Rekompensata z tytułu poniesienia kosztów odzyskiwania należności a VAT

Przedsiębiorca, który dokonał dostawy towarów lub wyświadczył usługi na rzecz kontrahenta, w razie nieuregulowania należności uprawniony jest do obciążenia tego kontrahenta kwotą 40 euro, co stanowi rekompensatę za koszty odzyskiwania należności. W takim wypadku pojawia się pytanie, czy rekompensata ta podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (zwanym dalej VAT) i czy w związku z tym przedsiębiorca obowiązany jest do wystawienia faktury.

Uprawnienie przedsiębiorcy do obciążenia kontrahenta kwotą 40 euro wynika z art. 10 ust. 1 ustawy z 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. poz. 403, z późn. zm.). W przypadku gdy przedsiębiorca wykonał usługę lub dostarczył towar, a kontrahent za powyższe nie zapłacił w terminie, wówczas występuje opóźnienie w płatności. W świetle ww. przepisu wierzyciel (przedsiębiorca) może domagać się od dłużnika (tj. kontrahenta) równowartości kwoty 40 euro.

Kwota ta przysługuje wierzycielowi bez wezwania i stanowi zryczałtowaną rekompensatę za koszty odzyskiwania należności.

Przykład:

Pan Andrzej prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą wynajął Spółce ABC rusztowania budowalne i dokonał ich montażu (Spółka wykorzystała je przy wykonywaniu termomodernizacji budynku). Strony określiły, że Spółka ABC zobowiązana jest uregulować należność w wysokości 25 000 zł za najem i montaż rusztowań do 1 stycznia 2016 r. Spółka nie zapłaciła kwoty w terminie. W związku z powyższym pan Andrzej dokonał telefonicznych upomnień oraz wezwał listownie Spółkę do zapłaty. Spółka uregulowała należność dopiero 15 lutego 2016 r. Pan Andrzej postanowił obciążyć Spółkę ABC równowartością 40 euro jako rekompensatę za koszty odzyskiwania należności (tj. upomnienia telefoniczne oraz listowne).

Czy obciążając kontrahenta powyższą kwotą, pan Andrzej powinien wystawić fakturę i ująć należny VAT?

Opodatkowaniu VAT podlegają co do zasady odpłatna dostawa towarów oraz odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Dana czynność będzie podlegała opodatkowaniu, w przypadku gdy jeden z podmiotów świadczy jakąś usługę lub dostarcza towar na rzecz podmiotu, który z tego tytułu dokonuje płatności. Można więc wskazać dwa konstytutywne elementy, jakie muszą wystąpić, aby określone świadczenie podlegało VAT. Po pierwsze, musi mieć miejsce określone świadczenie na rzecz podmiotu – będzie to np. usługa budowlana albo dostawa (sprzedaż) materiałów budowlanych. Po drugie, z tytułu tego świadczenia świadczeniobiorca powinien być zobowiązany do uiszczenia wynagrodzenia – będzie to np. cena zapłacona za nabyte materiały budowlane albo wynagrodzenie z tytułu otrzymanej usługi budowlanej. Jeżeli brakuje jednego z powyższych elementów, to dana czynność nie podlega opodatkowaniu VAT (z wyłączeniem czynności nieodpłatnych zrównanych z dostawą towarów albo świadczeniem usług).

Świadczenie, którego domaga się wierzyciel, stanowi rekompensatę za koszty odzyskiwania należności. Nie jest to więc należność z tytułu wykonanej usługi. Płatność ta jest niejako związana z wykonanym świadczeniem (bez jego wykonania wierzyciel nie mógłby domagać się rekompensaty), niemniej jednak bezpośrednią podstawą jej dochodzenia są poniesione koszty odzyskiwania należności. Kwota 40 euro nie jest więc wynagrodzeniem za wykonaną wcześniej usługę, ale stanowi w rzeczywistości zwrot poniesionych przez wierzyciela wydatków. Nie zaistnieją wobec tego konstytutywne elementy czynności uprawniające do uznania ją za podlegającą VAT. Płatność ta bowiem nie jest związana z wykonanym na rzecz dłużnika świadczeniem.

W konsekwencji należy uznać, że w podanym przykładzie pan Andrzej nie będzie obowiązany do wystawienia faktury z tytułu ww. obciążenia, nie będzie też musiał uwzględniać w ramach tej kwoty podatku od towarów i usług. Rekompensatą za koszty odzyskiwania należności może obciążyć kontrahenta, wystawiając mu notę księgową (obciążeniową).

Piotr Kępisty
Konsultant podatkowy w ECDDP Sp. z o.o.