Podatki 2017. Opodatkowanie VAT i udokumentowanie usług budowlanych wraz z materiałem

Pytanie: Czy spółka ma prawo po 1 stycznia 2017 r. nie wskazywania w fakturach, że sprzedaż przez nią dla zleceniodawcy robót budowlanych wymienionych w poz. 30 załącznika nr 14 ustawy o VAT, nie jest opodatkowana podatkiem od towarów według stawek określonych w art. 41 ww. ustawy, tylko będzie opodatkowana przez zleceniodawcę w ramach odwrotnego obciążenia, co skutkuje, że na spółce nie będzie spoczywał obowiązek deklarowania podatku należnego z tytułu sprzedaży ww. robót budowlanych dla zleceniodawcy?

Głównym przedmiotem działalności spółki jest świadczenie usług budowlanych w zakresie wykonywania tynków w budynkach mieszkalnych oraz w budynkach niemieszkalnych na terenie kraju. Wykonywane roboty budowlane zostały sklasyfikowane przez Urząd Statystyczny jako usługi tynkarskie o symbolu PKWiU 43.31.10.00. Przy wykonywaniu ww. usług tynkarskich spółka nabywa tynk gipsowy maszynowy lekki lub też odpowiedni materiał tynkarski, np. tynk cementowo wapienny opodatkowany stawką podatku od towarów i usług w wysokości 23%, zwane dalej materiałami podstawowymi oraz narożniki aluminiowe podtynkowe, taśma tynkarska, folia malarska, obrzutka cementowa, itp. materiały związane z wykonywaniem obróbek tynkarskich, zwane materiałami pomocniczymi.

Odpowiedź:

Z dniem 1 stycznia 2017 r. weszła w życie ustawa z dnia 1 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2016 r. poz. 2024), dalej „ustawa zmieniająca”, którą ustawodawca wprowadził szereg zmian w zakresie rozliczania podatku od towarów i usług. Zmiany te dotyczą m.in. sposobu rozliczania podatku w przypadku świadczenia usług budowlanych.

Według art. 17 ust. 1 pkt 8 ustawy, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2017 r., podatnikami są również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne nabywające usługi wymienione w załączniku nr 14 do ustawy, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:

1. usługodawcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15, u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9,
2. usługobiorcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15, zarejestrowany jako podatnik VAT czynny.

W załączniku nr 14 do ustawy o VAT pod poz. 30 wymienione są roboty tynkarskie sklasyfikowane pod symbolem PKWiU 43.31.10.0.

W myśl obowiązującego od 1 stycznia 2017 r. art. 17 ust. 1h ustawy, w przypadku usług wymienionych w poz. 2-48 załącznika nr 14 do ustawy przepis ust. 1 pkt 8 stosuje się, jeżeli usługodawca świadczy te usługi jako podwykonawca.

Podwykonawca, czyli kto?

Ustawa nie definiuje pojęcia „podwykonawca”, w związku z tym dla prawidłowego rozumienia tego terminu należy posiłkować się definicją słownikową.

Zgodnie z definicją zawartą w internetowym wydaniu Słowniku języka polskiego, podwykonawca to firma lub osoba wykonująca pracę na zlecenie głównego wykonawcy (http://sjp.pwn.pl/sjp/podwykonawca;2503008).

Przy dalszych „podzleceniach” przyjąć należy podejście, zgodnie z którym podwykonawca zlecający jest - w stosunku do swojego podwykonawcy - głównym wykonawcą swojego zakresu prac.

Dla jednoznacznego wyjaśnienia jakie relacje łączą inwestora, wykonawcę i podwykonawcę (dalszych podwykonawców) trzeba odwołać się do przepisów prawa cywilnego.

I tak, według art. 647.1 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny - dalej jako „K.c.” - w umowie o roboty budowlane, o której mowa w art. 647, zawartej między inwestorem a wykonawcą (generalnym wykonawcą), strony ustalają zakres robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub za pomocą podwykonawców.

Do zawarcia przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą jest wymagana zgoda inwestora. Jeżeli inwestor, w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie, nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń, uważa się, że wyraził zgodę na zawarcie umowy (art. 647.1 § 2 K.c.).

Do zawarcia przez podwykonawcę umowy z dalszym podwykonawcą jest wymagana zgoda inwestora i wykonawcy. Przepis § 2 zdanie drugie stosuje się odpowiednio (art. 647.1 § 3 K.c.).

Zgodnie z art. 17 ust. 2 ustawy, w przypadkach wymienionych w ust. 1 pkt 4, 5, 7 i 8, usługodawca lub dokonujący dostawy towarów nie rozlicza podatku należnego.

A zatem, rozliczanie podatku na zasadzie mechanizmu odwróconego obciążenia ma zastosowanie jeśli spełnione są następujące warunki:

• usługodawca i usługobiorca są podatnikami VAT czynnymi,
• usługodawca jest podwykonawcą usługobiorcy, czyli usługodawca nie jest generalnym wykonawcą usług i jego sprzedaż nie jest zwolniona na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy,
• świadczenie dotyczy usług wymienionych w załączniku nr 14 do ustawy (poz. 2-48), objętych wskazanymi tam symbolami PKWiU.

Fakturowanie usług budowlanych

Zasady dotyczące wystawiania faktur zostały zawarte w rozdziale 1 Działu XI ustawy o VAT.

W myśl art. 106a pkt 1 ustawy o VAT, przepisy niniejszego rozdziału stosuje się do sprzedaży, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 i 5 oraz ust. 1a, w których usługodawca lub dokonujący dostawy towarów nie rozlicza podatku należnego i faktura dokumentująca te transakcje nie jest wystawiana przez usługobiorcę lub nabywcę towarów w imieniu i na rzecz usługodawcy lub dokonującego dostawy towarów.

