PIT za 2020: Odliczanie wydatków na leki niezwiązane z niepełnosprawnością

Syn podatnika posiada orzeczenie o niepełnosprawności. Przyczyną niepełnosprawności jest niedosłuch (03-L). Orzeczenie zostało wydane od urodzenia do ukończenia 16 roku życia. W 2017 r. u syna stwierdzono genetycznie uwarunkowane schorzenie układu pokarmowego (choroba metaboliczna). W związku z tym syn podatnika przyjmuje na stałe leki. Czy podatnik może w ramach ulgi rehabilitacyjnej odliczyć od dochodu wydatki na leki, skoro nie są one związane z niepełnosprawnością?

Odpowiedź:

Tak. O ile istotnie konieczność stosowania (stale) przez Pani syna określonych leków została potwierdzona przez lekarza specjalistę, to istnieje podstawa do dokonania odliczenia wydatków poniesionych na zakup tychże leków.

Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, podstawę obliczenia podatku stanowi dochód po odliczeniu kwot wydatków na cele rehabilitacyjne oraz wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesionych w roku podatkowym przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne.

Rodzaje wydatków na cele rehabilitacyjne uprawniające do odliczeń od dochodu przed opodatkowaniem zawiera art. 26 ust. 7a ww. ustawy, zaś zasady i warunki dokonywania tych odliczeń określone zostały w ust. 7, 7b-7g tego artykułu.

Warunki skorzystania z ulgi rehabilitacyjnej

Stosownie do treści art. 26 ust. 7d ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych warunkiem odliczenia wydatków, o których mowa w ust. 7a, jest posiadanie przez osobę, której dotyczy wydatek:

1. orzeczenia o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności, określonych w odrębnych przepisach, lub
2. decyzji przyznającej rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową albo rentę socjalną, albo
3. orzeczenia o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16 roku życia, wydanego na podstawie odrębnych przepisów.

Zgodnie z art. 26 ust. 7b ww. ustawy, wydatki o których mowa w ust. 7a, podlegają odliczeniu od dochodu, jeżeli nie zostały sfinansowane (dofinansowane) ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, zakładowego funduszu aktywności, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych lub ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych albo nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie. W przypadku gdy wydatki były częściowo sfinansowane (dofinansowane) z tych funduszy (środków), odliczeniu podlega różnica pomiędzy poniesionymi wydatkami a kwotą sfinansowaną (dofinansowaną) z tych funduszy (środków) lub zwróconą w jakiejkolwiek formie.

Stosownie do treści art. 26 ust. 7 pkt 4 wysokość wydatków na cele określone w ust. 1, z zastrzeżeniem ust. 7c, ustala się na podstawie dokumentu stwierdzającego ich poniesienie, zawierającego w szczególności: dane identyfikujące kupującego (odbiorcę usługi lub towaru) i sprzedającego (towar lub usługę), rodzaj zakupionego towaru lub usługi oraz kwotę zapłaty.

W myśl art. 26 ust. 7e przepisy ust. 7a-7d i ust. 7g stosuje się odpowiednio do podatników, na których utrzymaniu pozostają następujące osoby niepełnosprawne: współmałżonek, dzieci własne i przysposobione, dzieci obce przyjęte na wychowanie, pasierbowie, rodzice, rodzice współmałżonka, rodzeństwo, ojczym, macocha, zięciowie i synowe - jeżeli w roku podatkowym dochody tych osób niepełnosprawnych nie przekraczają dwunastokrotności kwoty renty socjalnej określonej w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej, w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego (do rozliczeń za 2020 r. jest to kwota 14 400 zł, tj. 12 x 1200 zł). Do dochodów tych nie zalicza się:

• alimentów na rzecz dzieci, o których mowa w art. 6 ust. 4 ustawy o PIT, tj. dzieci:
  • małoletnie,
  • bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
  • do ukończenia 25 roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, przepisach o szkolnictwie wyższym i nauce lub w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Polska państwie, jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 (według skali podatkowej) lub art. 30b (19-proc. zryczałtowany podatek od dochodów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub instrumentów finansowych) lub uzyskały przychody, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 148 (zwolnienie z PIT dla młodych), w łącznej wysokości przekraczającej kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek określonej w art. 27 ust. 1b pkt 1 oraz stawki podatku, określonej w pierwszym przedziale skali, o której mowa w art. 27 ust. 1 (w 2020 r. kwoty 3089 r.), z wyjątkiem renty rodzinnej,
    
    Za dochód dziecka rozumie się przychód pomniejszony o koszty uzyskania przychodu (bez uwzględnienia zapłaconych w roku podatkowym składek na ubezpieczenie społeczne i straty z lat poprzednich).
• świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 100a ustawy o PIT, otrzymanego na podstawie przepisów o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, oraz
• zasiłku pielęgnacyjnego.

