Podatek od czynności cywilnoprawnych

Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) jest powszechnie płaconą daniną. Podatnicy VAT co prawda bardzo często korzystają ze zwolnienia z PCC, jednak występuje również wiele sytuacji, w których trzeba go zapłacić. Najczęściej konieczność ta powstaje w przypadku umów zawieranych pomiędzy osobami fizycznymi lub z udziałem osób fizycznych.

Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają:

  1. następujące czynności cywilnoprawne:
    1. umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
    2. umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
    3. umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
    4. umowy dożywocia,
    5. umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat,
    6. ustanowienie hipoteki,
    7. ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
    8. umowy depozytu nieprawidłowego,
    9. umowy spółki;
  2. zmiany umów wymienionych w pkt 1, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych,
  3. orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeśli wywołują takie same skutki prawne jak czynności cywilnoprawne wymienione w pkt 1 lub 2.

Przedsiębiorcy będą mieli najczęściej do czynienia z czynnościami wymienionymi w punktach a, b, g i j – są to czynności powszechne w obrocie gospodarczym.

W profesjonalnym obrocie czynności wymienione w punktach a, b i g odbywają się zwykle pomiędzy podatnikami VAT czynnymi lub podatnikami, którzy korzystają ze zwolnienia z VAT ze względu na wysokość obrotów. Dlatego bardzo ważny jest przepis ustawy PCC, wyłączający spod działania ustawy między innymi czynności cywilnoprawne, inne niż umowa spółki i jej zmiany, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest:

  • opodatkowana podatkiem od towarów i usług,

  • zwolniona z podatku od towarów i usług, z wyjątkiem:

    - umów sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część albo prawo użytkowania wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej bądź prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym lub udział w tych prawach,

    - umowy sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych.

Większość transakcji, które wykonują przedsiębiorcy, nie będzie więc podlegała przepisom ustawy o PCC.

Oto przykłady:

1. Pan Adam kupuje w hurtowni towary handlowe. Ponieważ hurtownia z tytułu czynności sprzedaży jest podatnikiem VAT, transakcja ta nie podlega PCC.

2. Pan Henryk pożyczył od spółki z o.o., której jest udziałowcem, pewną kwotę pieniędzy.

Ponieważ spółka z tytułu tej czynności jest podatnikiem VAT, transakcja nie podlega PCC – nie ma przy tym znaczenia, że usługa udzielenia pożyczki jest zwolniona z VAT na mocy ustawy.

3. Pani Anna wydzierżawiła od firmy zajmującej się dostawą mrożonek zamrażarkę za ustaloną w umowie kwotę. Ponieważ firma będąca właścicielem zamrażarki jest z tytułu tej czynności podatnikiem VAT, umowa nie będzie podlegała PCC.

I jeszcze dwa istotne zwolnienia: od PCC zwolniona jest sprzedaż rzeczy ruchomych, jeżeli podstawa opodatkowania nie przekracza 1000 zł oraz umowa pożyczki do tej wartości, zawarta pomiędzy osobami nie należącymi do kręgu najbliższych.

Ustalenie podstawy opodatkowania

Szczególnie ważne dla prawidłowości rozliczeń podatkowych jest ustalenie podstawy opodatkowania. Ustawa o PCC określa sposób ustalenia podstawy dla każdej z opodatkowanych czynności.

Umowa sprzedaży

Przy umowie sprzedaży podstawą opodatkowania jest wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego, którą należy określić na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów.

Spory między podatnikami a administracją podatkową w obszarze PCC bardzo często dotyczą właśnie ustalenia podstawy opodatkowania. Wielu Czytelników na pewno spotkało się z sytuacją, w której jako nabywcy samochodu podali w umowie wartość odbiegającą zdaniem urzędu skarbowego od wartości rynkowej. Ustawa o PCC przewiduje w takich sytuacjach szczególną procedurę.

Jeżeli podatnik nie określi wartości przedmiotu czynności cywilnoprawnej lub wartość przez niego określona nie odpowiada według oceny organu podatkowego wartości rynkowej, organ ten wzywa podatnika do jej określenia, podwyższenia lub obniżenia. W takim wezwaniu organ podatkowy wskazuje termin spełnienia żądania, który jednak nie może być krótszy niż 14 dni od dnia doręczenia wezwania. Jednocześnie organ podatkowy poda proponowaną wartość czynności, określoną na podstawie własnej wstępnej oceny.

I tu mamy dwie drogi do wyboru: zgodzić się z wartością wskazaną przez urzędnika lub nie.

W tym drugim przypadku organ podatkowy dokona określenia wartości rynkowej z uwzględnieniem opinii biegłego lub przedłożonej przez podatnika wyceny rzeczoznawcy.

