Podatek od spadków i darowizn 2022: Będą wyższe kwoty zwolnień

W myśl art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, kwoty wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnione od podatku, określone w art. 4 ust. 1 pkt 5, oraz niepodlegające opodatkowaniu, określone w art. 9 ust. 1, a także przedziały nadwyżki kwot wartości rzeczy i praw majątkowych podlegających opodatkowaniu, określone w art. 15 ust. 1 (skale podatkowe) podwyższa się w przypadku wzrostu cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku o ponad 6%, w stopniu odpowiadającym wzrostowi tych cen.

Wzrost cen obliczany jest na podstawie skumulowanego indeksu wskaźników kwartalnych publikowanych w komunikatach Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego ogłoszonych w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” w terminie 30 dni po upływie każdego kwartału.

Zgodnie z komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 15 lipca 2022 r. w sprawie wskaźnika cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku w II kwartale 2022 r. (M.P. poz.708) wskaźnik cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku w II kwartale 2022 r. w stosunku do I kwartału 2022 r. wyniósł 103,1 (wzrost cen o 3,1%).

Na podstawie ogłaszanych w okresie od pierwszego kwartału 2003 r. do drugiego kwartału 2022 r. komunikatów Prezesa GUS w sprawie wskaźnika cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku Minister Finansów ustalił, że skumulowany indeks wskaźników wynosi 108,27 - tym samym nastąpił wzrost cen o 8,27%.

Wobec powyższego dokonano czynności technicznej polegającej na przeliczeniu w stopniu odpowiadającym wzrostowi cen:

1. kwot pieniędzy lub kwot wartości innych rzeczy zwolnionych od podatku od spadków i darowizn, określonych w art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn (tzw. darowizna na cele mieszkaniowe),
2. kwot czystej wartości rzeczy i praw majątkowych niepodlegających opodatkowaniu, określonych w art. 9 ust. 1, dla poszczególnych grup podatkowych,
3. przedziałów nadwyżki kwot wartości rzeczy i praw majątkowych podlegających opodatkowaniu, określonych w art. 15 ust. 1 (skal podatkowych).

Grupy podatkowe

Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca, przy czym zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

1. do grupy I - małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
2. do grupy II - zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
3. do grupy III - innych nabywców.

Za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również przysposabiających, a za zstępnych także przysposobionych i ich zstępnych.

Za zstępnych w rozumieniu ustawy uważa się również osoby, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, o których mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, a za wstępnych także odpowiednio osoby tworzące rodzinę zastępczą, prowadzące rodzinny dom dziecka lub pracujące z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

Zwolnienie darowizny na cele mieszkaniowe

Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn zwalnia się od podatku nabycie w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej, tj. przez:

• małżonka,
• zstępnych,
• wstępnych,
• pasierba,
• zięcia,
• synową,
• rodzeństwo,
• ojczyma,
• macochę i
• teściów,

w wysokości nieprzekraczającej 9637 zł (po zmianie: 10 434 zł) od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 19 274 zł (po zmianie: 20 868 zł) w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę domu jednorodzinnego, nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami.

Kwoty niepodlegające opodatkowaniu

W myśl art. 9 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości, tj. wartości po potrąceniu długów i ciężarów, przekraczającej:

1. 9637 zł (po zmianie: 10 434 zł) - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
2. 7276 zł (po zmianie: 7878 zł) - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
3. 4902 zł (po zmianie: 5308 zł) - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych. Wynikająca z obliczenia nadwyżka podatku nie podlega ani zaliczeniu na poczet innych podatków, ani zwrotowi. Nabywcy obowiązani są w zeznaniu podatkowym wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte w podanym wyżej okresie.

W przypadku nabycia tytułem polecenia za zbywcę uznaje się odpowiednio darczyńcę lub spadkodawcę. W przypadku gdy darczyńca nakłada na obdarowanego tytułem polecenia obowiązek przeniesienia własności rzeczy lub przeniesienia (ustanowienia) praw na rzecz darczyńcy, za zbywcę uważa się obdarowanego.

