, że od 1 stycznia 2004 r. otrzymywane przez pracownika kwoty z tytułu używania pojazdu samochodowego dla potrzeb pracodawcy, podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym, na ogólnych zasadach.

Natomiast ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 93, poz. 894) częściowo „przywrócono” omawiane zwolnienie.

W art. 21 w ust. 1 dodano bowiem pkt 23b, który zwolnieniem od podatku obejmuje zwrot kosztów poniesionych przez pracownika z tytułu używania pojazdów stanowiących własność pracownika, dla potrzeb pracodawcy, w jazdach lokalnych, o ile obowiązek ponoszenia tych kosztów przez zakład pracy albo możliwość przyznania prawa do zwrotu tych kosztów wynika wprost z przepisów innych ustaw - do wysokości miesięcznego ryczałtu pieniężnego albo do wysokości nieprzekraczającej kwoty ustalonej przy zastosowaniu stawek za 1 kilometr przebiegu pojazdu, określonych w odrębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra, jeżeli przebieg pojazdu, z wyłączeniem wypłat ryczałtu pieniężnego, jest udokumentowany w ewidencji przebiegu pojazdu prowadzonej przez pracownika.

Obecnie obowiązująca regulacja ogranicza zatem krąg podatników mogących skorzystać z omawianego zwolnienia do tych, którym przepisy odrębnych ustaw gwarantują możliwość przyznania prawa do zwrotu poniesionych kosztów, bądź nakładają na pracodawcę obowiązek zwrotu pracownikowi tych kosztów. Przykładowo omawianym zwolnieniem objęty jest zwrot kosztów z tytułu używania własnego samochodu dla celów pracodawcy w przypadku listonoszy i pracowników Służby Leśnej.

Z tych względów omawiany ryczałt podlega opodatkowaniu na takich samych zasadach, jak wynagrodzenie za pracę, chyba że zastosowanie znajdzie wskazany wyżej art. 21 ust. 1 pkt 23b ustawy PIT.

Odnosząc się natomiast do powołanego w interpelacji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, uprzejmie wyjaśniam.

Na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy PIT przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 25b i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Zatem ustawodawca definiując na potrzeby ustawy pojęcie przychodu w art. 11 ust. 1 ustawy, dokonał rozróżnienia pieniędzy i wartości pieniężnych od wartości otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Wyodrębniając pojęcie nieodpłatnych świadczeń od pieniędzy uznał tym samym, że nieodpłatne świadczenia muszą mieć postać niepieniężną. Tezę tę potwierdza również brzmienie art. 11 ust. 2-2b ustawy, w których to regulacjach ustawodawca wskazuje sposób ustalania wartości świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 8 lipca 2014 r. sygn. akt. K 7/13, orzekł, że „art. 12 ust. 1 w związku z art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 3 w związku z art. 11 ust. 2-2b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, 362, 596, 769, 1278, 1342, 1448, 1529 i 1540, z 2013 r. poz. 888, 1036, 1287, 1304, 1387 i 1717 oraz z 2014 r. poz. 223, 312, 567 i 598), rozumiane w ten sposób, że „inne nieodpłatne świadczenie” oznacza wyłącznie przysporzenie majątkowe o indywidualnie określonej wartości, otrzymane przez pracownika, są zgodne z art. 2 w związku z art. 217 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.”

Wyrok ten dotyczył zatem wyłącznie nieodpłatnych świadczeń. Należy bowiem zwrócić uwagę, że orzeczenie to zapadło na wniosek Prezydenta Konfederacji Lewiatan o zbadanie zgodności z art. 2 i art. 217 Konstytucji przepisów ustawy PIT (art. 12 ust. 1 w związku z art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 3 w związku z art. 11 ust. 2-2b) w zakresie, w jakim przewidują opodatkowanie wszelkich świadczeń: 1) które pracownik może potencjalnie otrzymać w związku z pozostawaniem w stosunku pracy, 2) które są ściśle związane z działalnością gospodarczą prowadzoną przez pracodawcę, 3) których wartości nie da się wyliczyć w zgodzie z metodologią wskazaną w wymienionej ustawie.

Wyrok ten dotyczył zatem świadczeń otrzymywanych przy wykonywaniu pracy, co do rodzaju i zakresu, których pracownik nie ma zazwyczaj wpływu.

Stosowanie tez zawartych w tym wyroku do świadczeń o charakterze pieniężnym otrzymywanych przez pracownika (podatnika) nie jest więc uzasadnione, zwłaszcza w odniesieniu do omawianego ryczałtu, który jest przedmiotem odrębnej umowy pracownika z pracodawcą.

Na mocy postanowień art. 14a § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613, z późn. zm.) minister właściwy do spraw finansów publicznych dąży do zapewnienia jednolitego stosowania przepisów prawa podatkowego przez organy podatkowe oraz organy kontroli skarbowej, dokonując w szczególności ich interpretacji, z urzędu lub na wniosek, przy uwzględnieniu orzecznictwa sądów oraz Trybunału Konstytucyjnego lub Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (interpretacje ogólne); wnioskodawcą nie może być organ administracji publicznej.

Przedstawiając powyższe wyjaśnienia jednocześnie uprzejmie informuję, iż obecnie nie jest przewidywana zmiana zakresu zwolnienia przedmiotowego określonego w art. 21 ust. 1 pkt 23b ustawy PIT, jak również Minister Finansów nie przewiduje wydania w tej sprawie ogólnej interpretacji prawa podatkowego.

Podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów

Leszek Skiba

Warszawa, 13 czerwca 2016 r.