Orzecznictwo: Wykreślenie spółki z rejestru nie chroni przed zaległościami w ZUS

Przeniesienie odpowiedzialności za składki na członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest możliwe także po utracie bytu prawnego przez spółkę wskutek ukończenia postępowania upadłościowego i wykreślenia tego podmiotu z Krajowego Rejestru Sądowego (art. 116 ustawy z dnia 9 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, jednolity tekst: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.).

Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Romualda Spyt, Jolanta Strusińska-Żukowska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 grudnia 2008 r. sprawy z wniosku Mieczysława P., Romana Ż. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych - Oddziałowi w W. o składki, na skutek zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 24 czerwca 2008 r. [...]

„Czy możliwe jest przeniesienie odpowiedzialności za składki na członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością po utracie bytu prawnego przez spółkę wskutek ukończenia postępowania upadłościowego i wykreślenia tego podmiotu z Krajowego Rejestru Sądowego?”

podjął uchwałę:

Przeniesienie odpowiedzialności za składki na członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest możliwe także po utracie bytu prawnego przez spółkę wskutek ukończenia postępowania upadłościowego i wykreślenia tego podmiotu z Krajowego Rejestru Sądowego (art. 116 ustawy z dnia 9 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, jednolity tekst: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.).

UZASADNIENIE

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powstało na tle następującego stanu faktycznego: Wnioskodawcy Mieczysław P. i Roman Ż. odwołali się od dwóch decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w W. z dnia 25 stycznia 2006 r., obciążających każdego z nich jako członków zarządu odpowiedzialnością za zobowiązania Zakładu Wydawniczo-Reprograficznego „A.-G.” Spółki z o.o. w W. z tytułu nieopłaconych składek na: ubezpieczenia społeczne za okres: styczeń 2002 r. oraz od kwietnia 2002 r. do maja 2003 r. w łącznej kwocie 241.017,77 zł, (należność główna 214.107,87 zł), ubezpieczenie zdrowotne za okres: grudzień 2001 r. oraz od lutego 2002 r. do maja 2003 r. w łącznej kwocie 56.887,12 zł, (należność główna 50.566,62 zł), a także Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od lipca 2002 r. do maja 2003 r. w łącznej kwocie 17.197,73 zł (należność główna 15.529,83 zł).

W sprawie jest niesporne, że Mieczysław P. pełnił funkcję prezesa Zarządu Zakładu Wydawniczo - Reprograficznego „A.-G. Sp. z o.o. od 1992 r. do maja 2003 r., a Roman Ż. był członkiem Zarządu Spółki od 1997 r. Przedmiotem działalności Spółki było świadczenie usług poligraficznych na maszynach offsetowych dla instytucji i podmiotów gospodarczych. We wrześniu 2001 r. odwołujący się wystąpili w imieniu Spółki z wnioskiem o otwarcie postępowania układowego argumentując, iż w związku z załamaniem się sprzedaży samochodów D. w drugim półroczu 2000 r. znacząco spadło zapotrzebowanie na usługi poligraficzne, których głównymi odbiorcami do połowy 2000 r. były D. SA oraz firmy z nią stowarzyszone. Odwołujący się wskazali ponadto, iż pogorszenie się kondycji finansowej Spółki spowodowane było koniecznością spłaty kredytu inwestycyjnego, zaciągniętego w 1999 r., lecz podkreślali także, że realizacja wdrożonego programu naprawczego dała wymierne efekty przejawiające się przede wszystkim wzrostem sprzedaży usług oraz zmniejszeniem kosztów działalności. Przedmiotowy wniosek został zwrócony w 2001 r. W celu restrukturyzacji zadłużenia, w dniu 28 listopada 2001 r. Spółka oraz D. SA zawarły porozumienie dotyczące spłaty należności krótkoterminowych Spółki z tytułu dostaw robót i usług, na mocy którego zadłużenie spółki zredukowano do 50%, tj. do kwoty 922.485,25 zł oraz ustalono, że pozostała część zadłużenia, tj. kwota 922.485,26 zł, zostanie rozłożona na 60 równych miesięcznych rat począwszy od 1 czerwca 2003 r. W dniu 27 lutego 2003 r. pomiędzy I. Bankiem SA z siedzibą Katowicach a Spółką zawarta została umowa restrukturyzacyjna celem warunkowego ustalenia zasad spłaty wierzytelności Banku wynikającej z umowy dotyczącej kredytu złotowego przeznaczonego na finansowanie inwestycji. W dniu 17 lutego 2003 r. Spółka (reprezentowana przez Prezesa Zarządu i członka tego Zarządu – odwołujących się - wchodzących w skład organu uprawnionego do reprezentacji podmiotu) złożyła wniosek o ogłoszenie jej upadłości ze względu na trwałe zaprzestanie płacenia długów i okoliczność, że majątek Spółki faktycznie nie wystarcza na zaspokojenie długów.