Odliczanie wydatków na leki

Zgodnie z przepisem art. 26 ust. 7a pkt 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwianiem wykonywania czynności życiowych, uważa się wydatki poniesione na leki - w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki (stale lub czasowo).

Przepisy prawa podatkowego w tym ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawierają definicji czy też przesłanek pozwalających uznać daną osobę za lekarza specjalistę - zatem pomocniczo należy stosować definicję zawartą w ustawie z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, zgodnie z którą lekarzem specjalistą jest osoba, która jest obywatelem polskim lub obywatelem innego niż Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej i posiada:

• dyplom lekarza lub lekarza dentysty wydany przez polską szkołę wyższą, lub
• dyplom lub inne dokumenty poświadczające formalne kwalifikacje lekarza lub lekarza dentysty, wydane przez inne niż Rzeczpospolita Polska państwo członkowskie Unii Europejskiej, lub
• dyplom lekarza lub lekarza dentysty wydany przez inne państwo niż państwo członkowskie Unii Europejskiej, pod warunkiem że dyplom został uznany w Polsce za równorzędny zgodnie z odrębnymi przepisami.

Jak z powyższego wynika osoba niepełnosprawna posiadająca stosowne orzeczenie o niepełnosprawności lub osoba mająca na utrzymaniu taką osobę niepełnosprawną, która chce skorzystać z ulgi przewidzianej przez ustawodawcę w treści art. 26 ust. 7a pkt 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych musi spełnić następujące warunki:

• ponieść w danym miesiącu wydatki na zakup leków powyżej kwoty 100 zł,
• posiadać dokument potwierdzającego poniesienie wydatku (faktury),
• posiadać potwierdzenie przez właściwego lekarza specjalistę o konieczności stosowania zaleconych leków.

Przy czym określenie, że lekarzem uprawnionym do stwierdzenia stosowania określonych leków jest wyłącznie lekarz specjalista oznacza, iż uprawnionym do wydania stosownego zaświadczenia jest każdy lekarz posiadający specjalizację w określonej dziedzinie medycyny, np. onkolog, okulista, dermatolog, itp., jak również lekarz podstawowej opieki medycznej, o ile posiada określoną specjalizację.

Przykład - Jaką kwotę na leki można odliczyć w PIT?
Jeżeli w marcu roku podatkowego podatnik wydał na leki kwotę 90 zł, odpowiednio w kwietniu 120 zł, a w maju i czerwcu po 200 zł, to w zeznaniu podatkowym może odliczyć 220 zł, czyli sumę kwot obliczanych jako nadwyżkę wydatków poniesionych w danym miesiącu, a kwotą 100 zł:

UWAGA!
Nie ma znaczenia, czy podatnik poniesie wydatek w kraju czy za granicą. Do przeliczenia poniesionych wydatków w walucie obcej na polskie złote stosuje się średni kurs Narodowego Banku Polskiego z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia wydatku.

Przycztaj także:

Ulga rehabilitacyjna: Odliczenie wydatków na leki kupione za granicą

Zaświadczenie lekarza specjalisty

W omawianym przepisie nie określono w jakiej formie lekarz specjalista powinien stwierdzić potrzebę stosowania określonych leków stale lub czasowo co oznacza, iż dopuszczalna jest tutaj każda forma, nawet ustna. Dla celów dowodowych zasadnym jest jednak przyjęcie formy pisemnej, np. zaświadczenia. Zaświadczenie to może być sporządzone w dowolnej formie (nie ma ustalonego formularza zaświadczenia), powinno jednak z niego wynikać, kto i kiedy je wystawił oraz jakie leki i przez jaki okres czasu powinny być stosowane przez wymienioną z imienia i nazwiska osobę niepełnosprawną. Ważne jest również by zaświadczenie jednoznacznie wskazywało okres stosowania określonych leków (stale lub czasowo). Przy czym zaznaczyć również należy, iż ww. zaświadczenie, to nie jedyny dokument, na podstawie którego można określić konieczność stosowania określonych leków. Może to być każdy inny dokument z którego będą wynikały powyższe dane. Ponadto podkreślić należy, iż z omawianego przepisu wynika, że uprawnienie do odliczenia przysługuje wówczas, gdy m.in. zostanie spełniony wymóg stwierdzenia przez lekarza konieczności stosowania leku (stale lub czasowo). To oznacza, że prawo do ulgi będzie również spełnione, jeżeli recepta na określony lek będzie wystawiona przez innego lekarza niż lekarza specjalistę. Ustawodawca nie stawia bowiem wymogu zakupu danego leku każdorazowo na podstawie recepty wystawionej przez specjalistę.

