Przywrócenie terminu w postępowaniach podatkowych

Przywrócenie terminu jest instytucją uregulowaną między innymi w ustawie z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst. jedn. Dz. U. z 2015 r. poz. 613 z późn. zm.; dalej: O.p.). Jej celem jest udzielenie ochrony stronie postępowania w sytuacji, gdyby nie dokonała określonej czynności procesowej nie z własnej winy.

Wyraźnie trzeba podkreślić, że przywrócenie terminu, zgodnie z postanowieniami art. 162 § 4 O.p. dotyczy jedynie terminów procesowych, czyli terminów do dokonania określonej czynności w postępowaniu podatkowym. Takim procesowym terminem jest chociażby ustanowiony w art. 223 § 2 O.p. 14-dniowy termin na wniesienie odwołania od decyzji organu podatkowego. Gdyby więc takie odwołanie zostało wniesione po terminie - nie wywoła ono żadnych skutków, zaś wydana w sprawie decyzja stanie się ostateczna.

Przywrócenie terminu nie ma zaś zastosowania do terminów materialnych, czyli takich terminów, w których dochodzi do ukształtowania praw i obowiązków danego podmiotu (m.in. podatnika lub płatnika) w zakresie zobowiązań podatkowych. Terminami takimi są na przykład: termin płatności podatku, termin złożenia deklaracji czy termin przedawnienia zobowiązań podatkowych. Warto podkreślić, że choć terminów materialnych nie można przywrócić, to jednak zainteresowany podmiot niekiedy ma prawo złożenia wniosku o odroczenie terminu (np. do złożenia deklaracji podatkowej, czy zapłaty podatku). W odróżnieniu od wniosku o przywrócenie terminu, wniosek o odroczenie terminu należy złożyć przed jego upływem. Natomiast w przypadku innego terminu materialnego, a mianowicie terminu przedawnienia, istotne jest to, że może on w pewnych sytuacjach, wskazanych w Ordynacji podatkowej, ulec zawieszeniu.

Przesłanki przywrócenia terminu

Aby możliwe było przywrócenie terminu, konieczne jest spełnienie kilku warunków:

1. zainteresowany podmiot musi w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminowi wnieść wniosek o przywrócenie terminu,
2. we wniosku tym musi on uprawdopodobnić, że uchybienie nastąpiło bez jego winy,
3. jednocześnie z wniesieniem podania należy dopełnić czynności, dla której był określony termin.

ad. 1)
Wynikający z art. 162 § 2 O.p., 7-dniowy termin na wniesienie wniosku o przywrócenie terminu jest nieprzekraczalny. W oparciu bowiem o § 3 tego przepisu, przywrócenie terminu do złożenia takiego podania jest niedopuszczalne. Problemem może być jednak ustalenie daty ustania przyczyny uchybienia terminowi. Jak to zostało podkreślone w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z 19 czerwca 2015 r., sygn. akt I SA/Lu 304/15:

(...) w związku z tym, że termin do złożenia wniosku o przywrócenie terminu ma charakter terminu nieprzywracalnego, nie można domniemywać początku jego biegu.

Dalej sąd ten przypomniał, że:

W wyroku z dnia 10 października 2013 r., w sprawie o sygn. II FSK554/12 (CBOSA), Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że wykładnia językowa wskazywanego wyżej zwrotu "od dnia ustania przyczyny uchybienia terminowi" pozwala na stwierdzenie, że ów "dzień" ustania przyczyny uchybienia powinien być datą pewną, nie opierającą się na domniemaniu faktycznym.

W stanie faktycznym będącym przedmiotem tego wyroku z 19 czerwca 2015 r., taką datą pewną był dzień 22 września, zaś datą opierającą się na domniemaniu: dzień 17 września. W owym dniu 17 września podatnik co prawda powrócił do Polski po ponad dwóch miesiącach nieobecności, ale przebywał u znajomych. Do miejsca zamieszkania wrócił 21 września (niedziela) i w tym samym dniu w skrzynce pocztowej znalazł awiza, które nie zawierały żadnej informacji, od jakiego organu pochodzą oraz jakiego postępowania administracyjnego dotyczą. W dniu 22 września udał się do Urzędu Gminy w K., gdzie poinformowano go, że przed tym organem nie toczy się żadne postępowania z jego udziałem. Następnie udał się do Urzędu Gminy S., gdzie dowiedział się o toczącym się postępowaniu i odebrał decyzję wymiarową. W dniu 26 września złożył wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania od tej decyzji.

