Premie i nagrody w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego

W przypadku, gdy obowiązujące u danego pracodawcy przepisy wewnętrzne (np. regulamin wynagradzania) przewidują przyznanie pracownikom premii za indywidualnie wykonaną pracę, premie te powinny być uwzględniane w podstawie wymiaru zasiłków. Również gdy u danego pracodawcy są przyznawane pracownikom nagrody uznaniowe w zależności od oceny wyników pracy pracownika w danym miesiącu/kwartale/roku, nagrody te powinny być uwzględniane w podstawie wymiaru zasiłków. Premie i nagrody należy uwzględnić w podstawie wymiaru zasiłku w kwocie faktycznie wypłaconej, bez uzupełniania - wyjaśniło Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej.

Interpelacja nr 25193 do ministra rodziny i polityki społecznej w sprawie składek na ubezpieczenia społeczne

Szanowna Pani Minister!

Kieruję niniejszą interpelację w związku ze zgłoszeniami kierowanymi przez zaniepokojonych płatników składek, dotyczącymi wydawanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych postanowień, na mocy których organ ten odmawia wydania płatnikom ochronnych interpretacji przepisów prawa w sprawach dotyczących ustalenia, czy i na jakich zasadach podlegają wliczeniu do podstawy wymiaru składki chorobowej dodatkowe składniki wynagrodzenia pracowników w postaci premii regulaminowych i nagród uznaniowych.

Uwagi ogólne:

Z uzyskanych przeze mnie informacji wynika, że zasadniczym problemem płatników jest już samo uzyskanie interpretacji ZUS dotyczącej ustalenia, czy i na jakich zasadach podlegają wliczeniu do podstawy wymiaru składki chorobowej dodatkowe składniki wynagrodzenia pracowników w postaci premii regulaminowych i nagród uznaniowych (przykładowo: pismo z dnia 5 października 2018 r. Centrala Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, WPI/200000/43/1084/2018).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmawia wydania tych interpretacji, argumentując, że stosownie do art. 83d ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zakład wydaje interpretacje indywidualne, wyłącznie w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. Zakład Ubezpieczeń Społecznych twierdzi, iż w katalogu spraw, w których ZUS wydaje indywidualne interpretacje, nie mieszczą się zatem m.in. sprawy objęte zakresem przedmiotowym ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 1368), w tym sprawy dotyczące ustalania podstawy wymiaru świadczeń określonych wskazaną ustawą, m.in. ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.

Praktyka w powyższym zakresie nie jest jednak jednolita, gdyż zdarzają się też przypadki udzielania interpretacji co do ustalenia, czy i na jakich zasadach podlegają wliczeniu do podstawy wymiaru składki chorobowej dodatkowe składniki wynagrodzenia pracowników (przykładowo: interpretacja ZUS Oddział w Gdańsku z 27-05-2016 r. - DI/100000/43/451/2016).

Kwestie szczegółowe:

Zgodnie z art. 41 ust 1. ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zgodnie z którym przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku.

Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego (z 24 czerwca 2008 r., sygn. SK 16/06) przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego oraz pozostałych świadczeń w razie choroby i macierzyństwa należy uwzględnić składniki wynagrodzenia, od których odprowadzana jest składka na ubezpieczenie chorobowe, z wyłączeniem składników, co do których obowiązujące u pracodawcy przepisy płacowe zawierają jednoznaczne postanowienia o zachowywaniu przez pracownika prawa do tego składnika wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku. W razie braku takich postanowień w przepisach płacowych należy uznać, że składnik wynagradzania nie jest wypłacany za okres pobierania zasiłku i powinien być przyjęty do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku.

