Prewencyjna kontrola trzeźwości pracowników nie jest już możliwa

W obowiązującym stanie prawnym brak jest regulacji prawnych przewidujących stosowanie przez pracodawcę wyrywkowego, czy też regularnego badania stanu trzeźwości pracownika. Zgodnie z opinią UODO, podzieloną przez MRPiPS, takiej kontroli nie można także traktować jako działania niezbędnego dla zapewnienia ogółowi pracowników bezpiecznych lub higienicznych warunków pracy. Powszechne i bez ograniczeń stosowanie takiej praktyki wiązałoby się z wysokim ryzykiem naruszania prawa do prywatności i godności pracowników, co jest niedopuszczalne zarówno w świetle Kodeksu pracy, jak również RODO - wyjaśniło Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Zapytanie nr 9921 do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej w sprawie korzystania przez pracodawców z urządzeń wykrywających alkohol w wydychanym powietrzu wyłącznie w celu uzyskania potwierdzenia tzw. uzasadnionego podejrzenia

Szanowny Panie Ministrze,

działając na podstawie art. 14 ustawy z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1799), zwracam się z zapytaniem poselskim:

Czy pracodawca może korzystać z urządzeń dokonujących pomiaru (alkosensorów) na okoliczność występowania alkoholu w wydychanym powietrzu wyłącznie w celu uzyskania potwierdzenia „zajścia uzasadnionego podejrzenia”, o którym mowa w art. 17 zdanie pierwsze ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, z uwzględnieniem założeń, że do pomiaru zostanie wykorzystane urządzenie dokonujące oceny zero-jedynkowej (jest alkohol/nie ma alkoholu w wydychanym powietrzu), bez utrwalania informacji o wyniku badania w postaci drukowanego raportu?

Uzasadnienie:

Zadane pytanie wynika bezpośrednio z konieczności przeciwstawienia dotychczasowych praktyk stosowanych w zakładach pracy, a pojawiających się interpretacjach co do zakresu legalności stosowania alkosensorów przez pracodawców względem pracowników.

Nie ulega wątpliwości, iż wielu pracodawców w Polsce od lat stosuje w swoich zakładach pracy praktykę prewencyjnych kontroli trzeźwości pracowników. Ostatnio pojawiło się na tym tle sporo wątpliwości interpretacyjnych, a sytuację dodatkowo skomplikował fakt, że 27 czerwca br. na stronie Urzędu Ochrony Danych Osobowych w aktualnościach pojawił się krótki komunikat, z którego wynika, że zdaniem UODO w aktualnym stanie prawnym pracodawcy nie mogą samodzielnie prowadzić kontroli stanu trzeźwości pracowników, nawet za ich zgodą. Przesądza o tym brzmienie art. 17 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 1356, z późn. zm.). Nadmienia się, że w ocenie UODO wszelkie okoliczności i zasady, na jakich można przeprowadzić badanie trzeźwości pracownika, określa art. 17 ustawy o wychowaniu w trzeźwości.

Udostępniona interpretacja UODO musi jednak budzić uzasadnione wątpliwości, trudno jest się bowiem z nią zgodzić ze względów systemowej wykładni przepisów prawa oraz wykładni celowościowej przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Brak systemowego, holistycznego podejścia do poruszanej problematyki oraz niewłaściwa interpretacja przepisów o wychowaniu w trzeźwości prowadzą tym samym do wniosku, że jest to jedyny akt prawny, który reguluje problem prewencyjnych badań trzeźwości, co nie jest zgodne z obowiązującym systemem prawnym.

Oczywiste jest, że nietrzeźwy pracownik może doprowadzić do szeregu poważnych, często nieodwracalnych szkód w mieniu pracodawcy, osób trzecich czy też doprowadzić do uszczerbku na zdrowiu swoim oraz innych osób, a w skrajnych sytuacjach doprowadzić do śmierci swojej i innych osób (np. powodując wypadek drogowy). Bez możliwości kontroli trzeźwości pracowników przy powyższych rodzajach działalności (np. transport drogowy, przemysł kopalniczy, metalurgiczny czy budownictwo), pracodawca nie posiada możliwości skutecznej organizacji procesu pracy oraz wypełniania prawidłowo swoich obowiązków wobec innych pracowników (np. obowiązek zapewnienia im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz osób trzecich. Pracodawca ponosi bowiem odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 207 § 1 k.p.). Oznacza to, że wypełniając ten obowiązek pracodawca zobowiązany do zapewnienia pracownikom faktycznego bezpieczeństwa.

