Przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności a VAT

Jak głosi art. 1 ustawy z 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkalne w prawo własności tych gruntów z dniem 1 stycznia 2019 r. prawo użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe przekształca się w prawo własności tych gruntów. Następuje ono po wniesieniu stosownej opłaty jednorazowo lub rozłożonej na raty na okres maksimum 20 lat. Tu pojawia się pytanie czy opłata przekształceniowa jest przedmiotem opodatkowania VAT czy nie.

Stanowiska w tej sprawie można podzielić według kryterium chronologicznego na te sprzed wyroku Trybunału Sprawiedliwości oraz po jego zapadnięciu.

Przed wyrokiem TS UE

Ilustrację stanowić może treść odpowiedzi Ministerstwa Finansów zawarta w piśmie PT1.054.10.2019.NWQ.99 z 4 marca 2019 r. stanowiącym odpowiedź na interpelację poselską nr 29137 w przedmiotowej sprawie. Udzielając odpowiedzi Minister uznał, iż przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nie stanowi kolejnej dostawy tego samego towaru czyli nowej transakcji.

Twierdzenie swe oparł na treści uchwały siedmiu sędziów NSA z 8 stycznia 2007 r., sygn. akt I FPS 1/06. Sąd uznał w niej, że ustanowienie użytkowania wieczystego prowadzi do przeniesienia władztwa ekonomicznego nad towarem, przez co użytkownik wieczysty ma możliwość rozporządzać nim tak jak właściciel. A więc jego prawa są zrównane z prawami właściciela co wyraża się w swobodzie dysponowania towarem, prawie pobierania pożytków.

Przekształcenie prawa jest jedynie zmianą tytułu prawnego do nieruchomości i pozostaje bez wpływu na ekonomiczny aspekt możliwości dysponowania towarem. Użytkownik wieczysty, który na skutek uwłaszczenia stał się właścicielem nabył to prawo już wcześniej, w dacie ustanowienia użytkowania wieczystego.

Można powiedzieć, że dotąd wszystko szło po myśli podmiotów przekazujących w przeszłości grunt w użytkowanie wieczyste, a więc przede wszystkim gmin.

Brak podstawy do opodatkowania czynności przekształcenia nie oznacza jednak zdaniem Ministra, że przy takiej operacji nie wystąpi VAT. Uznał on bowiem, że opodatkowana winna być kwota należna z tytułu przekształcenia użytkowania wieczystego w prawo własności. Stanowi ona element ceny za dostawę i jako taka w świetle art. 29a ust. 1 jest podstawą opodatkowania. Zgodnie z tym przepisem podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę otrzymaną lub należną. Z kolei art. 29a ust. 6 pkt 1 ustawy o VAT uściśla, że podstawa opodatkowania nie zawiera kwoty VAT. Wynika z tego, że opłata przekształceniowa powinna być pobierana wraz z VAT, czyli w kwocie brutto.

Minister poruszył poza tym jeszcze dwie kwestie:

1. stawki podatku właściwej dla czynności przekształcenia uznając, że prawidłowa jest ta obowiązująca w dniu ustanowienia przekształcanego użytkowania wieczystego,
2. zakre...