02.07.2019

Prawdopodobnie już od 1 września br., zgodnie z rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (druk nr 3499), sprzedawca będzie mógł wystawić nabywcy (podatnikowi VAT) fakturę do paragonu tylko jeśli paragon ten będzie zawierał NIP nabywcy. Za naruszenie tego przepisu sprzedawcy będzie groziła sankcja w wysokości 100% kwoty podatku wykazanego na tej fakturze. Powyższe zmiany nie będą dotyczyły podatników świadczących usługi taksówek osobowych, z wyłączeniem wynajmu samochodów osobowych z kierowcą (PKWiU 49.32.11.0).

13 czerwca 2019 r. odbyło się pierwsze czytanie ww. projektu na posiedzeniu Sejmu, a następnie został on skierowany do dalszych prac w Komisji Finansów Publicznych.

Albo paragon z NIP, albo faktura

Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu, w związku z nadużyciami w zakresie wystawiania faktur, które nie mają odzwierciedlenia w istniejącym stanie faktycznym – tzw. „pustych faktur” – do paragonów fiskalnych, ustawodawca postanowił ograniczyć prawo do wystawiania faktur na rzecz nabywcy posługującego się numerem, za pomocą którego jest zidentyfikowany na potrzeby podatku lub podatku od wartości dodanej, do paragonów potwierdzających dokonanie tej sprzedaży, które będą zawierały ten numer.

Zmiany te są reakcją na zaobserwowany nieuczciwy proceder polegający na wystawianiu faktur na zaprzyjaźnione firmy, w zamian za korzyść majątkową, do paragonów fiskalnych wygenerowanych przez kasę, a nie odebranych przez klientów. Firmy na podstawie wystawionych faktur dokonują odliczenia podatku VAT, mimo że w rzeczywistości nie nabyły towarów lub usług, a tym samym zawyżają koszty podatkowe.

Wprowadzenie przepisów uniemożliwiających prowadzenie takiego procederu jest zatem niezbędne, w świetle prowadzonych działań zmierzających do uszczelnienia systemu podatku VAT. Napływające sygnały dotyczą wprawdzie nadużyć głównie w branży paliwowej (nabycie paliwa na stacjach paliw) oraz budowlanej (zakupy materiałów budowlanych), jednakże zasadne jest wprowadzenie regulacji zapobiegających takiemu procederowi o charakterze ogólnym, obejmującym wszystkie transakcje na rynku (które potencjalnie mogłyby stać się przedmiotem nadużyć).

Jak wyjaśnia projektodawca, wprowadzane regulacje nie ograniczają prawa do wystawienia faktury, a jedynie regulują szczegółowo kwestie dokumentowania transakcji, które zostały uprzednio zewidencjonowane przy zastosowaniu kasy rejestrującej. Jeżeli podatnik chce otrzymać fakturę, to będzie mógł to zrobić. Proponowane przepisy wymuszają wyłącznie pewną konsekwencję podatnika. To znaczy, jeżeli dokonuje on zakupu jako podatnik, a nie jako konsument, to powinien o tym fakcie poinformować sprzedawcę w momencie dokonywania zakupu.

Podatnik nie może dowolnie wybierać, czy dokonuje zakupu na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, czy też występuje w charakterze konsumenta. To znaczy, jeżeli w momencie dokonywania zakupu dany podmiot występuje w charakterze konsumenta i nabywa określony towar, jako konsument, wówczas nie ma możliwości późniejszej zmiany tego charakteru zakupu. Towar lub usługa nabyta na potrzeby osobiste lub prywatne nie może z czasem przekształcić się w zakup służący działalności gospodarczej z punktu widzenia VAT. Podatnik nie nabędzie prawa do odliczenia VAT naliczonego od zakupu dokonanego w charakterze konsumenta. Z tego punktu widzenia, zdaniem ustawodawcy, proponowane regulacje odzwierciedlają tylko obowiązujące zasady systemu VAT, są z nimi zbieżne i konsekwentne.

