Podatki 2017. Odwrotne obciążenie VAT w branży budowlanej

Projekty budowlane, geodezja, opłaty administracyjne oraz koszty nabycia nieruchomości to usługi budowlane dla celów odwrotnego obciążenia w podatku VAT w branży budowlanej. Czy można obejść odwrotne obciążenie w branży budowlanej?

Urząd Statystyczny w Łodzi, który jest organem właściwym do wydawania interpretacji statystycznych, jest obecnie zasypywany wnioskami od przedsiębiorców. Sprawy dotyczą tego co jest usługą budowlaną a co nie. Okazuje się np. że usługą budowlaną jest koszt zawarcia umów na prawo do dysponowania nieruchomością w związku z realizowaną inwestycją oraz koszt opłat administracyjnych za zajęcie pasa drogowego. Odwrotnym obciążeniem objęte są również koszty uzyskania decyzji administracyjnych czy sporządzenia dokumentacji geodezyjnej. Katalog usług budowlanych kształtowany przez Urząd Statystyczny jest coraz bogatszy i coraz częściej zaskakujący dla całej branży budowlanej.

Uwagę należy również zwrócić na rozpowszechniającą się praktykę omijania obowiązku stosowania odwrotnego obciążenia przy usługach budowlanych. Pomysłów jest coraz więcej i są coraz bardziej śmiałe. Od dzielenia transakcji na usługi i dostawę materiałów, poprzez modyfikację umów i przerzucanie obowiązku zakupu materiałów z podwykonawcy na wykonawcę, aż do zmiany kwalifikacji usług z budowlanych na usługi wynajmu pracowników. Niektóre z prezentowanych pomysłów są mniej niektóre bardziej bezpieczne. W każdym jednak przypadku zalecana jest głęboka analiza podatkowa, przede wszystkim ze względu na skalę oraz dotkliwość ewentualnych negatywnych konsekwencji podatkowych dla obu stron transakcji.

Mechanizm odwrotnego obciążenia

Od 1 stycznia 2017 roku obowiązują nowe przepisy w zakresie rozliczeń podatku VAT w branży budowlanej. Wprowadzenie mechanizmu tzw. odwrotnego obciążenia w przypadku usług budowlanych świadczonych przez podwykonawców, rewolucjonizuje zasady rozliczeń podatku VAT. Poza szeregiem wymogów formalnych, którym sprostać muszą uczestnicy procesu budowalnego, pojawia się mnóstwo wątpliwości, kiedy procedurę zastosować a kiedy nie. Tym bardziej, że pomyłki w rozliczeniach generują dotkliwe i negatywne konsekwencje podatkowe dla stron transakcji. Ponadto istnieje realne ryzyko utraty płynności finansowej niektórych podmiotów w związku z wprowadzeniem nowych zasad rozliczeń.

Jednak na czym polega problem?

Załącznik nr 14 do Ustawy o podatku od towarów i usług zawiera m.in. listę usług budowlanych, które świadczone przez podwykonawców, objęte są procedurą odwrotnego obciążenia. Oznacza to, że rozliczenia pomiędzy głównym wykonawcą budowy a nierzadko dziesiątkami jego podwykonawców, świadczących realne usługi budowlane, odbywają się de facto bez podatku VAT. Podwykonawca wystawia fakturę VAT w kwocie netto, nie naliczając podatku, natomiast wykonawca dokonuje zapłaty, również w kwocie netto. Obowiązek naliczenia podatku należnego spoczywa na nabywcy usługi. Dlatego to wykonawca zobowiązany jest do naliczenia podatku należnego VAT oraz do jego odprowadzenia do właściwego urzędu skarbowego. Podatek ten jest dla wykonawcy jednocześnie podatkiem naliczonym VAT.

Rozliczenie potencjalnie ryzykowne

Taki mechanizm rozliczeń rodzi realne ryzyko i to nie tylko podatkowe dla obu stron transakcji. Oczywiście w gorszej sytuacji są podwykonawcy ale tylko w przypadku gdy zastosowanie odwrotnego obciążenia jest zgodne z przepisami. Podwykonawca pozbawiony jest bowiem możliwości odliczenia podatku naliczonego VAT np. zawartego w fakturach z tytułu zakupu materiałów (brak faktur z podatkiem należnym VAT). W efekcie podwykonawcy pozostaje jedynie cierpliwie czekać na ewentualny zwrot podatku, co w obliczu ostatnich zmian w przepisach, może potrwać. Taka zwłoka może mieć z kolei bezpośredni wpływ na płynność finansową podwykonawcy. Wyobraźmy sobie jednak, że w wyniku błędnej kwalifikacji nie zastosowano mechanizmu odwrotnego obciążenia (co jest niewątpliwie w interesie podwykonawcy) mimo, że przedmiotem transakcji była usługa budowlana. Wtedy to wykonawca ryzykuje, ponieważ bezpodstawnie odliczył podatek naliczony VAT oraz mimo obowiązku nie naliczył podatku należnego VAT. Podwójnie więc będą liczone nie tylko zaległość podatkowa i odsetki za zwłokę z tego tytułu ale również podwójnie zastosowane zostaną stawki sankcje VAT w wysokości 30% zaniżonego zobowiązania podatkowego w każdym z przypadków. W efekcie mamy więc 60% dodatkowego podatku VAT do zapłaty. Pytanie kiedy tak się stanie? Otóż wtedy gdy błędnie zostanie zidentyfikowana usługa budowlana.

Problem polega na tym, że o tego typu pomyłkę nie jest trudno żeby nie powiedzieć, iż bardzo trudno jest właściwie zidentyfikować usługę budowlaną. W podatkach obowiązuje prymat wykładni językowej. A więc należy w pierwszej kolejności czytać przepis zgodnie z jego literalnym brzmieniem. Załącznik nr 14 do Ustawy VAT odwołuje się do PKWiU. W praktyce są to grupy 41, 42 i 43 PKWiU. Oznacza to, że prace projektowe czy geodezyjne nie zawierają się w zakresie usług budowlanych gdyż sklasyfikowane są w innym grupowaniu PKWiU. W efekcie większość podwykonawców dzieli usługi na tzw. projekty dla których stosuje stawkę podstawową VAT 23% oraz roboty budowlane, objęte mechanizmem odwrotnego obciążenia. Z punktu widzenia podwykonawcy jest to niewątpliwie rozwiązanie korzystniejsze. Jednak czy zgodne z przepisami? Okazuje się, że raczej nie.

Arkadiusz Duda

W kwietniu autor przeprowadzi w Warszawie szkolenie pt. Odwrotne obciążenie w usługach budowlanych oraz pozostałe zmiany w zakresie podatku VAT. Zapraszamy.