Rachunkowość. Amortyzacja środków trwałych o niskiej wartości

Dla środków trwałych o niskiej jednostkowej wartości początkowej można ustalać odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe w sposób uproszczony. Ustawa o rachunkowości nie precyzuje jednak pojęcia niskiej wartości początkowej. Sprawdźmy, jak zatem można je rozliczać.

Wyjaśnijmy na początek, że zgodnie z przepisami ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 330 ze zm.) środkami trwałymi są rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki.

Środki trwałe w ustawie o rachunkowości

Do środków trwałych zalicza się w szczególności:

• nieruchomości - w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
• maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
• ulepszenia w obcych środkach trwałych,
• inwentarz żywy.

Zasady amortyzacji bilansowej

Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się według zasad określonych w art. 32 ustawy o rachunkowości. Zgodnie z jego treścią odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych dokonuje się drogą systematycznego, planowego rozłożenia wartości początkowej środka trwałego na ustalony okres amortyzacji. Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania, a jej zakończenie – nie później niż z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością początkową środka trwałego lub przeznaczenia go do likwidacji, sprzedaży lub stwierdzenia jego niedoboru, z ewentualnym uwzględnieniem przewidywanej przy likwidacji ceny sprzedaży netto pozostałości środka trwałego.

Jak wynika z powyższego, ustawa o rachunkowości nie precyzuje dokładnie momentu, w którym należy zacząć dokonywanie odpisów amortyzacyjnych. Mówi tylko, że rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania. Oznacza to, że pierwszego odpisu amortyzacyjnego można zatem dokonać bezpośrednio po przyjęciu środka trwałego do używania lub też później.

Stawki amortyzacyjne

Zgodnie z przepisem zawartym w art. 32 ust. 3 ustawy o rachunkowości na dzień przyjęcia środka trwałego do używania należy ustalić okres lub stawkę i metodę jego amortyzacji. Zaznaczmy w tym miejscu, że przepisy ustawy o rachunkowości nie określają wysokości stawek amortyzacyjnych ani długości okresu amortyzacji dla poszczególnych środków trwałych. Wskazują jedynie, że przy ich ustalaniu uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego. Brak określonych stawek amortyzacyjnych w ustawie rachunkowości oznacza, że można określić je samodzielnie i dowolnie. Roczna stawka amortyzacyjna, przyjęta dla celów bilansowych, może – lecz nie musi – różnić się od stawki określonej w przepisach podatkowych. Jeżeli okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego pokrywa się z okresem przyjętym dla ustalenia stawki podatkowej, to nie ma przeszkód do dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych za pomocą stawki podatkowej. Amortyzacji bilansowej można zatem dokonywać w oparciu o przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych lub ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Środki trwałe o niskiej wartości początkowej

Zwróćmy uwagę, że jednostki mogą stosować pewne uproszczenia, pod warunkiem, że nie wywierają one istotnie ujemnego wpływu na rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki. Zasada ta wynika z treści art. 4 ust. 1 ustawy o rachunkowości. Zastosowanie stawek z ustawy o PIT lub o CIT może być właśnie takim uproszczeniem.

Zgodnie z art. 32 ust. 6 ustawy o rachunkowości dla środków trwałych o niskiej jednostkowej wartości początkowej można ustalać odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe w sposób uproszczony, przez dokonywanie zbiorczych odpisów dla grup środków zbliżonych rodzajem i przeznaczeniem lub jednorazowo odpisując wartość tego rodzaju środków trwałych. Trzeba jednak zauważyć, że ustawa o rachunkowości nie precyzuje pojęcia niskiej jednostkowej wartości początkowej. Jednostka powinna zatem sama ustalić wartość graniczną w tym zakresie i informację o jej wysokości ująć w przyjętych przez jednostkę zasadach (polityce) rachunkowości. Rozsądnym rozwiązaniem wydaje się ustalenie wysokości wartości granicznej analogicznie do wartości określonej w ustawach podatkowych i określić ją na poziomie 3500 zł.

Przykład
Przeanalizujmy teraz przykład jednostki, która w marcu 2014 r. dokonała zakupu komputera za 2900 zł.
Jednostka, korzystając z uproszczeń, zdecydowała, że dla celów rachunkowych środki trwałe o niskiej wartości amortyzowane są jednorazowo po przyjęciu ich do używania. Może tego dokonać następującym zapisem:

• przyjęcie środka trwałego:
  • strona Wn konta 010 Środki trwałe,
  • strona Ma konta 301 Rozliczenie zakupu;
• jednorazowy odpis amortyzacyjny:
  • strona Wn konta 408 Amortyzacja,
  • strona Ma konta 070 Odpisy umorzeniowe środków trwałych.

Na zakończenie warto jeszcze wskazać, że jednostka może również przyjąć, że nabywane składniki majątku o niskiej wartości np. niższej niż założone 3500 zł nie będą zaliczane do środków trwałych, w związku z czym nie będą obejmowane ewidencją środków trwałych. W takim przypadku, już w momencie zakupu wartość tych składników będzie mogła być ujmowana w koszty w cenie nabycia w oparciu o następujący zapis:

• strona Wn konta 401 Zużycie materiałów i energii,
• strona Ma konta 301 Rozliczenie zakupu.

Krzysztof Koślicki