Pomyłkowe opodatkowanie usługi budowlanej na zasadach ogólnych

Odwrotne obciążenie jest nowym mechanizmem podatkowym w polskiej rzeczywistości prawnej. A ponieważ jest takim właśnie i obejmuje stosunkowo szeroki zakres aktywności gospodarczej podatników mogą w tym sposobie rozliczania VAT pojawiać się pomyłki. Ten sposób rozliczania VAT obejmuje dostawę towarów określonych w załączniku nr 11 do ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług oraz świadczenie usług wskazanych w załączniku nr 14 do niej. Obowiązanym do rozliczenia VAT w takiej sytuacji jest nabywca. Może jednak zdarzyć się gdy usługodawca na skutek błędu nie zastosuje odwrotnego obciążenia i nie przeniesie obowiązku rozliczenia podatku na nabywcę.

Błąd taki może być następstwem nieprawidłowej klasyfikacji statystycznej danej czynności. Jeżeli usługa otrzyma nieprawidłowy symbol PKWiU skutkować to będzie niezastosowaniem mechanizmu odwrotnego obciążenia tam gdzie VAT powinien być w ten sposób rozliczony. Przy usługach budowlanych i budowlano-montażowych zasadnicza trudność w określeniu czy niezbędne będzie zastosowanie mechanizmu odwrotnego obciążenia polega na tym, iż jest on obowiązkowy wówczas gdy usługi takie są świadczone przez podwykonawcę. Jeżeli główny wykonawca nieoczekiwanie dowiaduje się, że w przeprowadzonej transakcji występował jako podwykonawca, a więc powinien zastosować odwrotne obciążenie.

Wadliwe opodatkowanie nie daje prawa do odliczenia VAT

Tego rodzaju błąd może przynieść dla podatników poważne niekorzystne konsekwencje. Pokazuje to wyraźnie wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE C-691/17 z 11 kwietnia 2019 r. w sprawie PORR Építési Kft. v. Nemzeti Adó-és Vámhivatal Fellebviteli Igazgatósága. Stan faktyczny, na gruncie którego wydane zostało niniejsze orzeczenie był następujący. Przedmiotem działalności firmy PORR Építési Kft. było budownictwo drogowe na terenie Republiki Węgierskiej. Otrzymywała ona od swych kontrahentów „zwykłe” faktury VAT. Odliczała w deklaracjach VAT wykazany w nich podatek i występowała o jego zwrot. Węgierskie organy skarbowe uznały jednak, iż ten obrót gospodarczy dotyczył działalności w sferze budownictwa. Ta zaś zgodnie z węgierskim systemem VAT podlega odwrotnemu obciążeniu (podatnikiem jest nabywca). To spowodowało zakwestionowanie prawa do odliczenia VAT wykazanego w fakturach kontrahentów, pomimo iż nie poddano w wątpliwość samego ich przeprowadzenia. Podatnik zakwestionował zasadność stanowiska organów skarbowych, podnosząc iż błędnie oceniły one stan faktyczny sprawy, czy istotnie zawierane przez niego transakcje podlegały procedurze reverse charge. Dodawał, iż nawet jeśli tak winno być nie zostało przez organy skarbowe przeanalizowane, czy należności podatkowe fiskusa uległy poprzez formalnie nieprawidłowe działanie uszczuplone.Na skutek starań podatnika sprawa trafiła do sądu, który zwrócił się z pytaniem prejudycjalnym do TSUE.

Trybunał w ww. wyroku uznał, iż wadliwe opodatkowanie na zasadach ogólnych transakcji zamiast odwrotnego obciążenia nie daje podatnikowi prawa do odliczenia VAT, który zapłacił dostawcy. Prawidłowy sposób na odzyskanie tego podatku wiedzie poprzez dokonanie korekty faktur sprzedażowych. TSUE wskazał, że dopiero gdy zwrot zapłaconego VAT przez usługodawcę nie byłoby możliwe lub nadmiernie utrudnione zasada neutralności podatkowej i bezpośredniej skuteczności prawa podatkowego uprawniają usługobiorcę do skierowania wniosku o zwrot zapłaconego VAT wprost do organów podatkowych.

Przechodząc na grunt polskiego orzecznictwa wskazać należy na postanowienie WSA we Wrocławiu z 25 kwietnia 2018 r., sygn. akt I SA/Wr 282/18. Wrocławski WSA zawiesił postępowanie w sprawie zbliżonej do tej, którą rozpatrywał sąd węgierski, postanowieniem sygn. akt I SA/Wr 257/18 kierując do TSUE pytanie prejudycjalne czy przepisy prawa wspólnotowego w zakresie VAT dają podatnikowi prawo do odliczenia VAT pomimo, iż na fakturze widnieje rodzaj towaru, który nakazuje odmienny niż podstawowy sposób rozliczania tego podatku (wskazuje na obowiązek zastosowania odwrotnego obciążenia). Orzeczenie Trybunału w tej sprawie ukształtuje zapewne trwałą linię orzeczniczą w tej kwestii.

Lepiej odzyskać VAT od kontrahenta

Wyrok TSUE zgodny jest z linią orzeczniczą, zgodnie z którą odliczenie VAT wykazanego w fakturach wadliwych jest niemożliwe. Potwierdza jednak stanowisko, zgodnie z którym w przypadku gdy podatnik otrzyma fakturę z nienależnie wykazanym VAT może domagać się jego zwrotu od organów skarbowych. Warunkiem jest niemożliwość lub nadmierna trudność w otrzymaniu jego zwrotu od podatnika, który ją wystawił. Trudność realizacji tego założenia w polskiej rzeczywistości polega na tym, iż brak jest podstaw do takiego żądania a wystąpienie z nim na drogę sądową oznaczać będzie rozpoczęcie długiego, kosztownego postępowania niegwarantującego powodzenia, czyli odzyskania zapłaconego podatku od organu skarbowego. Zatem jeżeli istnieje możliwość odzyskania VAT od kontrahenta należy jak najszybciej podjąć w tym kierunku działania czyli dokonania korekty rozliczenia, co będzie wiązało się z niższymi odsetkami karnymi i minimalizacją sankcji w VAT.

Zgodnie bowiem z art. 88 ust. 3a ustawy o VAT nie stanowią podstawy do obniżenia podatku faktury w następujących przypadkach:

1. sprzedaż została udokumentowana fakturami lub fakturami korygującymi – wstawionymi przez podmiot nieistniejący,
2. transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku,
3. wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne:
   • stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności,
   • podają kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji dla których podane zostały kwoty niezgodnie z rzeczywistością,
   • potwierdzają czynności, do których mają zastosowanie art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego w części dotyczącej tych czynności,
4. faktury, faktury korygujące wystawione przez nabywcę zgodnie z odrębnymi przepisami nie zostały zaakceptowane przez sprzedającego,
5. wystawiono faktury, w których została wykazana kwota podatku w stosunku do czynności opodatkowanych, dla których nie wykazuje się kwoty podatku na fakturze – w części dotyczącej tych czynności.

Z zapisów tych jasno wynika, iż otrzymując fakturę z wykazanym VAT zamiast z zastosowaniem odwrotnego obciążenia podatnik nie ma prawa do odliczenia VAT z przedmiotowego dokumentu.

Adam Okonkwo