04.04.2019

Białą listę podatników VAT wprowadzi ustawa o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw. Po uzgodnieniach resortowych, konsultacjach publicznych, ocenie zgodności z prawem unijnym, tj. po przejściu całego wstępnego procesu legislacyjnego projekt ustawy wpłynął 13 marca 2019 r. do Sejmu jako druk 3301, a 21 marca br. skierowany został do I czytania na posiedzeniu Sejmu.

Biała lista stanowi wykaz podatników VAT prowadzony przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Jak można przeczytać w uzasadnieniu projektu ustawy jej celem jest „dalsze uszczelnianie systemu podatku od towarów i usług oraz zminimalizowanie ryzyka nieświadomego udziału podatników w karuzelach VAT”.

Będzie ona miała formę elektroniczną i zastąpi trzy wykazy (prowadzone przez ten sam organ) a funkcjonujące niezależnie od siebie:

• zarejestrowanych do VAT,
• wykreślonych z rejestru VAT,
• przywróconych do rejestru VAT.

Służyć ona będzie do weryfikacji przyszłego kontrahenta aby możliwe było uznanie za spełnione dochowanie należytej staranności.

Ponieważ lista ma zastąpić trzy niezależnie od siebie prowadzone wykazy „prześwietlenie” podmiotu, z którym vatowiec zamierza wejść w kontakty handlowe stanie się znacznie łatwiejsze. Uproszczone zostanie wyszukiwanie podmiotu. Możliwe ma być ono nie tylko po numerze NIP ale i np. po fragmencie nazwy firmy. Lista będzie zawierała wiele danych o podmiocie gospodarczym:

• nazwę firmy lub imię i nazwisko,
• NIP, REGON, PESEL o ile zostały nadane,
• numer KRS o ile został nadany,
• adres siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej lub adres korespondencyjny,
• imiona i nazwiska osób wchodzących w skład organu uprawnionego do reprezentowania podmiotu oraz ich NIP lub numer PESEL,
• daty rejestracji, odmowy rejestracji albo wykreślenia oraz przywrócenia zarejestrowania jako podatnika VAT,
• podstawę prawną rejestracji, odmowy rejestracji albo wykreślenia z rejestru oraz przywrócenia zarejestrowania jako vatowca,
• numery rachunków rozliczeniowych – podane w zgłoszeniu identyfikacyjnym lub zgłoszeniu aktualizacyjnym (będą pochodzić ze zgłoszeń NIP-8 lub CEIDG) i potwierdzonych przy wykorzystaniu Systemu Teleinformatycznego Izby Rozliczeniowej (STIR).

Trudno sobie wyobrazić, aby czuwanie nad aktualnością numerów rachunków bankowych mogło odbywać się bez udziału systemu bankowego. Tylko instytucje finansowe będą mogły zapewnić informacje o zweryfikowaniu (poinformowaniu fiskusa o danym numerze rachunku). Taki obowiązek nie został jednak na nie nałożony. Nie będą więc one obowiązane tego dokonywać.

Ograniczenie możliwości zaliczania wydatków do KUP

Na podane w wykazie numery rachunków bankowych kontrahenci powinni dokonywać wpłat. W związku z tym podatnik przy każdej transakcji przed dokonaniem przelewu na konto danego sprzedawcy będzie miał obowiązek sprawdzić, czy dany numer jest zgodny z tym opublikowanym na białej liście podatników.

Jeżeli podatnik dokona zapłaty na rachunek sprzedawcy inny niż ten, który figuruje na białej liście podatników wydatek taki będzie podlegał wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów. Takie ograniczenie w swobodzie wyboru rachunku do zapłaty zobowiązania ma – zdaniem twórców projektu - ukrócić dokonywanie przelewów na prywatne rachunki rozliczeniowo–oszczędnościowe vatowców. Wyłączenie z kosztów dotyczyć ma przelewów o wartości powyżej 15 000 zł. Aby przelew zakwestionowany nie został rachunek bankowy powinien być ujęty w białej księdze najpóźniej w dniu jego wykonania. Liczyć się więc będzie dzień zlecenia przelewu nie zaś dzień obciążenia rachunku nabywcy czy też uznania rachunku sprzedawcy.