Skale podatkowe

Podatek oblicza się, zgodnie z art. 15 ustawy o podatku od spadków i darowizn, od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według następujących skal:

Nabycie własności w drodze zasiedzenia podlega opodatkowaniu w wysokości 7% podstawy opodatkowania; art. 9 ust. 1 (tj. kwoty niepodlegające opodatkowaniu) nie ma w tym wypadku zastosowania.

Przy ustalaniu wysokości podatku przyjmuje się kwoty wartości rzeczy i praw majątkowych określone w art. 4 ust. 1 pkt 5 (kwotę darowizny na cele mieszkaniowe zwolniona z podatku) i w art. 9 ust. 1 (kwoty niepodlegające opodatkowaniu) oraz skale podatkowe obowiązujące w dniu powstania obowiązku podatkowego, przy czym nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze darowizny lub polecenia darczyńcy podlega opodatkowaniu według stawki 20%, jeżeli obowiązek podatkowy powstał wskutek powołania się podatnika przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej na okoliczność dokonania tej darowizny, a należny podatek od tego nabycia nie został zapłacony.

Kiedy zmiany wejdą w życie?

Przepisy rozporządzenia mają wejść w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, ze względu na brzmienie przepisu art. 15 ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z tym przepisem przy ustalaniu wysokości podatku przyjmuje się kwoty wartości rzeczy i praw majątkowych określone w art. 4 ust. 1 pkt 5 upsd i w art. 9 ust. 1 ustawy oraz skale podatkowe obowiązują w dniu powstania obowiązku podatkowego. W związku z tym podwyższone kwoty zwolnione z podatku i niepodlegające opodatkowaniu oraz ustalone rozporządzeniem skale podatkowe będą miały zastosowanie do przypadków, w których obowiązek podatkowy powstał od dnia następującego po opublikowaniu rozporządzenia w Dzienniku Ustaw.

Zwolnienie z podatku dla najbliższej rodziny - bez kwotowego ograniczenia

Dodajmy, że w myśl art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę (tzw. grupa 0), jeżeli:

1. zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2 ustawy, tj. przy nabyciu:
   • w drodze zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub z polecenia testamentowego - od dnia wykonania zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub polecenia;
   • tytułem zachowku - od dnia zaspokojenia roszczenia;
   • w drodze zapisu windykacyjnego - od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, postanowienia częściowego stwierdzającego nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego;
   • praw do wkładów oszczędnościowych na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci - od dnia śmierci wkładcy;
   • jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci - od dnia śmierci uczestnika funduszu inwestycyjnego;
   • w drodze darowizny - od dnia złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy - od dnia spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń;
   • z polecenia darczyńcy - od dnia wykonania polecenia;
   • w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności - od dnia zawarcia umowy albo ugody lub uprawomocnienia się orzeczenia sądu, jeżeli ich skutkiem jest nieodpłatne zniesienie współwłasności;
   • w drodze nieodpłatnej służebności, renty oraz użytkowania - od dnia ustanowienia tych praw;
   • pod warunkiem zawieszającym - od dnia ziszczenia się warunku,

   a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia - w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.
   
   W przypadku gdy dokumentem potwierdzającym nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych jest akt poświadczenia dziedziczenia lub europejskie poświadczenie spadkowe, termin 6 miesięcy, o którym mowa w pkt 1, do zgłoszenia tego nabycia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego liczy się od dnia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego.
   
   Jeżeli nabywca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie ww. terminów zwolnienie stosuje się, gdy nabywca zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu.

oraz

2. w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę 9637 zł (po zmianie: 10 434 zł) - udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Niespełnienie tych warunków (pkt 1 i 2) powoduje, że nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.

Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy:

• wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty 9637 zł (po zmianie: 10 434 zł) lub
• nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron.

Na podstawie materiałów z isap.sejm.gov.pl

Ewa Iwan