Orzecznictwo: Obowiązek zgłoszenia wniosku o upadłość spółki kapitałowej

Fakt wszczęcia i nie zakończenia postępowania układowego nie zwalnia członków zarzadu spółki z o.o. z obowiązku zgłoszenia wniosku o jej upadłość, jeżeli w toku postępowania układowego wystąpią ustawowe przesłankmi postawienia dłużnika, tj. spółki kapitalowej, w stan upadłości.

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Ewa Madej, Sędziowie WSA Teresa Randak, Krzysztof Winiarski (spr.), Protokolant Anna Bartkowiak, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 listopada 2009r. sprawy ze skargi J. F. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w K. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych oddala skargę

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] r. nr [...] Naczelnik Urzędu Skarbowego w C. orzekł o solidarnej odpowiedzialności J. F., jako osoby trzeciej - byłego Prezesa Zarządu A Spółki z o.o. (z M. S. - in. członkiem zarządu tej spółki) za zaległości podatkowe wymienionej spółki, jako płatnika z tytułu pobranego, a niewpłaconego podatku dochodowego od osób fizycznych od dokonanych wpłat w miesiącu grudniu 2002 r. w wysokości [...] zł. wraz z odsetkami za zwłokę - od dnia powstania zaległości do dnia wydania decyzji w kwocie [...] zł. oraz koszty egzekucyjne w wysokości [...] zł.

Od decyzji tej J. F. odwołał się, zarzucając jej naruszenie art. 116 Ordynacji podatkowej przez przyjęcie, że odwołujący się we właściwym czasie nie złożył wniosku o upadłość spółki A, wnosząc jednocześnie o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz o umorzenie postępowania.

W uzasadnieniu odwołania strona wskazała, iż jej zdaniem terminem właściwym do zgłoszenia upadłości spółki A był 11 czerwca 2003 r. Nadmieniła, że we właściwym czasie wszczęto postępowanie zapobiegające upadłości. Ustalając "czas właściwy do ogłoszenia upadłości" - zdaniem strony - organ podatkowy nie uwzględnił działań zarządu spółki zmierzających do zapobieżenia upadłości. Dowodem tego miało być sporządzenie bilansu na dzień 19 maja 2000 r., a następnie w dniu 31 maja 2000 r. złożenie wniosku o otwarcie postępowania układowego, które następnie zostało otwarte postanowieniem Sądu z dnia 8 listopada 2000 r., a zatwierdzone w dniu 24 kwietnia 2001 r. Strona stwierdziła, że wg organu podatkowego z bilansu wynikał stan zagrożenia spółki, nie obligujący zarządu do zgłoszenia wniosku o upadłość. Z tych też względów zarząd spółki, dążąc do jej ratowania, nie zgłosił wniosku o upadłość, lecz wybrał alternatywne rozwiązanie w postaci wniosku o otwarcie postępowania układowego. Zdaniem strony czas złożenia wniosku o otwarcie postępowania układowego jest "czasem właściwym", co potwierdza otwarcie i zatwierdzenie układu przez Sąd.

Strona nadto zarzuciła, że organ pierwszej instancji pominął w decyzji unormowanie art. 15 § 2 prawa o postępowaniu układowym - Rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 24 października 1934 r., który stanowi, że od daty otwarcia postępowania układowego do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia co do układu lub umorzenia postępowania, nie może być ogłoszona upadłość dłużnika. Z regulacji tej strona wywiodła wniosek, że w trakcie realizacji postępowania układowego nie było możliwe złożenie przez nią wniosku o upadłość spółki. Wniosek taki został przez stronę złożony, gdy pozwalały mu na to przepisy prawa.

Strona podniosła też, że w stosunku do niej nie zostało wszczęte postępowanie, o którym mowa w art. 17(1) i nas. Prawa upadłościowego, tj. nie orzeczono wobec niej zakazu pełnienia funkcji reprezentanta lub pełnomocnika przedsiębiorcy.

