Przedsiębiorca na zwolnieniu lekarskim a prawo do odliczenia VAT

Skoro będąc na zwolnieniu lekarskim vatowiec nie prowadzi działalności gospodarczej zadać trzeba pytanie czy w takim stanie prawnymi i faktycznym może on dokonywać odliczenia podatku naliczonego za okres przebywania na zwolnieniu.

Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług nie zawiera zakazu odliczania podatku naliczonego w sytuacji, gdy dokonujący go podatnik w okresie rozliczeniowym, za który dokonuje takiej obniżki nie wykonywał czynności opodatkowanych, ponieważ w tym czasie przebywał na zwolnieniu lekarskim. Zatem, sięgnąć należy do generalnej regulacji prawa do odliczenia podatku naliczonego określonej w art. 86 ust. 1 ww. ustawy. Zgodnie z nią są dwa warunki, które podatnik musi spełnić aby z niego skorzystać:

• wykorzystywanie nabytych towarów i usług do wykonywania czynności opodatkowanych,
• bycie podatnikiem VAT samodzielnie wykonującym działalność gospodarczą bez względu na jej cel i rezultat.

Odliczanie VAT na chorobowym

Tak więc fakt przebywanie podatnika VAT prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą na zwolnieniu lekarskim, lecz nieprowadzącego jej w tym czasie i z tego powodu, nie pozbawia go w świetle powołanej wyżej ustawy prawa do odliczenia podatku naliczonego. Ustawa o VAT uzależnia je jedynie od wykorzystywania nabytych dóbr do wykonywania czynności opodatkowanych. Potwierdza to interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 3 listopada 2015 r., nr IPPP1/4512-876/15-4/EK. Organ skarbowy zwrócił w niej uwagę, iż w sytuacji zaprzestania na skutek zwolnienia lekarskiego aktywnego funkcjonowania jako przedsiębiorca bardzo istotne jest aby po zakończeniu zwolnienia chorobowego doszło do wznowienia działalności gospodarczej, w ramach której wykonywane będą czynności opodatkowane VAT. Ponadto przypomina, że dla uznania działalności podatnika za działalność gospodarczą nie jest wymagane aby przynosiła ona jakiekolwiek efekty.

A co z ulgą na zakup kas?

Długotrwała choroba podatnika VAT może też mieć swoje odniesienia w stosunku do kwot wydatkowanych przez niego na zakup kasy rejestrującej. Otóż jeżeli nieewidencjonowanie za jej pomocą sprzedaży stanowiło następstwo długotrwałej choroby, trwającej ponad trzy lata począwszy od momentu rozpoczęcia ewidencjonowania przy jej wykorzystaniu, a likwidacja działalności stanowiła następstwo tej choroby (po upływie w/w trzech lat), nie zachodzą okoliczności powodujące konieczność zwrotu kwoty wydatkowanej na zakup tej kasy, odliczonej od podatku należnego. Jeżeli jednak podatnik dokona likwidacji działalności przed upływem trzech lat od rozpoczęcia ewidencjonowania za pomocą kasy rejestrującej obowiązek taki będzie vatowca dotyczył. Potwierdził to w piśmie z 9 czerwca 2004 r., nr PP.443/14/04, Naczelnik Urzędu Skarbowego w Głogowie.

Zawieszenie działalności

Innym problemem, który może nurtować podatników przebywających na zwolnieniu lekarskim i zawieszających z tego powodu działalność gospodarczą jest ewentualność zwrotu ulgi z tytułu zakupu kasy rejestrującej. Ulga na jej nabycie wiąże się z obowiązkiem codziennego jej stosowania w działalności gospodarczej, zaś trwałe zaprzestanie jej używania pociąga za sobą obowiązek zwrotu ulgi z tytułu zakupu kasy rejestrującej. Sytuacja gdy następuje przerwa w działalności (zawieszenie z powodu przebywania podatnika zwolnieniu lekarskim) może budzić pewne wątpliwości i niepokój podatników VAT prowadzących sprzedaż na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 grudnia 2010 r. w sprawie odliczania i zwrotu kwot wydatkowanych na zakup kas rejestrujących w § 6 ust. 1 określa, że utrata ulgi jest konsekwencją:

