Powrót vatowca do zwolnienia podmiotowego

Podatnik, który utracił prawo do zwolnienia sprzedaży od podatku lub zrezygnował z niego, może, na podstawie art. 113 ust. 11 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r., poz. 1221, z późn. zm.), nie wcześniej niż po upływie roku, licząc od końca roku, w którym utracił prawo lub zrezygnował ze zwolnienia, skorzystać z niego ponownie.

Biorąc pod uwagę zapisy art. 113 ust. 1 i ust. 13 ww. ustawy, wskazać można trzy warunki, które muszą zostać łącznie spełnione, aby podatnik mógł do zwolnienia powrócić:

1. nie może dokonywać niektórych czynności, m.in.:
   • sprzedaży wyrobów z metali szlachetnych lub z ich udziałem,
   • sprzedaży towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym,
   • sprzedaży nowych środków transportu,
   • świadczyć usług prawniczych, doradczych czy jubilerskich,
2. wartość sprzedaży nie może przekroczyć łącznie w poprzednim roku podatkowym 200 000 zł,
3. od końca roku podatkowego, w którym miała miejsce utrata zwolnienia lub rezygnacja z niego, upłynął co najmniej rok.

Powrót do zwolnienia możliwy także w trakcie roku

Do niedawna jeszcze organy podatkowe uznawały, że powrót do zwolnienia możliwy jest wyłącznie od początku danego roku podatkowego, pomimo że ustawodawca nie postawił przed podatnikiem takiego wymogu.

Zmienił to wyrok NSA z 24 września 2014 r., sygn. akt I FSK 1463/13. Sąd orzekł w nim, że w art. 113 ust. 11 ustawy o VAT mowa jest o możliwości ponownego skorzystania ze zwolnienia po upływie roku liczonym od końca roku, w którym utrata zwolnienia miała miejsce. Wyznaczając ten termin, ustawodawca zapewnił sobie gwarancję minimalnego czasu funkcjonowania podmiotu gospodarczego jako vatowca. Nie wprowadził natomiast dodatkowego warunku w postaci ponownego skorzystania ze zwolnienia od początku roku kalendarzowego po roku, w którym podatnik spełnił warunki do odzyskania tego zwolnienia. Ponowne zwolnienie może więc być zapoczątkowane od pierwszego dnia dowolnego miesiąca następującego po rocznym okresie karencji.

Zgodne z tym poglądem Sądu stanowisko wyraził Minister Finansów w interpretacji ogólnej z 24 kwietnia 2015 r., nr PT3.8101.4.2015.LBE.72.

Obecnie nie ma już wątpliwości, że podatnik może powrócić do zwolnienia z VAT również w trakcie roku podatkowego.

Konieczna korekta VAT

Konsekwencją powrotu vatowca do zwolnienia podmiotowego jest zmiana przeznaczenia zakupionych towarów. Zatem decyzja o ponownym wyborze tego zwolnienia może rodzić konieczność zwrotu wcześniej odliczonego podatku. Na skutek tej zmiany będzie konieczne zastosowanie przez podatnika regulacji art. 91 ust. 7 ustawy o VAT. Przepis ten nakłada na podatnika obowiązek skorygowania podatku naliczonego, w przypadku gdy:

• miał on prawo do obniżenia podatku należnego o całą kwotę podatku naliczonego od wykorzystywanego przez siebie towaru lub usługi i dokonał takiego obniżenia,
• nie miał on takiego prawa, a następnie zmieniło się prawo do odliczenia VAT przy nabyciu towaru lub usługi.

W razie powrotu do zwolnienia zachodzi pierwszy z przypadków. Efektem korekty jest obowiązek złożenia deklaracji VAT przez nievatowca. Sposób rozliczenia i wykazania korekty uzależniony jest od jej przedmiotu, co wynika z art. 91 ust. 7 ustawy o VAT nakazującego odpowiednie stosowanie zasad korekty podatku naliczonego wskazanych w art. 91 ust. 1–6 tego aktu.