Wymaga zauważenia wykładnia przepisów prowadząca do wniosku, że pracodawca pozbawiony jest prawnej możliwości dokonywania prewencyjnej kontroli trzeźwości pracowników, w tym w szczególności kierowców, pracowników wykonujących prace szczególnie niebezpieczne (np. na wysokościach) czy też na stanowiskach pracy związanych z bezpieczeństwem innych osób, zaprzecza też istocie konstytucyjnego prawa do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a tym samym narusza podstawowe prawo do życia i zdrowia pracowników, a także ewentualnych osób trzecich narażonych na negatywne skutki pracy wykonywanej pod wpływem alkoholu.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego (wyrok SN z dnia 4 grudnia 2018 r. sygn. akt I PK 194/17) przyjmuje się, że do celów postępowania w sprawach ze stosunku pracy nie jest konieczne ustalenie ściśle określonego stężenia alkoholu we krwi pracownika, jak to ma miejsce w postępowaniu karnym lub w postępowaniu dotyczącym wykroczeń, a stan nietrzeźwości pracownika w czasie i miejscu pracy może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi (por. wyrok z 11 grudnia 2006 r., I PK 165/06, Prawo Pracy 2007, nr 4, s. 27, LEX nr 238865). W przytoczonym wyżej wyroku Sądu Najwyższego wskazano, że pracodawca może i ma obowiązek kontrolować stan trzeźwości swoich pracowników. Podstawy prawne kontroli trzeźwości pracownika zawarte są w ustawie z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (obecnie t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 487, ze zm., dalej: ustawa o wychowaniu w trzeźwości) oraz w wydanym na jej podstawie rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 11 grudnia 2015 r. w sprawie badań na zawartość alkoholu w organizmie (Dz. U. z 2015 r. poz. 2153).

Kontrola trzeźwości pracownika związana jest z podejrzeniem naruszenia przez niego obowiązków pracowniczych. Pracownik, który zjawia się w pracy pod wpływem alkoholu lub spożywa alkohol w czasie pracy, nie przestrzega w szczególności obowiązku trzeźwości, który – choć nie został wyrażony expressis verbis w treści Kodeksu pracy – należy zaliczyć do podstawowych powinności pracownika. W art. 108 § 2 k.p. wymienia się wprost jako jedno z naruszeń o charakterze porządkowym stawienie się pracownika do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy. Wykonywanie obowiązków pracowniczych pod wpływem alkoholu może stanowić wykroczenie (np. art. 70 § 2 k.w.), a w niektórych wypadkach nawet przestępstwo (np. art. 178a k.k., art. 179 k.k., art. 180 k.k.). Warunkiem dopuszczalności kontroli trzeźwości pracownika jest zgodny z prawem cel takiego badania. Działania kontrolne pracodawcy są w tym przypadku uzasadnione koniecznością weryfikacji przestrzegania przez pracownika obowiązku trzeźwości, umożliwiającej w konsekwencji właściwe rozliczenie czasu pracy (np. zakwalifikowanie danego dnia roboczego lub jego części jako nieus...

DOSTĘP DO PEŁNEJ TREŚCI SERWISU WWW.PODATKI.BIZ JEST BEZPŁATNY
WYMAGANE JEST JEDNAK ZALOGOWANIE DO SERWISU.
UŻYTKOWNICY ZALOGOWANI MOGĄ RÓWNIEŻ DODAWAĆ KOMENTARZE.

Jeżeli jeszcze nie jesteś zarejestrowany, zapraszamy do wypełnienia krótkiego formularza rejestracyjnego.

REJESTRACJA

dla nowych użytkowników

LOGOWANIE

dla użytkowników podatki.biz

Zapomniałem hasła | Problemy z logowaniem

DLACZEGO WARTO SIĘ ZAREJESTROWAĆ DO SERWISU PODATKI.BIZ?

Otrzymujesz całkowicie bezpłatny stały dostęp do wielu informacji, między innymi do:

  • ujednolicanych na bieżąco aktów prawnych (podatki, ubezpieczenia społeczne i działalność gospodarcza)
  • narzędzi: powiadamiania o nowych przepisach, zmianach w przepisach i terminach
  • kalkulatorów i baz danych
  • działów tematycznych zawierających pogłębione informacje na interesujące Cię tematy; omówienia, odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania
  • strony osobistej, na której znajdziesz aktualne informacje przeznaczone dla osoby o Twoim profilu zawodowym. Dodatkowo będziesz mógł edytować własną listę zakładek w celu szybszego docierania do szczegółowej informacji
  • newslettera informującego regularnie o wydarzeniach związanych z podatkami i działalnością gospodarczą

Czas rejestracji - ok. 1 min

Uwaga

Podczas rejestracji nie zbieramy żadnych szczegółowych danych personalnych i teleadresowych. W każdej chwili możecie usunąć trwale i bezpowrotnie dane dotyczące Waszego konta. Przed rejestracją prosimy o zapoznanie się z regulaminem »