Stara kasa = faktura z bloczka

W związku z tym, że nie wszystkie obecnie funkcjonujące na rynku kasy rejestrujące posiadają możliwość umieszczenia na paragonie numeru identyfikującego nabywcę, wystawianie faktur w oparciu o paragony na rzecz nabywców posługujących się takim numerem będzie ograniczone do tej grupy kas, które posiadają tą funkcjonalność.

W sytuacji, gdy podatnik dokonujący sprzedaży nie będzie miał technicznej możliwości wpisania numeru identyfikującego na paragonie, nabywca powinien zadeklarować w momencie dokonywania zakupu, że nabywa towar lub usługę, jako podatnik – w takiej sytuacji sprzedawca nie powinien rejestrować zakupu na kasie rejestrującej, tylko powinien od razu wystawić fakturę. Proponowana zmiana przepisów nie będzie zatem skutkowała koniecznością wymiany kas rejestrujących przez podatników, natomiast konieczna może się okazać zmiana procedur stosowanych przez podatników. Zaznaczyć jednak należy, że procedura zgodnie z którą nabywca, który w związku z prowadzoną działalnością chce otrzymać fakturę, powinien poinformować o tym sprzedawcę w momencie dokonywania zakupów, tak żeby sprzedawca nie zarejestrował sprzedaży za pomocą kasy fiskalnej, tylko wystawił fakturę, jest w pełnej zgodzie z przepisami ustawy o VAT, w szczególności z art. 111 ust. 1 ustawy o VAT. Z przepisu tego wynika jasno, że za pomocą kas rejestrujących ewidencjonuje się wyłącznie sprzedaż na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.

Podsumowując, wprowadzenie nowych regulacji nie będzie się wiązało z koniecznością wymiany kas. Przedsiębiorcy będą mogli wykorzystać inne sposoby wystawiania faktury, jak np. faktury z bloczka.

Jest wina, jest i kara

W dodanym art. 106b ust. 6 przedmiotowego artykułu projektodawca zaproponował wprowadzenie sankcji za niestosowanie się podatników do ww. przepisu. Organ podatkowy będzie ustalał dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 100% kwoty podatku VAT wykazanego na tej fakturze. Przewidziano jednak, że w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, dodatkowego zobowiązania podatkowego nie ustala się.

Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu, powyższa sankcja ma stanowić narzędzie mające na celu likwidację występującego mechanizmu nadużycia, ma w założeniu mieć przede wszystkim wymiar prewencyjny oraz ma być dotkliwością za nieprzestrzeganie formalnych zasad wystawiania i ewidencjonowania faktur, tak dla sprzedawcy, jak i dla nabywcy. Istotna pozostaje okoliczność, iż w przypadku przedmiotowego nadużycia nieuprawniony zysk opiewa na wysokość odliczonego nienależnie podatku VAT zatem, aby sankcja pozostała skuteczna jej wysokość powinna korespondować z wysokością uzyskiwanego nienależnie przysporzenia. Stąd potrzeba by wysokość sankcji wynosiła 100% podatku VAT. Zasadność sankcji w tej wysokości uzasadnia również skala nadużyć w tym zakresie oraz fakt, że nadużycia te mają charakter, co do zasady, świadomy. Istotne jest więc aby wysokość proponowanej sankcji miała charakter dotkliwy i prewencyjny.

Wprowadzenie sankcji na niższym poziomie oznaczałoby, że podatnik i tak miałby korzyść w tym, żeby ewidencjonować faktury uzyskiwane poprzez to nadużycie, ponieważ w razie wykrycia jego procederu i nałożenia niższej sankcji podatnik nadal uzyskiwałby korzyść tyle, że w niższej wysokości.

Nie dotyczy TAXI

Przepisów ust. 5 i 6 artykułu 106b nie będzie stosowało się do podatników świadczących usługi taksówek osobowych, z wyłączeniem wynajmu samochodów osobowych z kierowcą (PKWiU 49.32.11.0).