W pierwotnych założeniach projektu lista miała być aktualizowana codziennie w określonych przedziałach czasowych. Wycofanie się z tego przez Ministerstwo Finansów świadczyć może o tym, iż istniejące źródła czerpania aktualnych informacji o podatnikach nie pozwalają na zapewnienie bieżących najświeższych informacji. To zaś zmniejsza użyteczność tego narzędzia.

Życie nie jest takie proste...

Zmuszanie podatników aby – jeśli nie odważą się drażnić fiskusa – dokonywali wpłat wyłącznie na znane KAS numery kont jest niczym innym jak tylko przyczynianiem się do rozrostu biurokratycznych obciążeń w gospodarce. Stanowi formę ingerencji państwa w swobodę działalności gospodarczej. W nowoczesnym życiu gospodarczym firmy nierzadko mają rozbudowaną strukturę, wiele oddziałów te zaś mogą mieć różne rachunki bankowe zróżnicowane na przykład ze względu na tytuły wpłat dokonywanych na nie. Sprawa komplikuje się jeszcze bardziej przy tzw. rachunkach collect. Są to spersonalizowane rachunki stanowiące techniczną analitykę do rzeczywistego rachunku bankowego. Środki pieniężne od nabywców trafiają na jeden rachunek sprzedawcy znany niewątpliwie organom skarbowym. Jednakże każdy z nabywców ma swój indywidualny rachunek, na który dokonuje wpłaty, powiązany z rachunkiem „centralnym” ale od niego różny. Numery rachunku dostawcy i nabywcy różnią się między sobą, co stanowić będzie podstawę do postawienia zarzutu wpłaty na rachunek nieznany organowi skarbowemu.

Może też zaistnieć sytuacja, gdy zagraniczny podmiot zarejestrowany jest w Polsce jako podatnik czynny VAT lecz nie posiada tu stałego miejsca prowadzenia działalności. Nie będąc przedsiębiorcą nie figuruje w KRS tym samym nie musi informować fiskusa o numerze swego rachunku bankowego. Ponadto w praktyce gospodarczej powszechnym jest regulowanie zobowiązań w inny sposób niż zapłata na rachunek bankowy, np. kompensatą, kartą. Na fakty te podczas konsultacji publicznych nad projektem zmian zwróciła uwagę organizacja Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej. Postulowała ona również pełną, zautomatyzowaną i bieżącą aktualizację wszelkich danych zawartych na białej liście w taki sposób, aby były one powiązane z operacjami gospodarczymi podatników. Zdaniem Pracodawców RP tworzona baza powinna przewidywać automatyczną komunikację systemów księgowych podmiotów wzorem bazy VIES (VAT Information Exchange System). Oparcie systemu, który z założenia umożliwiać miałby dostęp do informacji aktualnych na składanych przez podatników zgłoszeniach rejestracyjnych/aktualizacyjnych wypacza bowiem jego sens.

Sprostowanie i aktualizacja

Podatnikowi VAT przysługiwać będzie prawo do wystąpienia z wnioskiem o sprostowanie lub usunięcie swoich danych zawartych na białej liście. Wniosek będzie wymagał uzasadnienia. Następnie konieczne będzie jego przesłanie do Szefa KAS, który podejmie decyzję w jego sprawie. To dobre rozwiązanie z punktu widzenia podatników, bo skoro biała lista zawierać ma dane czerpane ze składanych przez podatników zgłoszeń, możliwe jest popełnienie w nich błędów, które w przyszłości mogłyby okazać się bardzo kosztowne.

Informacje o kontrahentach będą dostępne w omawianym wykazie (białej liście) przez okres pięcioletni wstecz. Lista będzie zawierała pełną historię podatnika jaka miała miejsce w tym okresie, co umożliwi weryfikację kontrahenta w wybranym momencie w tym przedziale czasowym. Po upływie okresu pięcioletniego informacje o vatowcu będą znikały z listy. Dostępna ma być ona w Biuletynie Informacji Publicznej zarówno na stronie Ministerstwa Finansów jak i Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej a ma zacząć obowiązywać z dniem 1 września 2019 r.

Adam Okonkwo