Zgodnie z art. 106b ust. 1 ustawy, podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą:

1. sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem;
2. sprzedaż wysyłkową z terytorium kraju i sprzedaż wysyłkową na terytorium kraju na rzecz podmiotu innego niż wskazany w pkt 1;
3. wewnątrzwspólnotową dostawę towarów na rzecz podmiotu innego niż wskazany w pkt 1;
4. otrzymanie przez niego całości lub części zapłaty przed dokonaniem czynności, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyjątkiem przypadku, gdy zapłata dotyczy wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów lub czynności, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4.

Art. 106e ust. 1 stanowi, że faktura powinna zawierać:

1. datę wystawienia;
2. kolejny numer nadany w ramach jednej lub więcej serii, który w sposób jednoznaczny identyfikuje fakturę;
3. imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy;
4. numer, za pomocą którego podatnik jest zidentyfikowany na potrzeby podatku, z zastrzeżeniem pkt 24 lit. a;
5. numer, za pomocą którego nabywca towarów lub usług jest zidentyfikowany na potrzeby podatku lub podatku od wartości dodanej, pod którym otrzymał on towary lub usługi, z zastrzeżeniem pkt 24 lit. b;
6. datę dokonania lub zakończenia dostawy towarów lub wykonania usługi lub datę otrzymania zapłaty, o której mowa w art. 106b ust. 1 pkt 4, o ile taka data jest określona i różni się od daty wystawienia faktury;
7. nazwę (rodzaj) towaru lub usługi;
8. miarę i ilość (liczbę) dostarczonych towarów lub zakres wykonanych usług;
9. cenę jednostkową towaru lub usługi bez kwoty podatku (cenę jednostkową netto);
10. kwoty wszelkich opustów lub obniżek cen, w tym w formie rabatu z tytułu wcześniejszej zapłaty, o ile nie zostały one uwzględnione w cenie jednostkowej netto;
11. wartość dostarczonych towarów lub wykonanych usług, objętych transakcją, bez kwoty podatku (wartość sprzedaży netto);
12. stawkę podatku;
13. sumę wartości sprzedaży netto, z podziałem na sprzedaż objętą poszczególnymi stawkami podatku i sprzedaż zwolnioną od podatku;
14. kwotę podatku od sumy wartości sprzedaży netto, z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatku;
15. kwotę należności ogółem;
16. w przypadku dostawy towarów lub świadczenia usług, w odniesieniu do których:
    1. obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 1 lub art. 21 ust. 1, lub
    2. w przepisach wydanych na podstawie art. 19a ust. 12 określono termin powstania obowiązku podatkowego z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty

    - wyrazy "metoda kasowa";

17. w przypadku faktur, o których mowa w art. 106d ust. 1 - wyraz „samofakturowanie”;
18. w przypadku dostawy towarów lub wykonania usługi, dla których obowiązanym do rozliczenia podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze jest nabywca towaru lub usługi - wyrazy „odwrotne obciążenie”;
    (…).

Stosownie do art. 106e ust. 4 pkt 1 ustawy, faktura nie zawiera: w przypadku dostawy towarów lub wykonania usługi, dla których obowiązanym do rozliczenia podatku, zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 7 i 8, jest nabywca towaru lub usługobiorca - danych określonych w ust. 1 pkt 12-14.

Biorąc pod uwagę powyższe stwierdzić należy, że:

• po dniu 1 stycznia 2017 r. spółka nie powinna wskazywać w fakturach, że sprzedaż przez nią dla zleceniodawcy (nabywcy) robót tynkarskich wymienionych w poz. 30 załącznika nr 14 do ustawy wykonanych na terenie kraju jest opodatkowana podatkiem od towarów według stawek określonych w art. 41 ustawy, tylko wyłącznie gdy sprzedaż ww. robót tynkarskich będzie opodatkowana po dniu 1 stycznia 2017 r. przez zleceniodawcę (nabywcę) w ramach odwrotnego obciążenia. Co też skutkuje, że pod dniu 1 stycznia 2017 r. na spółce nie będzie spoczywał obowiązek deklarowania podatku należnego z tytułu sprzedaży ww. robót tynkarskich dla zleceniodawcy (nabywcy). Z tym jednak zastrzeżeniem, że sprzedaż ww. robót tynkarskich w ramach odwrotnego obciążenia może dotyczyć tylko i wyłącznie sytuacji, gdy będzie dokonywana dla wykonawcy robót budowlanych np. dla generalnego wykonawcy, tj. wówczas gdy spółka będzie występowała jako podwykonawca.
• powyższa kwalifikacja prawnopodatkowa dotyczy również materiałów nabywanych przez spółkę dla potrzeb robót tynkarskich, gdyż dla celów podatkowych świadczenie spółki nie powinno być dzielone na odrębne czynności (roboty tynkarskie i sprzedaż materiałów użytych do ich wyświadczenia). Przedmiotem sprzedaży będzie całościowo usługa, a użyte materiały stanowić będą elementy składowe tego świadczenia. Tym samym odwrotne obciążenie powinno obejmować całościową wartość wynikającą z transakcji.
• w sytuacji, gdy ww. roboty będą wykonywane przez spółkę bezpośrednio na rzecz inwestora, w tym właścicieli obiektów budowlanych (tzn. umowa na świadczenie usług będzie zawarta pomiędzy spółką a inwestorem jako zleceniodawcą), do rozliczenia podatku na zasadach ogólnych i wykazania go w wystawianych fakturach będzie zobowiązana spółka.

(Interpretacja indywidualna z 10 marca 2017 r., sygn. ITPP3.4512.1.2017.1.APR - Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej)

Red.