Kasa o zastosowaniu specjalnym przeznaczona do prowadzenia ewidencji przy świadczeniu usług przewozu osób oraz ich bagażu podręcznego taksówkami, poza kryteriami mającymi zastosowanie do wszystkich kas, musi m.in. także być połączona z taksometrem w sposób nierozłączny lub przez system złącza zabezpieczonego przed ingerencją użytkownika kasy lub osób trzecich, zapewniający transmisję danych rejestrowanych przez taksometr do kasy. Każdy kurs musi być zakończony wydrukiem paragonu fiskalnego. Dodatkowo należy wskazać, że kasy "taksówkowe" nie posiadają funkcji wystawiania faktur.

Mając na uwadze powyższe, kasa rejestrująca, która nie posiada funkcji: numeru identyfikacji podatkowej nabywcy (NIP nabywcy) – na żądanie nabywcy, tj. kasa "starszego" typu, będzie stała na przeszkodzie podatnikowi posiadającemu taką kasę do wystawienia faktury na rzecz podmiotu gospodarczego.

Większość tych kas (kasy starego typu) nie posiada możliwości wpisania NIP na paragonie, jedynie 3 typy kas posiadają taką funkcjonalność (i tylko w kasach wyprodukowanych po 2015 roku), dlatego też zdaniem projektodawcy, zasadnym jest aby zgodnie z ust. 7 zmienianego art. 106b nie stosować ust. 5 i 6 do podatników świadczących usługi taksówek osobowych. W braku powyższego uregulowania podatnik chcący prowadzić działalność na rzecz podmiotów gospodarczych (chcący wystawiać faktury) musiałby, po wejściu w życie przedmiotowego projektu wymienić kasę na "nowy" typ posiadający taką funkcję.

Podatnicy świadczący usługi taksówek osobowych, z uwagi na ograniczenie funkcjonalności kas rejestrujących starego typu, które dominują na rynku, tj. braku możliwości drukowania NIP na paragonie, powinni zatem móc wystawiać faktury do paragonów nieposiadających NIP nabywcy. W związku z tym, należy wyłączyć ten rodzaj działalności z obowiązku wskazanego w art. 106b ust. 5.

Sankcja także dla nabywcy

W projektowanym art. 109a ustawy VAT wprowadza się sankcję dla podatników, którzy ujmą w ewidencji wystawioną dla nich fakturę dotyczącą sprzedaży udokumentowanej paragonem, który nie zawierał numeru identyfikującego tego podatnika na potrzeby podatku. Organ podatkowy będzie ustalał dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 100% kwoty podatku VAT wykazanego na tej fakturze. Przewidziano jednak, że w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, dodatkowego zobowiązania podatkowego nie ustala się.

Regulacja ta ma zapobiegać procederowi nieuprawnionego ujmowania w prowadzonej przez podatnika ewidencji dla celów podatkowych (ma ona zawierać dane niezbędne do prawidłowego sporządzania deklaracji podatkowej) faktur, które nie są związane z prowadzoną przez podatnika działalnością.

W chwili nabycia towarów i usług przez podatnika, wskazuje on w jakim charakterze dokonuje tego nabycia. Jeśli występuje on jako podatnik VAT, to przedstawia sprzedawcy swój numer identyfikujący go na potrzeby podatku w taki sposób, aby sprzedaż towarów lub usług była właściwie udokumentowana – albo fakturą VAT albo paragonem z tym numerem pozwalającym na ewentualne późniejsze prawidłowe wystawienia do tego paragonu faktury zawierającej ten numer. Jeżeli sprzedawca nie będzie dysponował kasą rejestrującą umożliwiającą wystawienie paragonu z numerem identyfikującym nabywcę (w celu późniejszego wystawienia z tym numerem faktury), wystawi od razu fakturę.

Dodajmy, że przepisów art. 106b ust. 5 i 6 oraz art. 109a ustawy o VAT nie będzie stosowało się w przypadku sprzedaży zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kasy rejestrującej przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej, tj. zgodnie z projektem, 1 września 2019 r.

Projektowane zmiany w ustawie o VAT

Red.