Podatki 2017. Nowelizacja ustawy o swobodzie działalności gospodarczej a VAT

Nowelizacja ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przyniesie od 1 stycznia 2017 r. znaczące zmiany w ustawach podatkowych. Zmiana ustawy o swobodzie działalności gospodarczej dotknie również w pewnym rozmiarze podatników VAT.

Od przyszłego roku zmieni się brzmienie art. 22 z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 584, z późn. zm.). Obecne brzmienie tego przepisu wskazuje zasadę, zgodnie z którą dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą musi następować za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy:

1. stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
2. jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15 000 euro przeliczonych na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonano transakcji.

Zmiana limitu płatności

Od nowego roku zmieni się brzmienie ww. punktu drugiego, zgodnie z którym dokonywanie bądź przyjmowanie płatności za pośrednictwem rachunku bankowego będzie musiało mieć miejsce w każdym przypadku, gdy jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekraczać będzie równowartość 15 000 zł.

Zmianę należy ocenić jako znaczącą, głównie dla podmiotów dokonujących w większości transakcji na kwotę większą niż 15 000 zł. Zmiana na pewno została podyktowana rosnącą skalą oszustw podatkowych. Oczywiście można rozpocząć dyskusję na temat ciągłego dokładania nowych obowiązków uczciwym podatnikom, jednak dopóki w wyniku podjętych przez państwo działań w zakresie ograniczenia skali negatywnych podatkowo zjawisk skala tych zjawisk nie zmniejszy się, nie ma co liczyć na zmniejszenie monitoringu wykonywania przez podatników obowiązków podatkowych. Taka przynajmniej jest tendencja i patrząc chociażby na dynamikę dochodów w CIT bądź lukę w VAT, nie ma co, jak na razie, liczyć na jej zmianę.

W uzasadnieniu omawianej nowelizacji ustawodawca wskazał limity transakcji gotówkowych obowiązujące w niektórych krajach UE (we Francji – 3000 euro, w Portugalii – 1000 euro, na Węgrzech – 5000 euro, w Hiszpanii – 2500 euro, w Bułgarii – 5000 euro, a w Grecji – 1500 euro). Pokazuje to, że w Polsce, opierając się tylko na wskazanych przez ustawodawcę przykładach, limit ten nie jest wcale taki niski.

Cel przepisu, poza pojawiającym się postulatem jasności obrotu gospodarczego, wydaje się raczej oczywisty: łatwiejsze wykrycie niezaewidencjonowanego przychodu. Należy podkreślić, że zadanie to nie należy już do najłatwiejszych, gdyż coraz częściej elementem zorganizowanej przestępczej transakcji mającej na celu wyłudzenie podatku jest również jej uprawdopodobnienie poprzez zapłatę. Zaproponowane w ustawie rozwiązanie dotyczące konieczności pomniejszenia kosztów uzyskania przychodów o wartość transakcji, która powinna zostać zapłacona za pośrednictwem rachunku bankowego, ma generalnie nie tylko sankcjonować niedopełnienie warunków dotyczących płatności za transakcję, ale – poprzez pozbawienie prawa do uznania wydatku jako kosztu – odstraszać od przeprowadzania transakcji z pominięciem rachunku bankowego (oczywiście tych, które za pośrednictwem tego rachunku będą musiały być przeprowadzane).

Zasadą bowiem będzie, że w razie zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego, podatnicy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą:

• będą zobowiązani zmniejszyć koszty uzyskania przychodów albo
• w przypadku braku możliwości zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów – będą zobowiązani zwiększyć przychody

– w miesiącu, w którym zostanie dokonana płatność bez pośrednictwa rachunku płatniczego.

Jak widać, powyższe rozróżnienie (pomniejszenie kosztów/powiększenie przychodów) uzależnione jest od możliwości ujęcia kosztu w księgach (koszt pośredni bądź bezpośredni).

Płatność za pośrednictwem rachunku bankowego a VAT

Zmieniany przepis ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (art. 22) odnosi się również do przepisów dotyczących opodatkowania podatkiem od towarów i usług. Chodzi o regulacje w zakresie możliwości zadeklarowania zwrotu bezpośredniego w przypadku wystąpienia w okresie rozliczeniowym nadwyżki podatku naliczonego nad należnym. W zależności od rodzaju dokonywanych przez podatnika transakcji, w razie wystąpienia wskazanej nadwyżki podatnik może starać się o jej zwrot.

Terminem głównym (obecnie) jest termin 60 dni. Istnieje jednak możliwość starania się o zwrot w terminie 25 dni. Uzyskanie zwrotu w tym terminie możliwe jest po spełnieniu przez podatnika dodatkowych warunków. I tak, na wniosek podatnika, złożony wraz z deklaracją podatkową, urząd skarbowy jest obowiązany zwrócić różnicę podatku w terminie 25 dni, licząc od dnia złożenia rozliczenia, w przypadku gdy kwoty podatku naliczonego, wykazane w deklaracji podatkowej, wynikają z faktur dokumentujących kwoty należności, które zostały w całości zapłacone, z uwzględnieniem art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Przy założeniu, że do przyszłego roku brzmienie wspomnianego przepisu ustawy o VAT się nie zmieni, niedopełnienie warunku płatności za pośrednictwem rachunku bankowego za transakcję powyżej 15 000 zł pozbawi podatnika, przy ewentualnie wykazanej do zwrotu w terminie 25 dni nadwyżce podatku naliczonego nad należnym, możliwości starania się o zwrot tej nadwyżki w tym terminie.

Wśród wielu konsekwencji wprowadzanych zmian na koniec należy wskazać fakt, że księgując poniesiony koszt, nie tylko będziemy musieli odpowiedzieć sobie na pytanie o okres jego ujęcia w księgach, ale konieczne będzie zwrócenie uwagi na warunek dodatkowy, tj. zachowaną formę płatności w odniesieniu do kosztu o określonej przez ustawę wartości.

Krzysztof Kaźmierski