Ale uwaga! Jeżeli organ podatkowy powoła biegłego, a wartość określona z uwzględnieniem jego opinii różni się o więcej niż 33% od wartości podanej przez podatnika, koszty opinii ponosi podatnik.

Umowa zamiany

Przy umowie zamiany podstawę opodatkowania stanowi:

  1. w przypadku lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego na taki lokal albo prawa do lokalu – różnica wartości rynkowych zamienianych lokali bądź praw do lokali,
  2. w pozostałych przypadkach – wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego, od którego przypada wyższy podatek.

Umowy spółki

Podstawę opodatkowania stanowi:

  1. przy zawarciu umowy – wartość wkładów do spółki osobowej albo wartość kapitału zakładowego,
  2. przy wniesieniu lub podwyższeniu wkładów do spółki osobowej lub podwyższeniu kapitału zakładowego – wartość wkładów powiększających majątek spółki osobowej bądź wartość, o którą podwyższono kapitał zakładowy,
  3. przy dopłatach – kwota dopłat,
  4. przy pożyczce udzielonej spółce przez wspólnika – kwota lub wartość pożyczki,
  5. przy oddaniu spółce rzeczy albo praw majątkowych do nieodpłatnego używania – roczna wartość nieodpłatnego używania, którą przyjmuje się w wysokości 4% wartości rynkowej rzeczy bądź prawa majątkowego oddanego do nieodpłatnego używania,
  6. przy przekształceniu lub łączeniu spółek – wartość wkładów do spółki osobowej powstałej w wyniku przekształcenia albo wartość kapitału zakładowego spółki kapitałowej powstałej w wyniku przekształcenia bądź połączenia.

Inne czynności

Podstawę opodatkowania stanowi:

  1. przy umowie darowizny – wartość długów i ciężarów albo zobowiązań przejętych przez obdarowanego,
  2. przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności – wartość świadczeń użytkownika bądź osoby, na rzecz której ustanowiono służebność, za okres, na jaki prawa te zostały ustanowione,
  3. przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego – kwota lub wartość pożyczki albo depozytu.

Wysokość podatku

Procentowe stawki podatku zostały określone w ustawie o PCC. Dla najczęściej wykonywanych przez przedsiębiorców czynności wynoszą one:

  1. od umowy sprzedaży:
    • nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym – 2%,

    • innych praw majątkowych – 1%;

  2. od umów zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności oraz darowizny:
    • przy przeniesieniu własności nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego,

    • spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym – 2%,

    • przy przeniesieniu własności innych praw majątkowych – 1%;

  3. od umowy ustanowienia odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności – 1%;
  4. od umowy pożyczki oraz depozytu nieprawidłowego – 0,5%;
  5. od ustanowienia hipoteki:
    • na zabezpieczenie wierzytelności istniejących – od kwoty zabezpieczonej wierzytelności – 0,1%,

    • na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej – 19 zł;

  6. od umowy spółki – 0,5%.

Kto ma obowiązek zapłacić podatek?

W czynności cywilnoprawnej najczęściej uczestniczą dwie lub więcej stron. Pojawia się wobec tego konieczność rozstrzygnięcia, na kim ciąży obowiązek zapłaty podatku. Ustawa o PCC rozstrzyga ten problem jednoznacznie.

Obowiązek podatkowy ciąży:

  • przy umowie sprzedaży – na kupującym,

  • przy umowie zamiany – na stronach czynności,

  • przy umowie darowizny – na obdarowanym,

  • przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności – na użytkowniku lub nabywającym prawo służebności,

  • przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego – na biorącym pożyczkę lub przechowawcy,

  • przy umowie spółki cywilnej – na wspólnikach, a przy pozostałych umowach spółki – na spółce.

Ważne!

Ustawa o PCC przewiduje wiele zwolnień, wyłączeń, wyjątków i odstępstw od podanych wyżej reguł w sytuacjach szczególnych. Przewiduje również sankcyjne (znacząco podwyższone stawki podatku PCC). Jeśli interesuje Cię tematyka podatku od czynności cywilnoprawnych, zobacz inne nasze artykuły poświęcone podatkowi PCC.

Redakcja podatki.biz

Wszystkie artykuły z tego działu »

WASZE KOMENTARZE (0)

Dodaj nowy komentarz

komentarz:
podpis:
 

Drodzy Użytkownicy podatki.biz. Choć czytamy uważnie Wasze komentarze, nie odpowiadamy na pytania w kwestiach szczegółowych. Zadając je, kierujecie je nie do nas, a do innych Użytkowników podatki.biz. Jeżeli chcecie wyjaśnić lub rozwiązać jakiś problem, zachęcamy do skorzystania z naszego forum dyskusyjnego - www.podatki.biz/forum

Zespół podatki.biz

Napisz komentarz...