PIT za 2015: Odliczenie składek na ubezpieczenie zdrowotne

Zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podatek, obliczony według skali lub 19% stawką liniową, w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne. Należy pamiętać, że odliczeniu podlega jedynie część składki zdrowotnej. Odliczana kwota nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru tej składki. Dodajmy także, że ustawodawca nie wymaga przyporządkowania odliczanej kwoty składki do podatku wynikającego z przychodów, którego uzyskanie było podstawą poniesienia składki, tzn. jeżeli podatnik z powodu niskiego podatku z działalności gospodarczej nie ma możliwości odliczenia pełnej wysokości składek, to może odliczyć dalszą część składek od podatku wynikającego np. ze stosunku pracy.

Oto dokładna treść przepisu art. 27b ustawy o PIT (wytłuściliśmy szczególnie istotne fragmenty):

„Art. 27b. 1. Podatek dochodowy, obliczony zgodnie z art. 27 lub art. 30c, w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę:

1) składki na ubezpieczenie zdrowotne, o której mowa w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.):

a) opłaconej w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
b) pobranej w roku podatkowym przez płatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych

– obniżenie nie dotyczy składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie ustawy oraz składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód, od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku,
 

2) składki zapłaconej w roku podatkowym ze środków podatnika na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne podatnika lub osób z nim współpracujących, zgodnie z przepisami dotyczącymi obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego obowiązującymi w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, lub w Konfederacji Szwajcarskiej, z zastrzeżeniem ust. 4.

2. Kwota składki na ubezpieczenie zdrowotne, o którą zmniejsza się podatek, nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru tej składki.
3. Wysokość wydatków na cele określone w ust. 1 ustala się na podstawie dokumentów stwierdzających ich poniesienie.
4. Obniżenie, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, stosuje się, pod warunkiem że:

1) nie dotyczy składki, której podstawą wymiaru jest dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska,
2) składka na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne zapłacona w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub w Konfederacji Szwajcarskiej nie została odliczona od dochodu (przychodu) albo podatku w tym państwie albo nie została odliczona na podstawie art. 26 ust. 1 pkt 2a,
3) istnieje podstawa prawna wynikająca z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym podatnik opłacał składki na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne.”

Ważne! Kwota składki na ubezpieczenie zdrowotne, o którą zmniejsza się podatek, nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru tej składki (dotyczy to zarówno składek krajowych jak i zagranicznych). Kwotę wydatków z tytułu składki na ubezpieczenie zdrowotne ustala się na podstawie dokumentów stwierdzających ich poniesienie.

Kwoty składek wyrażone w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia wydatku.

Osoby, którym wynagrodzenie wypłacają płatnicy (np. pracownicy), otrzymają informację PIT-11 (poz. 72 i 73), w której powinna być wyszczególniona pobrana składka w wysokości już ograniczonej do 7,75% podstawy - tę wartość należy ująć w zeznaniu rocznym.

Trochę więcej pracy czeka osoby prowadzące działalność gospodarczą i płacące składki z wielu różnych tytułów. Te osoby powinny wyliczyć tę część zapłaconej składki, która odpowiada 7,75% podstawy. Poniżej publikujemy zestawienie podstaw i wartości 7,75% podstawy dla osób prowadzących działalność gospodarczą.

Przypominamy, że odliczeniu podlega składka opłacona w roku podatkowym (tak więc składka za grudzień 2014 r. opłacona w styczniu 2015 r. podlega odliczeniu w zeznaniu za 2015 r., a składka za grudzień 2015 r. opłacona w styczniu 2016 r. podlegać będzie odliczeniu w zeznaniu za 2016 r.).

Razem (12 składek): (232,85 zł * 1 m-c) + (240,60 zł * 11 m-cy) = 2879,45 zł

ODLICZENIE SKŁADEK NA UBEZPIECZENIE ZDROWOTNE
W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH

1) Podatnik w 2015 r. zapłacił zaległe składki na ubezpieczenie społeczne za lata ubiegłe (2012-2013). Czy ma prawo odliczyć je od podatku?

