Rozliczenie VAT w transakcji towar za towar

Już od setek lat funkcjonuje gospodarka towarowo-pieniężna. Ekwiwalentem towaru lub usługi jest w niej pieniądz w formie gotówkowej czy bezgotówkowej. Wymiana dobra za dobro nie jest jednak zakazana i taka forma może mieć miejsce w dalszym ciągu. Na polskim gruncie brak jest przepisów, które uniemożliwiałyby taki sposób wymiany. Specyfika takiej umowy polega na tym, że każda ze stron jest jednocześnie sprzedawcą oraz nabywcą. Regulacje Kodeksu cywilnego nie definiują umowy barterowej, a zatem zaliczyć ją należy do umów nienazwanych. Natomiast zgodnie z art. 604 k.c. do zamiany zastosowanie mają przepisy dotyczące umowy sprzedaży.

Jest prawdą, że umowa barterowa to relikt odległej przeszłości, jednak pomimo postępu w rozwoju ekonomicznym nie jest niemożliwe, tak teoretycznie jak i praktyczne, jej stosowanie w życiu. W obecnych czasach umowa barterowa stanowiąc ekwiwalent umowy sprzedaży jest jej uzupełnieniem. Różnica tkwi w sposobie zapłaty. Jest to bezpośrednia (bez udziału pieniądza) wymiana towaru za towar, towaru za usługę, bądź usługi za usługę. Jest ona - podobnie jak umowa sprzedaży – umową konsensualną. Opiera się więc na oświadczeniach woli stron. Jest to umowa wzajemna. Stosunek ekwiwalentności zachodzi pomimo, iż pomiędzy stronami nie dochodzi do rozliczenia finansowego.

Najwygodniej i najprościej taką umowę jest zawrzeć gdy wartość dóbr tak jednej jak i drugiej strony ma tę samą wartość. Tak więc strony przed jej zawarciem powinny ją określić. Ustalić zaś na takim poziomie aby nie doszło do pokrzywdzenia żadnej ze stron. Nie może dochodzić do zawyżenia ani zaniżenia wartości wymienianych dóbr ponieważ umowa taka mogłaby zostać zakwestionowana przez organy podatkowe. Jeżeli natomiast wartość dóbr została ustalona na takim poziomie, iż kwoty te nie będą sobie odpowiadać, ta ze stron której świadczenie ma wartość niższą zobowiązana jest do pokrycia różnicy w formie pieniężnej.

Przykłady:

Kontrahenci prowadzący działalność handlową wymieniają się towarami ponieważ zauważyli, iż niektóre z towarów cieszą się szczególnym zainteresowaniem klientów. W swojej ofercie posiadał je drugi podmiot prowadzący sklep, którego bywalcy wykazywali nimi mniejsze zainteresowanie. Sprzedawcy postanowili więc wymienić się towarami.

Jeden z kontrahentów rozpoczął działalność handlową drugi zaś prowadzi agencję reklamową. Zdecydowali, iż handlowiec dostarczy towary usługodawcy (prowadzi sklep ze sprzętem biurowym), ten ostatni zaś zajmie się przeprowadzeniem kampanii reklamowej handlowca.

Jeden z kontrahentów prowadzi firmę specjalizującą się w robotach dekarskich, drugi zaś w hydraulicznych. Postanowili wymienić między sobą usługi. Naprawę dachu na nieruchomości działającego z zakresie hydrauliki na wymianę instalacji wodno-kanalizacyjnej w budynku przedsiębiorcy prowadzącego roboty dekarskie.

Umowa barterowa podlega VAT

Każda transakcja barterowa musi zostać opodatkowana VAT. Nie ma tu znaczenia, iż nie występuje w niej pieniądz. Wynagrodzenie nie może zostać utożsamione wyłącznie ze świadczeniem pieniężnym. Również mające formę rzeczową stanowi wynagrodzenie.

Kwestia objęcia podstawą opodatkowania VAT wymiany niepieniężnej była przedmiotem wyroku NSA z 25 października 2019 r.,sygn. akt I FSK 1337/17. W stanie faktycznym podatnik wykonywał na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działa...