Podatnik nie zgodził się też z twierdzeniem organu, że egzekucja prowadzona z majątku spółki okazała się nieskuteczna, ponieważ majątek spółki został spieniężony, natomiast zarząd spółki nie miał wpływu na ceny sprzedaży tego majątku i koszty postępowania upadłościowego.

Dyrektor Izby Skarbowej w K. decyzją z dnia [...] r. nr [...] utrzymał w mocy rozstrzygnięcie organu podatkowego pierwszej instancji.

W uzasadnieniu swojej decyzji organ odwoławczy stwierdził, że zgodnie z art. 127 ustawy Ordynacja podatkowa, wyrażającym zasadę dwuinstancyjności, nie jest związany treścią odwołania, w związku z czym w postępowaniu odwoławczym rozpatrzeniu podlega sprawa w całym zakresie, a nie tylko zaistniałe w niej kwestie sporne. Przedmiotem orzekania w niniejszej sprawie jest solidarna odpowiedzialność podatkowa osoby trzeciej - członka zarządu spółki z o.o. za zaległości podatkowe tej spółki. Organ przywołał tu treść art. 107 Ordynacji podatkowej, odnoszący się do odpowiedzialności solidarnej osoby trzeciej z podatnikiem. W dalszej kolejności powołał się na art. 116 O.p., w brzmieniu obowiązującym w 2003 r. Podkreślono, że stosownie do tego przepisu za zaległości podatkowe m.in. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu nie wykazał, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy i nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części (art. 116 § 1). Wskazano również, że odpowiedzialność członków zarządu, określona w § 1, obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, które powstały w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu (art. 116 § 2).

Powołując się na orzecznictwo sądowe (wyrok NSA z dnia 6 marca 2003 r., sygn. akt SA/Bd 85/03) podkreślono, że organ podatkowy jest obowiązany wykazać jedynie okoliczność pełnienia obowiązków członka zarządu, czasie powstania zobowiązania podatkowego, które przerodziło się w zaległość podatkową spółki oraz bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce, natomiast obowiązek zaistnienia przesłanek zwalniających od odpowiedzialności za cudze zobowiązania podatkowe członka zarządu spółki z o.o. ciąży na tym członku.

W dalszej części uzasadnienia organ odwoławczy poniósł, że:

- zaległość podatkowa spółki A jest bezsporna, a termin płatności zaległej zaliczki na poczet podatku dochodowego przypadał na dzień 20 stycznia 2003 r.,

- w okresie powstania zaległości podatkowej spółki J. F. pełnił funkcję członka zarządu tej spółki (okoliczności bezsporne),

- prowadzona z majątku spółki egzekucja okazała się bezskuteczna, co stwierdzone zostało postanowieniem o umorzeniu postępowania egzekucyjnego oraz postanowieniem o stwierdzeniu, że egzekucja okazała się bezskuteczna.

W związku z tym organ zajął się oceną czy została spełniona przesłanka egzoneracyjna, tj. czy upadłość została zgłoszona we właściwym czasie.

Ustalając znaczenie określenia "we właściwym czasie" organ odwoławczy odwołał się do regulacji prawa upadłościowego, stwierdzając, że (art. 1 § 1 i § 3) podmiot gospodarczy, który zaprzestał płacenia długów będzie uznany za upadłego. Upadłość ma miejsce również wówczas, gdy majątek podmiotu gospodarczego nie wystarcza na zaspokojenie długów. Za taki stan organ uznał stan niewypłacalności dłużnika, tj. sytuację majątkową, przy której dłużnik nie jest w stanie trwale wypełnić swoich zobowiązań pieniężnych, niezależnie od tego czy jest to spowodowane nadmiernym zadłużeniem, czy też innymi przyczynami.