Tak. Odliczeniu podlegają składki faktycznie uiszczone w danym roku podatkowym, a zatem również składki dotyczące minionych lat podatkowych, ale bieżąco opłacone.

2) Podatnik w roku 2014 zlikwidował działalność gospodarczą. W roku 2015, nie prowadząc już działalności i osiągając przychody z umowy o pracę, zapłacił zaległe składki na ubezpieczenie zdrowotne za niektóre miesiące 2014 roku. Czy podatnik może w rozliczeniu rocznym pomniejszyć podatek o zapłacone składki do wysokości 7,75% podstawy wymiaru?

Tak. Przepisy nie ograniczają możliwości odliczenia składki wyłącznie do roku, którego składki dotyczą. Tak więc można dokonać odliczenia przy zachowaniu pozostałych warunków ustawowych.

3) Podatnik w roku 2014 ze względu na małe dochody i niski podatek nie odliczył w całości zapłaconej składki na ubezpieczenie zdrowotne. Czy może to zrobić w rozliczeniu za rok 2015?

Niestety, nie. Zgodnie z art. 27b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podatek dochodowy ulega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne opłaconej w roku podatkowym. Ustawa wprost wyklucza więc taką możliwość.

4) Czy nieodliczona w roku podatkowym składka, której odliczenie przepadnie, może być uznana za koszt uzyskania przychodu?

Nie. Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 58 ustawy o PIT nie uważa się za koszt uzyskania przychodu składek na ubezpieczenie zdrowotne, opłaconych w roku podatkowym przez podatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Ustawa nie zawiera zapisu wyłączającego stosowanie tej zasady w stosunku do składek nieodliczonych.

5) Podatnik prowadził działalność gospodarczą, z której dochód był niewielki (lub działalność przyniosła stratę). Podatnik nie odliczył składki na ubezpieczenie zdrowotne ze względu na niewystarczającą wysokość podatku. Czy może odliczyć składkę w rozliczeniu rocznym od podatku wynikającego z dochodów z pracy?

Tak. Ustawa o PIT nie ogranicza możliwości odliczenia składki płaconej z tytułu przychodów z określonego źródła wyłącznie do podatku od dochodów z tego źródła. Podatnik może więc, przy zachowaniu pozostałych warunków ustawy, pomniejszyć podatek w rozliczeniu rocznym.

6) Podatnik prowadził działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtem. Tak jak w pytaniu poprzednim, składka nie została odliczona w pełni ze względu na zbyt małą kwotę ryczałtu. Czy odliczenia można dokonać w rozliczeniu rocznym od podatku wynikającego z dochodów z pracy?

Tak. Z tych samych powodów, które wskazane zostały w pytaniu poprzednim.

7) Prowadziłem działalność gospodarczą, z której dochód jest zbyt niski, aby odliczyć składkę na ubezpieczenie zdrowotne w pełnej przysługującej wysokości. Chcę rozliczyć się z żoną, która uzyskiwała przychody ze stosunku pracy. Czy w rozliczeniu wspólnym możemy pomniejszyć podatek o obie składki?

Tak. Ustawa o PIT nie wyłącza możliwości przedstawionej w pytaniu, a potwierdzeniem jest konstrukcja zeznania PIT-36. Opis do pozycji 190 i 191 (w których wpisuje się składki do odliczenia na ubezpieczenie zdrowotne) mówi bowiem: Suma odliczeń nie może przekroczyć kwoty podatku wykazanej w poz. 189 (tj. wyliczonego podatku).

8) Podatnik prowadził działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtem (w spółce cywilnej) i jednocześnie działalność opodatkowaną na zasadach ogólnych. Z tytułu działalności prowadzonej w spółce odprowadzał składki na ubezpieczenie zdrowotne, jednak wysokość ryczałtu była niewystarczająca, aby składki odliczyć. Czy może odliczyć składkę w rozliczeniu rocznym od dochodu opodatkowanego na zasadach ogólnych?

Tak. Jak już wspomnieliśmy, ustawa o PIT nie ogranicza możliwości odliczenia składki płaconej z tytułu przychodów z określonego źródła wyłącznie do podatku od dochodów z tego źródła.