Postanowieniem z dnia 14 maja 2003 r., [...] Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy Wydział XVII Gospodarczy ogłosił upadłość Z. A.-G. Sp. z o.o. w W., wyznaczył sędziego komisarza oraz syndyka masy upadłości w osobie Tadeusza K. Sąd Rejonowy ustalił, iż Spółka zaprzestała płacenia swoich długów w sposób trwały, jednocześnie jej majątek nie wystarcza na ich pokrycie, niemniej jednak pozwoli na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. Organ rentowy zgłosił do masy upadłości wierzytelność z tytułu składek na łączną kwotę 331.861,88 zł.

Postanowieniem z dnia 18 września 2003 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy ustalił listę wierzytelności przypadających od upadłej Spółki. Wierzytelność organu rentowego została uznana odpowiednio w kwocie 315.096,30 zł w kategorii 3, w kwocie 16.681,48 zł w kategorii 6 oraz w kwocie 84,10 zł w kategorii 7 [...].

Postanowieniem z dnia 24 listopada 2003 r. Sąd Rejonowy - Sędzia Komisarz zezwolił na sprzedaż z wolnej ręki przedsiębiorstwa upadłej Spółki w całości, poniżej ceny oszacowania za kwotę nie niższą niż 450000,00 zł z wyłączeniem środków pieniężnych zgromadzonych w masie upadłości.

W dniu 17 maja 2004 r. doszło do zawarcia umowy sprzedaży przedsiębiorstwa - w rozumieniu art. 551 k.c. - upadłej Spółki, w trybie art. 113 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. Prawo upadłościowe (jednolity tekst: Dz. U. z 1991, Nr 118, poz. 512 ze zm.). Środki ze sprzedaży przedsiębiorstwa w kwocie 460.000,00 zł wraz z dochodami uzyskanymi z prowadzonej przez syndyka masy upadłości działalności gospodarczej w wysokości 1,5 mln. zł zostały przeznaczone na zaspokojenie należności pierwszej i drugiej kategorii (nie był sporządzony plan podziału masy upadłości, zaspokojenie wierzycieli I i II kategorii odbyło się zgodnie z art. 205 Prawa upadłościowego). Nastąpiła likwidacja całego majątku upadłej Spółki, dlatego Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy postanowieniem z dnia 30 czerwca 2004 r. ukończył postępowanie upadłościowe Spółki na podstawie art. 217 Prawa upadłościowego. Organ rentowy jako wierzyciel zwrócił się o doręczenie odpisu powyższego postanowienia w dniu 9 lipca 2004 r. Postanowienie uprawomocniło się z dniem 13 lipca 2004 r. Na wniosek syndyka masy upadłości Spółki o wykreślenie podmiotu z Krajowego Rejestru Sądowego, Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy XX Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego postanowieniem z dnia 9 grudnia 2004 r. wykreślił Spółkę z KRS. Postanowienie uprawomocniło się w dniu 8 lutego 2005 r. (odpis z KRS według stanu na 21 kwietnia 2008 r.). W aktach złożonych przez organ rentowy, w I tomie, znajduje się pisemna informacja z dnia 23 stycznia 2006 r., udzielona Wydziałowi Realizacji Dochodów przez Wydział Rozliczeń Kont Płatników Składek i Ubezpieczonych, dotycząca zaległości składkowych Spółki oraz deklaracje rozliczeniowe za okres od stycznia 2002 r. do maja 2003 r.(wydruki z KSI). W dniu 25 stycznia 2006 r. organ rentowy wydał dwie decyzje w przedmiocie obciążenia odpowiedzialnością za zaległości składkowe Spółki członków jej Zarządu, od których wnioskodawcy wnieśli odwołanie. Wyznaczając rozprawę na dzień 7 czerwca 2006 r. sędzia referent oprócz wezwania ubezpieczonych zarządziła zawiadomienie o terminie Spółki jako zainteresowanego. W protokole tej rozprawy znajduje się zapis, iż nie stawił się syndyk Tadeusz K.