1. Środki trwałe, wartości niematerialne i prawne powyżej 15 000 zł

W przypadku towarów i usług zaliczonych do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji, a także gruntów i praw wieczystego użytkowania gruntów, o ile zaliczone zostały do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, gdy ich wartość przekracza 15 000 zł:

• korekty dokonać należy w ciągu 5 kolejnych lat, a w przypadku nieruchomości, praw wieczystego użytkowania gruntów – w ciągu 10 lat, licząc od końca roku oddania ich do użytkowania,
• korekta dotyczy 1/5, dla nieruchomości i prawa wieczystego użytkowania gruntów – 1/10 kwoty podatku naliczonego przy ich nabyciu lub wytworzeniu,
• korekty dokonuje się w deklaracji składanej za pierwszy okres rozliczeniowy roku następującego po roku podatkowym, za który dokonywana jest korekta,
• korekty dokonuje się również w odniesieniu do towarów nabytych w celu wytworzenia ww. środków trwałych.

Przykład:

Podatnik VAT w roku 2015 nabył maszynę do produkcji form z tworzyw sztucznych za kwotę 140 000 zł. Naliczony VAT w wysokości 32 000 zł został odliczony. Ponieważ w ubiegłym roku zdecydował się na powrót do zwolnienia podmiotowego, ma obowiązek korekty VAT, która będzie dokonana w okresie 5-letnim. Zatem za każdy rok będzie miał prawo odliczyć 20% z kwoty podatku naliczonego, czyli 6400 zł (32 000 zł x 20%).

Środek trwały zmienia przeznaczenie w związku z powrotem do zwolnienia. W rezultacie podatnik ma obowiązek skorygować odliczony podatek o 3/5, czyli 19 200 zł.

2. Środki trwałe, wartości niematerialne i prawne do 15 000 zł

W odniesieniu do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, których wartość początkowa nie przekracza 15 000 zł, oraz w przypadku innych niż środki trwałe towarów, na podstawie art. 91 ust. 7c ustawy o VAT, okres korekty wynosi 12 miesięcy, a dokonać należy jej w deklaracji składanej za okres rozliczeniowy, w którym nastąpiła zmiana ich przeznaczenia. Zatem jeżeli przedsiębiorca wykorzystywał w działalności majątek o wartości poniżej ww. kwoty dłużej niż rok, licząc od końca okresu rozliczeniowego, w którym został oddany do użytkowania, korekta będzie zbędna.

Przykład:

W lipcu 2015 roku podatnik VAT na potrzeby działalności gospodarczej zakupił komputer za kwotę 5800 zł. VAT odliczył w całości. Z dniem 1 marca br. zrezygnował ze statusu vatowca i rozliczania tego podatku.

Obowiązek dokonania korekty VAT od tego zakupu nie będzie go dotyczył, ponieważ upłynął już 12-miesięczny okres od oddania sprzętu do użytkowania.

Przykład:

Podatnik na potrzeby działalności opodatkowanej VAT wykorzystywał samochód osobowy. W trakcie użytkowania odliczał VAT naliczony przy nabyciu części zamiennych użytych do napraw pojazdu. Odliczenie dokonywane było w wysokości 50% kwoty podatku naliczonego zgodnie z art. 86a ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT. Zasady dokonywania korekty podatku naliczonego nie znajdą zastosowania w stosunku do nabytych części zamiennych do naprawy używanego w działalności gospodarczej samochodu. Nabycie ich było konieczne w określonym momencie, wówczas gdy podatnik wykonywał czynności opodatkowane VAT. Wydatki takie były bieżącym kosztem prowadzonej działalności.

Takie stanowisko wyraził Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 9 września 2015 r., nr ITPP2/4512-621/15/AD.

3. Towary, surowce i materiały

Jeżeli przedsiębiorca w okresie bycia czynnym podatnikiem VAT dokonał zakupu towarów handlowych, materiałów i surowców do produkcji i odliczył od nich VAT – zgodnie z art. 91 ust. 7d ustawy o VAT – w momencie powrotu do zwolnienia podmiotowego obowiązany jest zwrócić całość odliczonej kwoty. Jeżeli podatnik w chwili powrotu do zwolnienia posiada na stanie zapasy towarów handlowych lub materiałów, przy nabyciu których miał prawo do odliczenia, powinien skorygować naliczony podatek w deklaracji składanej za okres, w którym miała miejsce zmiana statusu na podatnika VAT zwolnionego.

Mimo braku nakazu ustawowego względy praktyczne sprawiają, że pomocnym narzędziem w sytuacji zmiany związku zakupionych towarów z czynności opodatkowanych na zwolnione z VAT okazuje się spis z natury.

Adam Okonkwo