Prawo do zasiłku opiekuńczego - ZUS wyjaśnia

Prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym, bez okresu wyczekiwania, zwolnionym od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki. 

1. dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:
   1. nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza,
   2. choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 157) lub dziennego opiekuna w rozumieniu tej ustawy, sprawujących opiekę nad dzieckiem,
   3. porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,
   4. pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innej placówce leczniczej;
2. chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;
3. innym chorym członkiem rodziny.

Prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad dzieckiem przysługuje na równi matce i ojcu dziecka. Zasiłek ten wypłaca się tylko jednemu z rodziców, temu który wystąpi z wnioskiem o jego wypłatę za dany okres.

Za nieprzewidziane zamknięcie żłobka, przedszkola, klubu dziecięcego lub szkoły, do których uczęszcza dziecko uważa się takie zamknięcie tych placówek, o którym ubezpieczony został zawiadomiony w terminie krótszym niż 7 dni przed dniem ich zamknięcia.

Za dzieci uważa się dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie (np. w ramach rodziny zastępczej).

Za innego członka rodziny uważa się małżonka, rodzica dziecka, rodziców, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat – pod warunkiem, że pozostają oni z osobą sprawującą opiekę we wspólnym gospodarstwie domowym w okresie sprawowania opieki.

Warunek pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym wymagany przy ustalaniu prawa do zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku powyżej 14 lat lub innym chorym członkiem rodziny uważa się za spełniony także wówczas, gdy ubezpieczony pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z chorym tylko przez okres choroby.

W przypadku gdy rodzice dziecka w wieku do ukończenia 8 lat zatrudnieni są w systemie pracy zmianowej na różnych zmianach, każdego z nich uważa się za osobę stale opiekującą się dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat i w razie choroby, porodu lub pobytu małżonka ubezpieczonego lub jednego z rodziców w szpitalu albo innym przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego wykonującego działalność w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, drugiemu z rodziców przysługuje zasiłek opiekuńczy.

W przypadku gdy oboje rodzice dziecka są zatrudnieni w systemie pracy zmianowej albo gdy jedno z nich jest zatrudnione w systemie pracy zmianowej, zasiłek opiekuńczy przysługuje tylko za dni, w których rodzice pracują na różnych zmianach i w związku z tym dziecko w wieku do ukończenia 8 lat pozostawałoby bez opieki z powodu porodu, choroby lub pobytu małżonka ubezpieczonego lub drugiego z rodziców w szpitalu albo innym przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego wykonującego działalność w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne.

Jeśli oboje rodzice, bądź jedno z nich pracują w systemie pracy zmianowej, zasiłek opiekuńczy przysługuje za okres sprawowania opieki, w którym oboje rodzice pracują na tych samych zmianach, a także na różnych zmianach, jeżeli chore dziecko pozostawałoby bez opieki w wyniku częściowego pokrywania się godzin pracy, wskutek dojazdu lub dojścia do pracy i z pracy.

Powyższa zasada ma także zastosowanie w przypadku sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku do lat 8 z powodu nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola, klubu dziecięcego lub szkoły, do których uczęszcza dziecko albo w razie choroby niani lub dziennego opiekuna, sprawujących opiekę nad dzieckiem.

W przypadku gdy ubezpieczona matka dziecka pobierająca zasiłek macierzyński w wymiarze do 8 tygodni po porodzie, przebywa w szpitalu lub innej placówce leczniczej ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, ubezpieczonemu ojcu dziecka albo innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje za okres pobytu matki dziecka w szpitalu lub w innej placówce leczniczej zasiłek opiekuńczy w dodatkowym wymiarze do 8 tygodni, tj. do 56 dni, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 8 tygodni życia, jeżeli przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Przykład:
Pracownica w dniu 6 marca urodziła drugie dziecko. Ze względu na stan zdrowia, od dnia porodu do 30 kwietnia (56 dni) przebywała w szpitalu, dziecko przebywało z nią do 14 marca. Mąż ubezpieczonej, który jest pracownikiem, pobierał w tym roku kalendarzowym przez 30 dni zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania opieki nad chorym starszym dzieckiem w wieku 4 lat. Za okres od 15 marca do 30 kwietnia (47 dni) pracownik wystąpił o wypłatę zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki na młodszym dzieckiem w okresie, w którym pracownica matka dziecka nie może sprawować opieki nad dzieckiem z powodu pobytu w szpitalu. Okresu tego nie zalicza się do limitu 60 dni wypłaty zasiłku opiekuńczego w roku kalendarzowym, nie sumuje się też z okresem wcześniej wypłaconego zasiłku opiekuńczego za 30 dni.