Zgodnie z odpowiedzią Ministra Pracy i Polityki Społecznej na interpelację nr 6254 w sprawie wyroku TK z dnia 24 czerwca 2008 r.:

• Przed wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 czerwca 2008 r. (Dz. U. Nr 119, poz. 771) art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267, ze zm.) rozumiany był w ten sposób, że przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłków przysługujących pracownikom nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, jeżeli układy zbiorowe pracy bądź inne przepisy o wynagradzaniu nie przewidują ich zmniejszenia za okresy pobierania zasiłków. Kierując się tym brzmieniem przepisu, nie uwzględniano w podstawie wymiaru np. premii uznaniowych, których zasady przyznawania nie przewidywały ich zmniejszenia w związku z pobieraniem zasiłków.
• W następstwie ww. wyroku Trybunału Konstytucyjnego przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego oraz pozostałych świadczeń w razie choroby i macierzyństwa należy w zasadzie uwzględniać składniki wynagrodzenia, od których odprowadzana jest składka na ubezpieczenie chorobowe. W opisanym stanie faktycznym składka ta od ww. premii i nagród będzie odprowadzana przez pracodawcę. W podstawie wymiaru składki nie należy jednak uwzględniać składników, co do których obowiązujące u pracodawcy przepisy płacowe albo umowy o pracę (u pracodawców niemających obowiązku tworzenia regulaminów wynagradzania) zawierają jednoznaczne postanowienia o zachowywaniu przez pracownika prawa do tego składnika wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku.

Powyższe wyroki i stanowiska Ministra wydawane we wcześniejszych okresach świadczą o tym, iż opisywane zagadnienie ma niebagatelne znaczenie praktyczne i wywołuje spory oraz wątpliwości w praktyce.

Ustalone w powyższych stanowiskach kierunki interpretacji umożliwiają ocenę co do sposobu wliczania dodatkowych składników wynagradzania w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego w sytuacjach, gdy przepisy wewnątrzzakładowe regulują zasady przyznawania pracownikom premii o charakterze jednoznacznie określającym, czy jest ona należna, czy nie oraz na jakich zasadach pomniejszana lub nie za czas nieobecności pracownika, tj. np. premii uregulowanych w sposób następujący: „pracownikowi przysługuje premia w kwocie X zł, premia jest pomniejszana za okres nieobecności w sposób proporcjonalny” lub „pracownikowi przysługuje premia w kwocie X zł, premia jest pomniejszana za okres nieobecności o X zł za każdy dzień nieobecności”.

Praktyka ciągle rozwijającego się obrotu gospodarczego doprowadziła jednak do znacznego rozpowszechnienia się w zakładach pracy składników wynagradzania (premii/nagród) o bardziej złożonym niż ww. charakter o charakterze motywacyjnym, których wysokość jest związania z indywidualnymi osiągnięciami pracownika w danym miesiącu.

Powszechną praktyką jest np. w odniesieniu do pracowników zatrudnionych na stanowiskach handlowych (przedstawiciele handlowi itp.) wprowadzenie w regulaminie wynagradzania zasad przyznawania premii miesięcznej dla takiej grupie pracowników, które przewidują, że:

1. Premia jest uzależniona od spełnienia szeregu przesłanek, m.in.: osiągnięcia przez pracownika wyznaczonych mu na dany miesiąc, wykonania ustalonej ilości wizyt w placówkach handlowych, osiągnięcia określonego obrotu (poziomu zamówień) przez obsługiwane punkty sklepowe, osiągnięcia ustalanych na dany okres parametrów ekspozycji towarów itp.
2. Kwota premii jest pomniejszana za czas nieobecności pracownika w pracy spowodowanej urlopem wypoczynkowym, chorobą, zwolnieniem lekarskim lub inną usprawiedliwioną nieobecnością. Pomniejszenie premii za ww. okresy nieobecności nie jest dokonywane proporcjonalnie, lecz w zależności od poziomu indywidualnej realizacji celów premiowych pracownika w miesiącu rozliczeniowym, w którym wystąpiła nieobecność.
3. Niezależnie od premii pracodawca może według swobodnego uznania przyznawać pracownikom także nagrody uznaniowe niezależnie od okresów nieobecności w pracy. Nagroda ma charakter uznaniowy i nieperiodyczny. Prawo do nagrody przysługuje również w okresie urlopu wypoczynkowego, niezdolności do pracy, pobierania wynagrodzenia chorobowego oraz świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub innej usprawiedliwionej nieobecności.

Tego rodzaju premie są uzależnione od indywidualnych wyników pracy pracownika, na które pośrednio wpływ ma jego ewentualna nieobecność w pracy, gdyż m...