Podkreślono, że stosownie do art. 5 Prawa upadłościowego, nie później niż w terminie dwóch tygodni od zaprzestania płacenia długów lub dnia, w którym majątek spółki nie wystarcza na zaspokojenie długów zarząd spółki winien złożyć wniosek o jej upadłość.

Jednocześnie zwrócono uwagę, że właściwy czas na zgłoszenie wniosku o upadłość następuje z momentem, kiedy wartość zobowiązań spółki przekracza wartość jej majątku (wyrok NSA z dnia 29 listopada 2006 r., sygn. akt II FSK 1287/05). Podstawą upadłości jest również trwałe zaprzestanie płacenia długów.

Organ przy tym zwrócił uwagę na inne cele postępowania upadłościowego i układowego. Podkreślił, że stosownie do art. 1 Rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 24 października 1934 r. - Prawo o postępowaniu układowym (Dz. U. nr 93, poz. 836 ze zm.), postępowanie układowe jest postępowaniem prewencyjnym, ma służyć umożliwieniu wywiązania się przez dłużnika ze swych zobowiązań, a w konsekwencji zapobieżeniu upadłości. Organ zwrócił uwagę, że czas właściwy do wszczęcia postępowania układowego, to czas właściwy ze względu na ochronę wierzycieli. Organ wyraźnie przy tym zaznaczył, że wstrzymanie płatności, uzasadniające otwarcie postępowania układowego, musi mieć charakter krótkotrwały.

W kolejnym fragmencie uzasadnienia decyzji organ odwoławczy przybliżył okoliczności stanu faktycznego, dotyczące sytuacji finansowej spółki A.

Wskazano, że z bilansu sporządzonego na dzień 19 maja 2000 r. wynikało zagrożenie spółki niewypłacalnością (aktywa jej wynosiły wówczas [...] zł. w tym majątek trwały - [...] zł., należności dochodzone w drodze sądowej - [...] zł., zobowiązania - [...] zł., strata na działalności gospodarczej - [...] zł.).

Wobec powyższego spółka A wystąpiła z wnioskiem o otwarcie postępowania układowego.

Postanowieniem z dnia [...] r. Sąd Rejonowy w K. otworzył postępowanie układowe, a postanowieniem z dnia [...] r. zatwierdził układ (układem objęto 161 wierzycieli na sumę [...] zł. i wierzytelności te - wraz z odsetkami - zredukowano o kwotę [...] zł.).

Na dzień 25 maja 2001 r. spółka zalegała z płatnością zobowiązań, które nie zostały objęte układem na kwotę [...] zł.

W dniu 29 marca 2003 r. sporządzono bilans na dzień 31 grudnia 2000 r., z którego wynikało, że suma kapitałów własnych spółki zmniejszyła się o kwotę [...] zł., a suma zobowiązań krótkoterminowych wzrosła o kwotę [...] zł., co stanowiło 144% sumy zobowiązań wykazanej w bilansie otwarcia. Rachunek zysków i strat został zamknięty stratą w wysokości [...] zł.

W opinii biegłego rewidenta, sporządzonej w dniu 11 czerwca 2001 r., dot. sprawozdania spółki za 2000 r., zwrócono uwagę na wysoki ujemny stan kapitałów własnych (-[...] zł.), co miało oznaczać, że aktywa są finansowane środkami obcymi.

W bilansie sporządzonym w dniu 29 marca 2002 r. na dzień 31 grudnia 2001 r. wykazano majątek trwały spółki w wysokości [...], natomiast kapitał własny - [...] zł.

Natomiast w bilansie sporządzonym w dniu 28 marca 2003 r., na dzień 31 grudnia 2002 wykazano, że aktywa spółki wynoszą [...] zł., kapitał własny -[...] zł., a zobowiązania i rezerwy [...] zł., w tym zobowiązania krótkoterminowe [...] zł.

W dniu 11 czerwca 2003 r. spółka zgłosiła wniosek o upadłość. W uzasadnieniu wnio...