W przypadku, gdy ubezpieczona matka dziecka, która pobiera zasiłek macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu znacznym i stan zdrowia uniemożliwia jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, ubezpieczonemu ojcu dziecka albo innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje zasiłek opiekuńczy w dodatkowym wymiarze, jeżeli przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu osobistego sprawowania opieki nad nowo urodzonym dzieckiem.

W przypadku gdy ubezpieczona matka dziecka pobierająca zasiłek macierzyński porzuciła dziecko przed upływem 8 tygodni po porodzie, ubezpieczonemu ojcu dziecka albo innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje zasiłek opiekuńczy w dodatkowym wymiarze do 8 tygodni życia dziecka, jeżeli przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Przykład:
Ubezpieczona, która urodziła dziecko w dniu 4 stycznia 2016 r. porzuciła je od 10 stycznia 2016 r. Za okres pierwszych 8 tygodni po porodzie, tj. od 4 stycznia 2016 r. do 28 lutego 2016 r. przysługuje jej zasiłek macierzyński. Ubezpieczony – ojciec dziecka podlegający ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu wykonywania działalności pozarolniczej wystąpił o wypłatę zasiłku opiekuńczego od tej daty. Ubezpieczony jest uprawniony do zasiłku opiekuńczego w dodatkowym wymiarze od 10 stycznia 2016 r. do 28 lutego 2016 r. Ubezpieczony wystąpił o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego od 29 lutego 2016 r. do 22 maja 2016 r. oraz za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze od 23 maja 2016 r. do 1 stycznia 2017 r.

Okresu wypłaty zasiłku opiekuńczego, w przypadku ubezpieczonej matki pobierającej zasiłek macierzyński, nie wlicza się do limitu 60 lub 14 dni wypłaty zasiłku opiekuńczego w roku kalendarzowym oraz nie jest on związany z rokiem kalendarzowym.

Za członka rodziny pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym, w rozumieniu art. 34 ustawy, mogącego zapewnić opiekę nie uważa się:

1. osoby całkowicie niezdolnej do pracy;
2. osoby chorej;
3. osoby, która ze względu na wiek jest niesprawna fizycznie lub psychicznie;
4. osoby prowadzącej gospodarstwo rolne;
5. pracownika odpoczywającego po pracy na nocnej zmianie;
6. osoby prowadzącej działalność pozarolniczą;
7. osoby niezobowiązanej do sprawowania opieki na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli odmawia ona sprawowania opieki.

Wysokość zasiłku opiekuńczego wynosi 80% podstawy wymiaru.

Do zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny mają odpowiednio zastosowanie zasady dot. obniżenia zasiłku chorobowego o 25%, a mianowicie:

• Zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby, wystawione zgodnie z przepisami obowiązującymi do 31 grudnia 2015 r. na druku ZUS ZLA ubezpieczony jest zobowiązany dostarczyć odpowiednio płatnikowi zasiłku albo płatnikowi składek w ciągu 7 dni od daty otrzymania.
• W przypadku gdy zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy na druku ZUS ZLA zostało dostarczone po upływie 7 dni od jego otrzymania, zasiłek chorobowy ulega obniżeniu o 25% za okres od ósmego dnia orzeczonej niezdolności do pracy do dnia dostarczenia tego zaświadczenia. Obniżenia tego nie stosuje się, jeżeli niedostarczenie zaświadczenia lekarskiego na druku ZUS ZLA w terminie nastąpiło z przyczyn niezależnych od ubezpieczonego. Jeżeli ostatni dzień siedmiodniowego terminu przypada w dniu ustawowo wolnym od pracy albo w sobotę, uznaje się, że zaświadczenie lekarskie na druku ZUS ZLA zostało dostarczone w terminie, jeżeli zostało dostarczone w najbliższym dniu roboczym.
• Zasady dotyczące obniżenia zasiłku nie mają zastosowania do wydruku zaświadczenia lekarskiego e-ZLA wystawionego w formie dokumentu elektronicznego oraz do zaświadczenia lekarskiego wystawionego na formularzu wydrukowanym z systemu teleinformatycznego.

zus.pl