• zaprzestania działalności,
• otwarcia likwidacji,
• ogłoszenia upadłości,
• sprzedaży przedsiębiorstwa w sytuacji, gdy następca nie będzie dokonywał sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących nieprowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych,
• dokonania odliczenia z naruszeniem warunków określonych w niniejszym rozporządzeniu.

Zwrot ulgi jest obowiązkiem podatnika o ile któryś z ww. faktów nastąpi w okresie trzech lat od rozpoczęcia ewidencjonowania przy użyciu kasy fiskalnej.

Tak więc zawieszenie działalności nie mieści się w katalogu przyczyn powodujących konieczność zwrotu ulgi z tytułu zakupu kasy rejestrującej.

Jednak aby nie powstał obowiązek zwrotu ulgi z tytułu zakupu kasy fiskalnej, okres jej używania przed zawieszeniem działalności gospodarczej i po jej wznowieniu musi być dłuższy niż trzy lata. Takie stanowisko wyrazili w interpretacjach indywidualnych: Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 14 marca 2013 r., nr ITPP1/443-146/13/TS, i Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach z 19 marca 2013 r., nr IBPP3/443-1396/12/AS.

Jeżeli natomiast podatnik po okresie zawieszenia działalności gospodarczej zakończył jej prowadzenie i nie wykonywałby czynności, które podlegałyby ewidencjonowaniu za pomocą kasy fiskalnej, a suma okresów jej stosowania przed zawieszeniem i po wznowieniu nie przekroczyłaby trzech lat podatnik utraciłby prawo do ulgi na zakup tego urządzania. Taką opinię zawarł Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji z 15 grudnia 2014 r., nr ITPP1/443-1177/14/AJ.

Reasumując ani ustawa o VAT ani rozporządzenie dotyczące ulg na zakup kasy rejestrującej nie wiążą z przerwą w działalności gospodarczej z powodu choroby negatywnych konsekwencji.

Utrata prawa do zasiłku chorobowego

Warto poruszyć jeszcze jeden aspekt przebywania podatnika na zwolnieniu lekarskim, wynikający z art. 17 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, mimo iż nie dotyczy on kwestii podatków. Przepis ten mówi, że ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z jego celem traci prawo do zasiłku za cały okres zwolnienia.

Przytoczony przepis wyraźnie zakazuje więc przedsiębiorcy wykonywania czynności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Mogą jednak zdarzyć sytuacje, gdy wykonanie takiej czynności będzie konieczne. Przykładem może być wystawienie faktury na żądanie kontrahenta, która udokumentować ma wcześniej dokonaną transakcję. Przy restrykcyjnym interpretowaniu ww. normy podatnik, który wystawi w takich okolicznościach fakturę narazi się na zakwestionowanie prawa do zasiłku chorobowego, z którego korzysta. Kwestia ta była przedmiotem orzeczeń sądowych. I tak SN w wyroku z 17 stycznia 2002 r., sygn. akt II UKN 710/00, uznał, że przedsiębiorca traci prawo do zasiłku chorobowego o ile podczas zwolnienia lekarskiego wykonuje w swojej firmie prace zarobkowe. Zdaniem sądu zaliczają się do nich np. obsługa klientów, przyjmowanie bądź wydawanie towarów. Jednakże podpisywanie podczas zwolnienia lekarskiego dokumentów finansowych jak np. faktur nie stanowi zdaniem sądu przejawu działalności gospodarczej skutkującego utratą prawa do zasiłku chorobowego. Podobne stanowisko w tej kwestii zajął SN w wyroku z 4 kwietnia 2012 r., sygn. akt II UK 186/11.

Adam Okonkwo