Definicja leku

Warto zwrócić uwagę, że przepisy podatkowe definicji leku nie zawierają. Kwestia ta może mieć istotne znaczenie, zwłaszcza w sytuacji, gdy chcemy odliczyć zakup suplementów diety. Czy suplement może być dla celów podatkowych traktowany jak lek? Pomocniczo odnieśmy się tutaj do interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 15 marca 2016 r., nr 1061-IPTPB2.4511.11.2016.1.AKu. Zdaniem organu podatkowego, ustalając, co jest lekiem, posiłkowo należy opierać się na definicjach zawartych w ustawie z 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne. Z zawartych w tej ustawie definicji wynika, że: 

• lekiem aptecznym jest produkt leczniczy sporządzony w aptece zgodnie z recepturą farmakopealną, przeznaczony do wydania w tej aptece,
• lekiem gotowym jest produkt leczniczy wprowadzony do obrotu pod określoną nazwą i określonym opakowaniu,
• lekiem recepturowym jest produkt leczniczy sporządzony w aptece na podstawie recepty lekarskiej,
• produktem leczniczym zaś jest substancja lub mieszanina substancji, przedstawiana jako posiadająca właściwości zapobiegania lub leczenia chorób występujących u ludzi lub zwierząt lub podawana w celu postawienia diagnozy lub w celu przywrócenia, poprawienia lub modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu poprzez działanie farmakologiczne, immunologiczne lub metaboliczne.

Wykaz produktów leczniczych zamieszczony został w Urzędowym Wykazie Produktów Leczniczych Dopuszczonych do Obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Przechodząc do kwestii ulgi rehabilitacyjnej, organ podatkowy wyjaśnił, że wydatki na leki zakupione przez podatnika, mieszczące się w Urzędowym Wykazie Produktów Leczniczych Dopuszczonych do Obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, co do których lekarz specjalista stwierdził, że niepełnosprawny powinien je stosować (stale lub czasowo), można odliczyć w ramach ulgi w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu, a kwotą 100 zł.

Co na to sądy?

W wyroku z 29 października 2020 r., sygn akt I SA/Ke 137/20, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach orzekł:

"Gdyby bowiem wolą ustawodawcy było posiłkowanie się przepisami ustawy - Prawo farmaceutyczne w celu zdefiniowania pojęcia "lek", to takie odesłanie zostałoby zawarte w u.p.d.o.f., albo w ustawie tej posłużono by się nomenklaturą stosowaną w ustawie - Prawo farmaceutyczne. Analogicznie, ustawodawca w u.p.d.o.f. nie wskazał, że lek ma być wpisany do Urzędowego Wykazu Produktów Leczniczych Dopuszczonych do Obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Skoro tego nie uczynił, należy przyjąć znaczenie wyrazu "lek" takie, jakie ma on w języku potocznym."

a także:

"Skoro bowiem lekarz powinien stwierdzić, że należy stosować określone leki, to wydaje się oczywiste, iż to lekarz zgodnie z posiadanymi kompetencjami "określa", jaki preparat ma właściwości lecznicze w przypadku konkretnego schorzenia występującego u osoby niepełnosprawnej. Z całą pewnością takich kompetencji nie posiada organ podatkowy, więc nie powinien uzurpować sobie praw do "określenia", czy dany preparat jest lekiem."

Leki nie muszą być związane z niepełnosprawnością

Prawo do ulgi przysługuje na wszystkie leki spełniające ww. wymagania, niezależnie od tego czy leki związane są z innym schorzeniem niż to, w związku z którym orzeczono niepełnosprawność.

Zatem, jeżeli podatnikowi jako osobie mającej na utrzymaniu niepełnosprawnego syna, przysługuje uprawnienie - zgodnie z treścią art. 26 ust. 7a pkt 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - do odliczenia wydatków poniesionych na zakup leków w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu, a kwotą 100 zł. Odliczenie dotyczy wydatków poniesionych na zakup leków, zaleconych przez lekarza specjalistę, który w rozumieniu ustawodawstwa polskiego posiada specjalizację w określonej dziedzinie medycyny i który to lekarz stwierdził w wydanym zaświadczeniu lub innym stosownym dokumencie, spełniającym wyżej wskazane wymogi (wydanym przed czy też po poniesieniu wydatku), że syn podatnika powinien stosować określone leki (stale lub czasowo). Podstawą do odliczenia jest posiadanie imiennych dowodów (faktur) poniesienia wydatków.

Podsumowując, o ile istotnie konieczność stosowania (stale) przez syna podatnika określonych leków została potwierdzona przez lekarza specjalistę, to istnieje podstawa do dokonania odliczenia wydatków poniesionych na zakup tychże leków, oczywiście przy zachowaniu pozostałych ww. warunków.

Ewa Iwan