Postanowieniem z dnia 10 października 2006 r. Sąd Okręgowy wezwał do udziału w postępowaniu w charakterze zainteresowanego Zakład Wydawniczo - Reprograficzny „A.-G.” Sp. z o.o. w W. na podstawie art. 477 § 2 k.p.c., uznając iż „decyzja o składkach na rzecz odwołujących się wpływa bezpośrednio na prawa majątkowe Spółki" [...]. Na rozprawie w dniu 30 stycznia 2007 r. pełnomocnik ubezpieczonych wyjaśnił, że Spółka została wykreślona z KRS - okazał „odpis postanowienia". O kolejnych terminach rozpraw Spółka nie była już zawiadamiana, a były syndyk masy upadłości Spółki został przesłuchany w charakterze świadka. Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd Okręgowy- Sąd Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem z dnia 27 listopada 2007 r. oddalił odwołania wnioskodawców. Sąd ustalił, że obie objęte rozpoznaniem decyzje wydane zostały na podstawie art. 116 ustawy z dnia 9 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (jednolity tekst: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.), a następnie wskazując na § 1 uznał, że stosownie do treści art. 21 ustawy z dnia 12 września 2002 r. o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 169, poz. 1387) do odpowiedzialności podatkowej osób trzecich z tytułu zaległości podatkowych powstałych przed dniem wejścia w życie wyżej wymienionej ustawy stosuje się przepisy obowiązujące przed dniem jej wejścia w życie. Sąd Okręgowy przyjął, że wniosek o ogłoszenie upadłości Spółki z o.o. Zakładu Wydawniczo-Reprograficznego „A.-G." zgłoszony został za późno (już w 2001 r. sytuacja finansowa Spółki ulegała stopniowemu pogorszeniu, wysokość zobowiązań Spółki względem wierzycieli wzrastała, o czym ubezpieczeni z racji pełnionych funkcji wiedzieli), a skarżący nie wskazali mienia, z którego egzekucja umożliwiłaby zaspokojenie należności składkowych, tym samym nie zostały wykazane przesłanki uzasadniające zwolnienie członków zarządu z odpowiedzialności za zaległości Spółki.

