PIT: Odstąpienie od umowy dożywocia za odszkodowaniem rodzi skutki podatkowe

Otrzymane środki pieniężne z tytułu jednorazowej zapłaty za rezygnację z dalszego wykonywania dożywocia nie są darowizną, ponieważ świadczenie jest ekwiwalentne. Stanowią przychód z innych źródeł, podlegający opodatkowaniu według skali podatkowej.

Stan faktyczny

W dniu 9 sierpnia 2001 r. Wnioskodawczyni zawarła z synem umowę dożywocia, przenosząc na jego rzecz własność zabudowanych nieruchomości rolnych, natomiast syn zobowiązał się do utrzymywania Wnioskodawczyni, tj. wykonywaniu świadczeń na Jej rzecz, polegających w szczególności na prawie zamieszkiwania w dwóch izbach w budynku mieszkalnym – ogrzanych i oświetlonych przez syna, wspólnym korzystaniu z łazienki, piwnicy, strychu i garażu, dostarczeniu jednego litra mleka dzienne, jednego mendla jaj tygodniowo, zapewnieniu odpowiedniej pomocy i pielęgnowaniu w chorobie, zawiezieniu i przywiezieniu do i od lekarza, sprawieniu pogrzebu według zwyczaju miejscowego. Ze względu na pogorszenie relacji między Wnioskodawczynią a synem, nie było możliwe kontynuowanie realizacji warunków umowy dożywocia.

W dniu 21 listopada 2017 r. została zawarta umowa, na podstawie której syn Wnioskodawczyni umową darowizny przekazał na Jej rzecz własność zabudowanej działki gruntu (część nieruchomości przekazanej na jego rzecz w ramach dożywocia) oraz świadczenie pieniężne w wysokości 100 000 zł, natomiast Wnioskodawczyni zrzekła się przysługujących Jej świadczeń z tytułu zawartej umowy dożywocia. W miejsce świadczeń związanych z utrzymaniem, których Wnioskodawczyni już nie otrzyma z tytułu umowy dożywocia, otrzymała środki pieniężne, które będzie musiała przeznaczyć na utrzymanie do końca życia, czyli okres czasu, którego trwania nie jest w stanie przewidzieć.

W piśmie z dnia 28 czerwca 2018 r., stanowiącym uzupełnienie wniosku, Wnioskodawczyni wskazała, że umowa dożywocia została zawarta w dniu 9 sierpnia 2001 r. w formie aktu notarialnego. Przedmiotem umowy dożywocia były następujące składniki majątkowe:

- zabudowana nieruchomość rolna o powierzchni 6,69 ha, oznaczona jako działki: 89/1, 89/2, 89/3, 123/1, 123/2, 123/3, na której znajdował się budynek mieszkalny o czterech izbach – murowany, kryty eternitem, połączony z garażem, pod jednym dachem oraz obora murowana, kryta eternitem, połączona z chlewnią i stodołą, pod jednym dachem;

- niezabudowana nieruchomość rolna o powierzchni 3,35 ha, oznaczona jako działka 134.

Nieruchomości zostały przeniesione przez Wnioskodawczynię i Jej małżonka (który zmarł w dniu 15 stycznia 2011 r.), na podstawie art. 908 Kodeksu cywilnego na rzecz syna, w zamian za prawo do zamieszkiwania w dwóch izbach od strony południowej w budynku mieszkalnym – ogrzanych i oświetlonych przez nabywcę, wspólne korzystanie z łazienki, piwnicy, strychu i garażu, dostarczenie jednego litra mleka dzienne, jednego mendla jaj tygodniowo, zapewnienie odpowiedniej pomocy i pielęgnowanie w chorobie, zawiezienie i przywiezienie do i od lekarza, sprawienie pogrzebu według zwyczaju miejscowego.

Wydanie przedmiotu umowy nabywcy miało nastąpić w dniu zawarcia umowy oraz po wygaśnięciu prawa dożywocia.

Korzyści i ciężary związane z zawartą umową przeszły na nabywcę w dniu zawarcia umowy.