9) Podatnik prowadzi działalność gospodarczą, w ramach której opłaca składki na ubezpieczenie zdrowotne za siebie oraz za osobę współpracującą. Czy wszystkie te składki podlegają odliczeniu od podatku, czy jedynie zapłacone na własne ubezpieczenie zdrowotne?

Składki na ubezpieczenie zdrowotne za osobę współpracującą w całości finansuje z własnych środków przedsiębiorca. W związku z tym jest on uprawniony do obniżania podatku dochodowego o opłacone zarówno za siebie, jak i za osobę współpracującą, składki na ubezpieczenie zdrowotne.

10) Podatnik wpłacał składki na ubezpieczenie zdrowotne do KRUS. Czy ma prawo do odliczenia ich od podatku?

Zgodnie z art. 27b ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podatek dochodowy, obliczony zgodnie z art. 27 lub art. 30c, w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, o której mowa w ustawie z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych:

a) opłaconej w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
b) pobranej w roku podatkowym przez płatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Jeżeli zatem opłacanie składki zdrowotnej do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, wynika z przepisów w/w ustawy, to podatnik po spełnieniu wszystkich warunków określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych będzie mógł zmniejszyć podatek o zapłacone w roku podatkowym składki na to ubezpieczenie. Musi jedynie pamiętać, że kwota odliczenia tej składki nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru tej składki, a nie 7,75% podstawy wymiaru składki ZUS.

11) Podatnik w 2015 r. prowadził działalność gospodarczą. Składka zdrowotna należna za miesiąc grudzień została przez niego wpłacona 8 stycznia 2016 r. Czy składkę za grudzień podatnik będzie mógł uwzględnić w zeznaniu rocznym składanym za 2015 r.?

Nie. Odliczeniu od podatku podlegają jedynie składki na ubezpieczenie zdrowotne rzeczywiście zapłacone przez podatnika w roku podatkowym. Natomiast nie można odliczyć od podatku składki należnej, ale nie zapłaconej.

12) Podatnik w 2015 r. prowadził działalność gospodarczą opodatkowaną w formie karty podatkowej. Płacił również składki na ubezpieczenie zdrowotne, ale nie odliczał ich od należnego podatku. Czy złożenie w styczniu 2016 r. PIT-16A będzie skutkowało określeniem nadpłaty w podatku dochodowym?

Jeżeli podatnik opodatkowany w formie karty podatkowej w roku podatkowym faktycznie wpłacał składki na ubezpieczenia zdrowotne, ale ich nie odliczał od podatku, to deklaracja PIT-16A nie jest dokumentem określającym wysokość nadpłaty i nie stanowi podstawy do żądania jej zwrotu. Zwrot kwoty nie odliczonych składek, jeżeli podatnik o niego wystąpi składając deklarację PIT-16A, powinien nastąpić na podstawie decyzji określającej wysokość nadpłaty, wydanej na podstawie art. 73 § 1 Ordynacji Podatkowej.

13) W 2015 r. podatnik osiągnął dochody jedynie z tytułu z umowy o dzieło, gdzie wartość świadczenia nie przekraczała 200 zł. Płatnik pobierał zryczałtowany podatek dochodowy na podstawie art. 30 ust. 1 pkt 5a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w wysokości 18%. Jednocześnie odprowadzał od tego przychodu składkę na ubezpieczenie zdrowotne, której nie odliczył od zryczałtowanego podatku. Podatnik rozlicza się wspólnie z małżonką. Czy ma prawo odliczyć potraconą przez płatnika składkę od podatku wynikającego ze wspólnego zeznania?

Tak, gdyż w przypadku podatników - małżonków wspólnie opodatkowujących swoje dochody, podatek jest określany na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy wspólnych dochodów. W konsekwencji, nawet w sytuacji gdy podatnik nie uzyskał dochodów podlegających opodatkowaniu według skali podatkowej, to poprzez złożenie wspólnego zeznania z małżonką wystąpił podatek, od którego może dokonać odliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne, pobranej przez zleceniodawcę od dochodów opodatkowanych zryczałtowanym podatkiem. Należy jedynie pamiętać, iż składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega odliczeniu w pierwszej kolejności (tj. przed innymi ulgami odliczanymi od podatku, do których w szczególności należy ulga na dzieci), a odliczana kwota nie może przekroczyć podatku przed odliczeniem.