Rozpoznając apelacje wnioskodawców od wyroku Sądu Okręgowego opartych na zarzutach naruszenie prawa materialnego - art. 116 § 1 pkt 1 i pkt 2 Ordynacji podatkowej w związku z art. 5 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 24 października 1934 r. Prawo upadłościowe, oraz naruszenia przepisów postępowania, - art. 233 § 1 k.p.c. , art. 328 § 2 k.p.c. , a także nierozpoznania istoty sprawy przez nierozpoznanie zarzutów podniesionych przez skarżących w odwołaniu od decyzji organu rentowego, Sąd Apelacyjny uznał, że niezależnie od podniesionych przez apelacje zarzutów, w sprawie występuje zagadnienie prawne o zasadniczym znaczeniu, a to kwestia wydania decyzji obciążającej odpowiedzialnością osoby trzecie za długi podmiotu, który w dacie wydania tej decyzji już nie istniał, gdyż byt prawny wskutek wykreślenia z rejestru utracił wcześniej (przed wydaniem decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej), a przed zajściem tego zdarzenia nie doszło do określenia w drodze decyzji organu rentowego wysokości zaległości z tytułu składek. Do wydania zaskarżonych decyzji doszło, po ustaleniu wysokości zadłużenia przez jeden z wydziałów organu rentowego, przy czym, porównanie okresów stwierdzonych zaległości ze zgłoszeniem wierzytelności do masy upadłości w postępowaniu upadłościowym dotyczącym Spółki prowadzi do wniosku, że istnieją różnice zwłaszcza w zakresie składek na ubezpieczenie zdrowotne. Nie ulega również wątpliwości, że organ rentowy nie wydał decyzji ustalającej wysokość zaległości składkowych obciążających Spółkę. W złożonych przez organ rentowy aktach składkowych brak takowej decyzji, a z pisma ZUS z dnia 23 lipca 2008 r. wynika, że poza dokumentacją przedstawioną Sądowi organ rentowy nie dysponuje inną.

Odpowiedzialność osób trzecich za zobowiązania podatkowe (składkowe) ma miejsce w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonywania zobowiązania podatkowego przez podatnika (tu płatnika składek). Jest ona zatem zależna od istnienia zobowiązania składkowego płatnika oraz od jego realizacji przez ten podmiot, co powoduje, że odpowiedzialność ta ma charakter akcesoryjny. Jest to także odpowiedzialność subsydiarna (posiłkowa), biorąc pod uwagą, że wierzyciel składkowy nie ma swobody w kolejności zgłaszania roszczenia do podatnika (płatnika składek) lub osoby trzeciej, lecz kolejność ta jest ściśle określona przez obowiązujące przepisy prawa. Prawną przesłanką odpowiedzialności osób trzecich jest więc nie tylko konieczność wdrożenia przymusowego wykonania zobowiązania podatkowego (składkowego) - wobec faktu, że nie nastąpiła jego dobrowolna realizacja - lecz także stwierdzenie, że tego rodzaju realizacja zobowiązania w stosunku do podatnika (płatnika) nie daje gwarancji pełnego wykonania zobowiązania składkowego i zachodzi konieczność wydania orzeczenia o odpowiedzialności podatkowej (składkowej) osób trzecich. Takie orzeczenie, dla którego przepisy przewidują formę decyzji (art. 108 § 1 Ordynacji podatkowej), zapada po przeprowadzeniu postępowania. W postępowaniu zmierzającym do wydania decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej organ podatkowy (tu organ rentowy) bada przede wszystkim wystąpienie przesłanek odpowiedzialności odnoszących się do konkretnego podmiotu. Celem tego postępowania jest ustalenie, czy w konkretnym przypadku zachodzą przesłanki określone we właściwych przepisach ustawy Ordynacja podatkowa dla przyjęcia takiej odpowiedzialności. Ordynacja podatkowa w art. 108 § 2 wprowadza zasadę, że orzeczenie o odpowiedzialności osoby trzeciej (w ogóle wszczęcie postępowania w tej materii) musi być poprzedzone wydaniem i doręczeniem decyzji podatkowej podmiotom odpowiadającym za zobowiązania podatkowe przed osobą trzecią, która to zasada nie ma zastosowania do należności z tytułu składek, gdyż art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2007 r., Nr 11, poz. 74 ze zm., zwana dalej ustawą systemową) nakazując odpowiednie stosowanie przepisów Ordynacji podatkowej pomija art. 108 § 2 i 3 odsyłając jedynie do § 1 i 4 tego przepisu. Oznacza to, że na organie rentowym nie ciąży obowiązek uprzedniego wydania decyzji wymiarowej w stosunku do płatnika składek. Wynika to także z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2008 r., I UK 187/07 (niepublikowanego), przyjmującego, że „dla odpowiedzialności członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z tytułu zaległości składkowych spółki na ubezpieczenia społeczne nie jest wymagane uprzednie wydanie decyzji organu rentowego, ustalającej zobowiązanie płatnika składek".