Organ podatkowy odmówił jednak uwzględnienia tego wniosku, motywując to tym, że bieg 7-dniowego terminu do złożenia wniosku o przywrócenie terminu do złożenia odwołania zaczął biec w dniu, w którym skarżący powrócił do kraju z zagranicznej podróży. WSA w Lublinie uznał jednak, że za datę ustania przyczyny uchybienia terminowi należy uznać datę pewną, jaką jest data odbioru decyzji w Urzędzie Gminy.

Ad. 2)
We wniosku o przywrócenie terminu zainteresowany powinien uprawdopodobnić, iż nie dochował terminu bez własnej winy. Uprawdopodobnienia nie należy utożsamiać z koniecznością posiadania dowodów. Taką sytuacją, która uprawdopodabnia brak winy jest np. nagła choroba czy pobyt zainteresowanego w szpitalu, wyjazd za granicę, klęska żywiołowa.

Ad. 3)
Stosownie do postanowień art. 162 § 2 zdanie drugie O.p., jednocześnie z wniesieniem podania należy dopełnić czynności, dla której był określony termin. W przypadku, gdyby uchybiono terminowi do złożenia odwołania od decyzji, oznacza to, że wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do złożenia tego odwołania, należy to odwołanie wnieść.

Przez wiele lat istniały w orzecznictwie rozbieżności, jakie skutki powoduje niedopełnienie tego obowiązku. Obecnie nie ma już takich wątpliwości. Zgodnie z uchwałą składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 kwietnia 2009 r., sygn. Akt II FPS 9/08:

Niedopełnienie obowiązku złożenia odwołania jednocześnie z wnioskiem o przywrócenie terminu do jego wniesienia, o którym mowa w art. 162 § 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. - Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.), stanowi brak formalny podania. W przypadku jego wystąpienia, organ podatkowy właściwy do rozpoznania odwołania powinien wezwać stronę - na podstawie art. 169 § 1 wspomnianej ustawy - do usunięcia braku w terminie 7 dni z pouczeniem, że niewypełnienie tego warunku spowoduje pozostawienie podania bez rozpatrzenia.

Postanowienie w sprawie przywrócenia terminu

Zasadą wynikającą z art. 163 § 1 O.p. jest, że w sprawie przywrócenia terminu postanawia właściwy w sprawie organ podatkowy. Wyjątek dotyczy spraw przywrócenia terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia. Tu w oparciu o art. 163 § 2 O.p.postanowienie wydaje organ podatkowy właściwy do rozpatrzenia odwołania lub zażalenia.

Środki odwoławcze

Stosownie do postanowień art. 163 § 3 O.p., na postanowienie w sprawie przywrócenia terminu służy zażalenie. Wnosi się je w terminie 7 dni od doręczenia. Organem właściwym do rozpatrzenia zażalenia jest organ wyższego stopnia, ale składa się je za pośrednictwem tego organu, który wydał przedmiotowe postanowienie.

Przykład
Na postanowienie wydane w toku postępowania przez Naczelnika Urzędu Skarbowego służy zażalenie do Dyrektora Izby Skarbowej.

Jeżeli organ podatkowy, który wydał postanowienie, uzna, że wniesione zażalenie zasługuje na uwzględnienie w całości, w terminie 14 dni od otrzymania zażalenia wyda nowe postanowienie. Jeśli zaś uzna, że postanowienie w sprawie przywrócenia terminu było wydane prawidłowo - przekaże akta organowi odwoławczemu. Musi to nastąpić bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania zażalenia.

Przykład
Jeśli Dyrektor Izby Skarbowej utrzyma w mocy postanowienie wydane przez Naczelnika Urzędu Skarbowego, zainteresowany podmiot ma prawo złożenia skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Izabela Rutkowska