Ponadto Wnioskodawczyni wskazała, że przedmiotowa nieruchomość była zabudowana budynkiem mieszkalnym, który nie stanowił odrębnego od gruntu przedmiotu własności. W umowie dożywocia strony określiły wartość przedmiotu umowy na kwotę 250 000 zł. Nie było sporządzonej wyceny nieruchomości przez rzeczoznawcę majątkowego. W umowie została określona przez strony roczna wartość prawa dożywocia na kwotę 400 zł, a wartość skapitalizowana tego prawa po uwzględnieniu wieku młodszej z uprawnionych, liczącej 52 lata ukończone i po zastosowaniu przewidzianego prawem mnożnika 15, wynosiła kwotę 6 000 zł.

Wskazała również, że w dniu 21 listopada 2017 r. doszło do rozwiązania umowy dożywocia. w formie aktu notarialnego, na podstawie umowy darowizny. Jednocześnie złożono oświadczenie o zrzeczeniu się dożywocia oraz oświadczenie o poddaniu się egzekucji. Powyższa umowa dożywocia została zmieniona zatem pozasądowo w drodze aktu notarialnego. Natomiast przedmiotem darowizny była zabudowana działka gruntu, przekazana przez syna na rzecz Wnioskodawczyni w dniu 21 listopada 2017 r., oznaczona numerem 89/5, o powierzchni 0,1235 ha, na której znajduje się murowany budynek mieszkalny z garażem, kryty eternitem oraz mały kurnik. Rodzaj gruntu – zabudowana nieruchomość rolna – użytki B-RIIIb. Ww. działka 89/5 powstała z podziału działki 89/1, który został zatwierdzony w dniu 9 października 2017 r. Ponadto, otrzymała środki pieniężne stanowiące jednorazową zapłatę za rezygnację z dalszego wykonywania przez syna dożywocia. Powyższą kwotę Wnioskodawczyni otrzymała w dniu 14 grudnia 2017 r. przelewem bankowym. Kwota ta została zaproponowana przez syna, a zaakceptowana przez Wnioskodawczynię.

Dodała również, że zawarta w dniu 21 listopada 2017 r. umowa była efektem porozumienia między stronami. Wnioskodawczyni zaakceptowała ww. kwotę na zasadzie kompromisu, bowiem nie było możliwe funkcjonowanie stron na wcześniej ustalonych zasadach ze względu na złe relacje między stronami. Wnioskodawczyni nie wie, co zostało wzięte pod uwagę do ustalenia tej kwoty. Wskazała ponadto, że osiąga dochody z tytułu emerytury w kwocie 936 zł.

W piśmie z dnia 3 sierpnia 2018 r., stanowiącym uzupełnienie wniosku, Wnioskodawczyni wskazała, że Jej mąż zmarł w dniu 15 stycznia 2011 r., a nie jak wskazano we wniosku w dniu 15 listopada 2011 r.

Pytanie i stanowisko Wnioskodawcy

Czy świadczenie pieniężne, które Wnioskodawczyni otrzymała w miejsce przyszłych świadczeń z tytułu dożywocia, czyli utrzymania oraz zapewnienia opieki, stanowi przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, jeżeli nie jest możliwe wyliczenie kosztów, które Wnioskodawczyni będzie ponosić w przyszłości ze względu na nieznaną nikomu długość życia?

Zdaniem Wnioskodawczyni (ostatecznie przedstawionym w uzupełnieniu wniosku z dnia 28 czerwca 2018 r.), uprawnienia związane z prawem dożywocia nie zostały dosłownie wskazane jako źródło przychodu w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Uprawnienia z tytułu dożywocia mieszczą się w art. 10 ust. 1 pkt 8 ww. ustawy.

W myśl art. 19 cytowanej ustawy, przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw majątkowych oraz innych rzeczy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8, jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia.

W związku z zawartą umową Wnioskodawczyni osiągnęła przychód z tytułu zrzeczenia się świadczeń dożywocia w kwocie 100 000 zł, jednakże nie jest możliwe określenie kosztów związanych z odpłatnym zbyciem, bowiem nie jest znana długość życia Wnioskodawczyni. Nie ma zatem możliwości określenia kosztów, które poniesie Wnioskodawczyni utrzymując zwróconą część nieruchomości oraz ponosząc wszystkie wydatki, do których ponoszenia zobowiązany był syn.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 listopada 2014 r., sygn. akt II FPS 4/14, zajął stanowisko, że „w przypadku zbycia nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie nie jest możliwe określen...