Pomoc społeczna. Progi dochodowe będą zmienione?

Interpelacja nr 34873 w sprawie waloryzacji progów dochodowych uprawniających do ubiegania się o świadczenia z pomocy społecznej.

Szanowny Panie Ministrze,
Na mocy ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz.U. 2015 poz. 163), waloryzacja progów dochodowych uprawniających do ubiegania się o pomoc społeczną, odbywa się bardzo nieregularnie, w oderwaniu od wskaźników ekonomicznych. Jak informują mnie osoby potrzebujące pomocy, sprawia to, że progi te często nie przystają do dynamicznie zmieniającej się sytuacji ekonomicznej. Miało to miejsce m.in. w 2013 i 2014 roku, kiedy to, według danych dostarczanych przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, próg dochodowy dla osoby w rodzinie był niższy od minimum egzystencji. Dotyczyło to w szczególności rodzin wielodzietnych, które pozbawiono możliwości ubiegania się o pomoc, choć one tego najbardziej potrzebowały.

W przypadku innego rodzaju świadczeń, zasiłku rodzinnego, podjęto działania mające na celu zapobieganie takiej sytuacji i zwiększenie grona beneficjentów. Jest to uchwalenie 15 maja 2015 roku ustawy tzw. złotówka za złotówkę, która umożliwia otrzymanie świadczeń również w przypadku, gdy dochód osoby w rodzinie przekracza próg dochodowy umożliwiający ubieganie się o świadczenia rodzinne. Rozwiązanie to jednak dotyczy jedynie tylko tego typu pomocy, a więc m.in. osoby samotne ubiegające się o zasiłek stały, nie mogą skorzystać z możliwości przekroczenia, nawet o symboliczną kwotę jednej złotówki, waloryzowanego co trzy lata progu dochodowego. Powoduje to nierówność w traktowaniu grup osób ubiegających się o różnego rodzaju świadczenia pomocowe, ponieważ tylko część z tych osób będzie mogła skorzystać z ułatwień w uzyskaniu takiej pomocy.

Waloryzacja progów dochodowych przebiega każdorazowo na podstawie prac Komisji Trójstronnej ds. Społeczno-Gospodarczych. Wydłuża to proces waloryzacji, co jest istotne szczególnie w przypadkach, kiedy minimum egzystencji znajduje się powyżej progu dochodowego. Sprawia to również, że waloryzacja nie zawsze w pełni uwzględnia zmiany współczynnika CPI, co nie jest możliwe przy waloryzacji, której wysokość jest automatycznie skorelowana ze zmianami wyżej wymienionego współczynnika.

W związku z powyższym proszę o odpowiedź na pytania:
1. Czy planowane są działania analogiczne do ustawy tzw. złotówka za złotówkę uchwalonej 15 maja 2015 roku, mające na celu urealnianie progów dochodowych umożliwiających ubieganie się o świadczenia z pomocy społecznej, w tym zasiłek stały, takie jak np. coroczna waloryzacja progów dochodowych?
2. Jakie działania, mające na celu usprawnienie procesu waloryzacji i zapobieganie wykluczaniu z systemu osób potrzebujących, planuje ministerstwo, tak by nie dochodziło również do ignorowania zmian inflacyjnych?

Małgorzata Sekuła-Szmajdzińska

Odpowiadając na interpelację Poseł Małgorzaty Sekuła-Szmajdzińskiej w sprawie waloryzacji progów dochodowych uprawniających do ubiegania się o świadczenia z pomocy społecznej, uprzejmie wyjaśniam:

Obecnie generalnym celem działań w ramach pomocy społecznej w Polsce jest zabezpieczenie obywateli przed ryzykiem życia poniżej minimum egzystencji. Zasada ta jest uregulowana zapisem ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej w art. 9 (j.t Dz. U. z 2015 r. poz. 163 ze zm., gdzie określa się szczegółowo zadania w zakresie pomocy społecznej, rodzaje świadczeń, zasady i tryb ich udzielania, organizację pomocy społecznej oraz jej definicję). Obowiązujące w pomocy społecznej kryteria dochodowe, wyższe od minimum egzystencji, są opracowywane na podstawie wyników badań progu interwencji socjalnej przeprowadzanych przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. Kryteria te podlegają weryfikacji co 3 lata. Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje osobom i rodzinom, których posiadane dochody nie przekraczają kryteriów dochodowych, ustalonych w oparciu o próg interwencji socjalnej, przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednej z niżej wymienionych okoliczności: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby, przemocy w rodzinie, potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi, potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, alkoholizmu lub narkomanii, zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej, klęski żywiołowej lub ekologicznej. Ponadto w ofercie świadczeń z pomocy społecznej znajduje się, zgodnie z art. 36 ustawy o pomocy społecznej, poza świadczeniami pieniężnymi, również pomoc niepieniężna (praca socjalna, poradnictwo specjalistyczne, interwencja kryzysowa, pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, czy pomoc w uzyskaniu zatrudnienia).

Powyższe wynika stąd, iż nowoczesna pomoc społeczna jako część nieskładkowego zabezpieczenia społecznego zajmuje się nie tylko ubóstwem. Obecnie zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym, których osoby i rodziny nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości, przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. Dzięki temu osoby i rodziny będące w najtrudniejszym położeniu socjalnym obejmowane są pomocą społeczną na ogromną skalę: w roku 2014 liczba osób objętych pomocą społeczną ogółem (osób, którym przyznano decyzją świadczenie) wynosiła 1 873 901, żyły one w 1 192 378 rodzinach, a na rodziny te składało się 3 445 606 osób.

Prace nad założeniami do projektu wspomnianej powyżej ustawy o pomocy społecznej z 2004 roku rozpoczęły się jeszcze w roku 2002. W tamtym czasie wyniki badań kondycji gospodarstw domowych, przy uwzględnieniu ówczesnego niskiego poziomu inflacji (z roku 2003), pozwalały na przyjęcie zasady weryfikowania kryteriów dochodowych w pomocy społecznej co 3 lata - w oparciu o analizę koszyka dóbr i usług zapewniających zaspokojenie potrzeb egzystencjalnie niezbędnych, określonych metodą ekspercką, korygowanego następnie o badania empiryczne gospodarstw domowych o niskich dochodach. Pierwsza weryfikacja miała miejsce w 2006 r. (podwyższono kryteria dochodowe oraz kwoty świadczeń pieniężnych rozporządzeniem Rady Ministrów, Dz. U. Nr 135, poz. 950).

Weryfikacja przypadająca na rok 2009 pozostawiła kryteria bez zmian (rozporządzenie Rady Ministrów, Dz. U. Nr 127, poz. 1055). Kolejna weryfikacja kryteriów dochodowych przypadła na rok 2012. Zgodnie z obowiązującymi zapisami ustawowymi, rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 17 lipca 2012 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. z 2012 r. poz. 823) ustalono zwiększone kryteria dochodowe: dla osoby ...