14) Czy w rozliczeniu rocznym można odliczyć od dochodu składki na ubezpieczenie zdrowotne zapłacone od wynagrodzenia uzyskanego w Holandii, do tamtejszego systemu ubezpieczeń, których nie odliczono w Holandii?

Zgodnie z art. 27b ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podatek dochodowy, obliczony zgodnie z art. 27 lub art. 30c, w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę: składki zapłaconej w roku podatkowym ze środków podatnika na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne podatnika lub osób z nim współpracujących, zgodnie z przepisami dotyczącymi obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego obowiązującymi w innym niż RP państwie członkowskim UE lub innym państwie należącym do EOG, lub w Konfederacji Szwajcarskiej.

Obniżenie nie dotyczy składek:

a) których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest RP,
b) zapłaconych w innym niż RP państwie członkowskim UE lub innym państwie należącym do EOG, lub w Konfederacji Szwajcarskiej, które zostały odliczone od dochodu (przychodu) lub podatku w tym państwie albo zostały odliczone na podstawie art. 26 ust. 1 pkt 2a ww. ustawy,
c) jeżeli brak jest podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest RP, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym podatnik opłacał składki na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne.

Dochody z tytułu pracy najemnej z Holandii nie są, w myśl postanowień umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania między Rzeczpospolitą Polską a Holandią, zwolnione z opodatkowania w Polsce. Tak więc, jeżeli mamy do czynienia z sytuacją, w której podatnik osiąga dochody z pracy w Holandii, zapłacił tam składki na ubezpieczenie zdrowotne, które nie zostały odliczone przy ustalaniu zobowiązania podatkowego w Holandii, to podatnikowi przysługuje prawo odliczenia powyższych składek od podatku wykazanego w zeznaniu w Polsce.

15) Podatnik prowadzący działalność gospodarczą otrzymał zwrot nadpłaconych w 2014 r. składek na ubezpieczenie zdrowotne. Czy w związku z tym powinien skorygować PIT za rok poprzedni?

Jeżeli podatnik, obliczając podatek należny w 2014 r., dokonał odliczeń od podatku, a następnie otrzymał zwrot odliczonych kwot (w całości lub w części), w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym otrzymał ten zwrot, w tym przypadku w zeznaniu za 2015 r., dolicza odpowiednio kwoty poprzednio odliczone.

Nie koryguje ubiegłorocznych deklaracji podatkowych.

Wyjątek zachodzi w przypadku opodatkowania działalności w formie karty podatkowej. Zwrot składek na ubezpieczenia zdrowotne opłaconych w roku podatkowym przez podatnika prowadzącego działalność gospodarczą opodatkowaną w formie karty podatkowej powoduje obowiązek korekty PIT-16A za okres, w którym składka była płacona. W konsekwencji podatnik powinien uiścić zaległy podatek dochodowy w wysokości różnicy pomiędzy kwotą wynikającą z decyzji naczelnika urzędu skarbowego ustalającą wysokość karty na dany rok podatkowy a kwotą faktycznie wpłaconego podatku.

16) W wyniku kontroli ZUS stwierdzono, że płatnik bezpodstawnie pobrał składkę na ubezpieczenie zdrowotne (w świetle przepisów „zusowskich” wynagrodzenie nie podlegało „oskładkowaniu”). Czy w związku z tym powinien dokonać korekt PIT-11 i PIT-4R?

Brak jest podstaw do dokonywania przez płatnika korekty informacji PIT-11 i PIT-4R za rok podatkowy, w którym dokonał potrącenia. Dane wykazane w informacji były bowiem zgodne ze stanem faktycznym. Różnicy w wysokości 1,25% (9% - 7,75%) płatnik nie dolicza do przychodów pracownika (jest obojętna podatkowo). Pracownik samodzielnie dolicza zwrócone składki zdrowotne do podatku w zeznaniu podatkowym składanym za rok, w którym składki mu zwrócono.

Ewa Iwan