Przeniesienie praw autorskich do utworu a VAT

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Dalej ustawa jako przedmioty prawa autorskiego wymienia m.in. utwory wrażone słowem, plastyczne, fotograficzne, architektoniczne, muzyczne, programy komputerowe.

Ww. ustawa określa treść prawa autorskiego, na którą składają się dwa elementy:

• autorskie prawa osobiste chroniące nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, np. prawo do autorstwa utworu, oznaczenia go swoim nazwiskiem lub pseudonimem,
• autorskie prawa majątkowe polegające na tym, że twórcy przysługuje wyłączne uprawnienie do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia.

W świetle art. 52 ustawy o prawie autorskim samo przeniesienie własności utworu nie pociąga za sobą przejścia autorskich praw majątkowych do utworu. Aby możliwe było swobodne korzystanie z dzieła przez nabywcę, niezbędne jest przeniesienie na niego majątkowych praw autorskich.

Przeniesienie praw autorskich jako świadczenie usługi w VAT

Opodatkowaniu VAT, na podstawie art. 5 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, podlega m.in. świadczenie usług. Z kolei artykuł 8 ust. 1 pkt 1 tej ustawy za świadczenie usług uznaje przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych niezależnie od formy prawnej dokonania takiej czynności. Zatem przeniesienie praw autorskich stanowi świadczenie usług opodatkowane VAT.

Dla określenia kwestii opodatkowania VAT przeniesienia praw autorskich odwołać się należy do art. 41 ust. 2 w zw. z art. 146a pkt 2 ww. ustawy. Na mocy tych przepisów stawka 8% VAT ma zastosowanie do towarów i usług wymienionych w załączniku nr 3. W poz. 181 tego załącznika wskazane zostały usługi twórców i artystów wykonawców w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych wynagradzane w formie honorariów za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich bądź praw do artystycznego wykonania.

Twórca, czyli kto?

Zgodnie z art. 8 ust. 2 prawa autorskiego twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.

Przykładem tego rodzaju usługi może być wykonanie projektu aranżacji wnętrz wraz z przeniesieniem praw autorskich, która w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 22 września 2015 r., nr IBPP2/4512-616/15/WN, uznana została za opodatkowaną preferencyjną stawką 8% VAT. Ponieważ różnica między stawką VAT podstawową a obniżoną jest spora, kuszącym może wydać się rozwiązanie polegające na zatrudnianiu twórców i artystów, a następnie sprzedaży wykonanych przez nich utworów i opodatkowaniu tej czynności obniżoną stawką podatku.

Postępowanie to może jednak nie przynieść oczekiwanych korzyści, gdyż organy skarbowe prawdopodobnie uznają podmiot tak działający za pośrednika dokonującego sprzedaży cudzych praw autorskich i pozbawionego prawa do skorzystania ze stawki obniżonej. Takie właśnie stanowisko zajął Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 20 października 2016 r., nr IBPP2/4512-572/16-2/BW. Organ skarbowy dokonał analizy przepisów ustawy o prawie autorskim pod kątem zidentyfikowania pojęcia twórcy. Doszedł do słusznego na gruncie jej zapisów wniosku, że twórcą może być wyłącznie osoba fizyczna będąca autorem w rozumieniu ustawy o prawie autorskim. Jeżeli zaś utwór powstaje w ramach działalności osoby prawnej, nie jest on wytworem pracy osoby fizycznej. Jest kreowany przez osobę prawną za pomocą osób fizycznych zatrudnionych przez nią albo przyjmujących od niej zamówienie na podstawie stosownej umowy.

Usługi kulturalne zwolnione z VAT

Przeniesienie praw autorskich może również podlegać zwolnieniu z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. b ustawy o VAT. Przepis ten zwalnia z VAT usługi kulturalne świadczone przez indywidualnych twórców i artystów wykonawców, w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wynagradzane w formie honorarium, w tym za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw do artystycznego wykonania utworów.

Ustawa o VAT nie wyjaśnia, które z usług wykonanych przez twórców i artystów uznać można za związane z kulturą i jak ów związek miałby się przejawiać. Należy się w takiej sytuacji kierować zaklasyfikowaniem do określonego grupowania statystycznego. Zgodnie z klasyfikacją statystyczną usługi świadczone przez wszelkich twórców, autorów, kompozytorów, rzeźbiarzy, artystów estradowych i innych artystów są związane z kulturą. Wynika to z pisma Urzędu Statystycznego w Łodzi (Ośrodka Interpretacji Standardów Klasyfikacyjnych) z 8 października 2004 r., nr OK-5762/KW-562/02-8417/2004.

Stan taki potwierdzają również stanowiska organów skarbowych np. Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 12 marca 2008 r., nr IPPP1-443-731/07-3/IZ. Wskazano w niej, że jeżeli usługę można zaklasyfikować do grupowania PKWiU ex 92, usługi twórców i artystów wykonawców, w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wynagradzane w formie honorariów za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw do artystycznego wykonania, to będzie ona zwolniona z opodatkowania VAT.

Kiedy twórca jest vatowcem?

Przeniesienie prawa autorskiego może podlegać opodatkowaniu VAT, o ile twórca będzie podatnikiem tego podatku zgodnie z art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT. Przepis ten za podatnika uznaje m.in. osoby fizyczne samodzielnie wykonujące działalność gospodarczą bez względu na jej cel oraz rezultat. Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność wykonano jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje też czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Zatem, warunkiem uznania twórcy za podatnika VAT jest wykonywanie czynności w sposób samodzielny. Samodzielność powinna się przejawiać: działaniem na własny rachunek, ponoszeniem ryzyka gospodarczego z tytułu rezultatu swoich czynności, brakiem elementu podporządkowania. Oznacza to, że twórca ponosi odpowiedzialność wobec osób trzecich za swoje dzieło, i samodzielność taka sprawia, że powinien być traktowany jak podatnik VAT w rozumieniu ww. przepisu. Jeżeli tworzy na podstawie umowy o pracę, to samodzielności brak i twórca nie będzie „vatowcem”.

To, że twórca jest podatnikiem VAT, nie oznacza jednak, że będzie on ten podatek płacił. Będzie mógł skorzystać z przewidzianych przepisami ustawy o VAT zwolnień, a mianowicie omówionego wyżej art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. b ustawy o VAT. Rozstrzygnie w takim duchu zaprezentował WSA w Opolu w wyroku z 28 marca 2008 r., sygn. akt I SA/Op15/08 (w momencie orzekania podstawą zwolnienia był art. 43 ust 1 pkt 1 w zw. z poz. 4 załącznika do ustawy VAT). Podatnik prowadzący wyłącznie działalność zwolnioną korzysta ze zwolnienia niezależnie od osiąganych przychodów. Nie jest zobligowany do złożenia zgłoszenia rejestracyjnego, lecz może zarejestrować się jako podatnik VAT na podstawie art. 96 ust. 3 ustawy o VAT.

Adam Okonkwo