W ocenie Sądu Apelacyjnego, brak odesłania w ustawie systemowej do § 2 art. 108 Ordynacji podatkowej, nie oznacza, że odpowiedzialność osoby trzeciej jest niezależna od istnienia zobowiązania płatnika składek, natomiast oznacza to, że w postępowaniu zmierzającym do orzeczenia o odpowiedzialności osoby trzeciej za zaległości z tytułu składek, można dokonywać ustaleń co do istnienia i wysokości należnych od pierwotnego dłużnika należności. Stwierdzenie istnienia zobowiązania nie należy do kwestii prejudycjalnych, wobec czego jej rozstrzygnięcie może nastąpić również w postępowaniu dotyczącym odpowiedzialności wynikającej z istnienia tego zobowiązania. Takie stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 16 listopada 2005 r., III AUa 877/05 (niepublikowany). W wyroku tym Sąd Apelacyjny wskazał, że problem sposobu określenia wysokości należności osoby trzeciej w sytuacji, gdy w chwili wszczęcia postępowania w stosunku do osoby trzeciej brak jest decyzji, która przesądzałaby o wysokości długu, za który ma odpowiadać osoba trzecia, istniał pod rządami ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (jednolity tekst: Dz. U. z 1993 r. Nr 108, poz. 486 ze zm.), która w tym zakresie nie zawierała unormowań. Zarysowały się w tej materii dwa przeciwstawne poglądy (por. A. Olesińska: Odpowiedzialność osób trzecich za zobowiązania podatkowe, Lublin 2000, s. 57 i nast.). Pierwszy, że wysokość długu powinna być określona we właściwy sposób w postępowaniu z udziałem dłużnika, skoro przedmiotem postępowania zmierzającego do wydania decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej mogą być wyłącznie zagadnienia związane bezpośrednio z jej odpowiedzialnością. Wydanie decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej jest zatem niemożliwe przy braku decyzji określającej wysokość należności podatkowej, wydanej we właściwym postępowaniu (por. wyrok Sądu Najwy...

DOSTĘP DO PEŁNEJ TREŚCI SERWISU WWW.PODATKI.BIZ JEST BEZPŁATNY
WYMAGANE JEST JEDNAK ZALOGOWANIE DO SERWISU.
UŻYTKOWNICY ZALOGOWANI MOGĄ RÓWNIEŻ DODAWAĆ KOMENTARZE.

Jeżeli jeszcze nie jesteś zarejestrowany, zapraszamy do wypełnienia krótkiego formularza rejestracyjnego.

REJESTRACJA

dla nowych użytkowników

LOGOWANIE

dla użytkowników podatki.biz

Zapomniałem hasła | Problemy z logowaniem

DLACZEGO WARTO SIĘ ZAREJESTROWAĆ DO SERWISU PODATKI.BIZ?

Otrzymujesz całkowicie bezpłatny stały dostęp do wielu informacji, między innymi do:

  • ujednolicanych na bieżąco aktów prawnych (podatki, ubezpieczenia społeczne i działalność gospodarcza)
  • narzędzi: powiadamiania o nowych przepisach, zmianach w przepisach i terminach
  • kalkulatorów i baz danych
  • działów tematycznych zawierających pogłębione informacje na interesujące Cię tematy; omówienia, odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania
  • strony osobistej, na której znajdziesz aktualne informacje przeznaczone dla osoby o Twoim profilu zawodowym. Dodatkowo będziesz mógł edytować własną listę zakładek w celu szybszego docierania do szczegółowej informacji
  • newslettera informującego regularnie o wydarzeniach związanych z podatkami i działalnością gospodarczą

Czas rejestracji - ok. 1 min

Uwaga

Podczas rejestracji nie zbieramy żadnych szczegółowych danych personalnych i teleadresowych. W każdej chwili możecie usunąć trwale i bezpowrotnie dane dotyczące Waszego konta. Przed rejestracją prosimy o zapoznanie się z regulaminem »