Opłata reprograficzna, czyli tzw. podatek od piractwa

Ustawodawca w art. 20 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych ustanawia regulacje dotyczące opłaty reprograficznej. W myśl tego przepisu producenci i importerzy urządzeń, które służą do nagrywania utworów lub tworzenia ich kopii, a także czystych nośników, na których utwory mogą być nagrywane lub kopiowane (np. płyt CD, drukarek), są zobowiązani do uiszczania organizacjom zbiorowego zarządzania (np. ZAIKS) opłat w wysokości nieprzekraczającej 3% kwoty należnej z tytułu sprzedaży tych urządzeń i nośników.

Warto wiedzieć, że opłata reprograficzna, czasami w dużym uproszczeniu i nieprawidłowo nazywana „podatkiem od piractwa”, ma stanowić rekompensatę dla twórców z tytułu obowiązywania w Polsce tzw. użytku prywatnego. Innymi słowy, opłata ta pokrywać ma uszczerbek w dochodach twórców wynikający z tego, że mamy prawo np. skopiować zakupioną płytę.

Przedstawiony wyżej system jest stosowany w wielu krajach. Jego zgodność z prawem UE potwierdził Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Zgodnie z wyrokiem z 11 lipca 2013 r., sygn. akt C-521/11:

(...) System finansowania godziwej rekompensaty polegający na stosowaniu w sposób niezróżnicowany opłaty za kopię na użytek prywatny przy okazji wprowadzenia do obrotu w kraju, odpłatnie i do celów handlowych, nośników zapisu, które nadają się do zwielokrotniania utworów, czemu towarzyszy prawo do zwrotu uiszczonej opłaty, o ile prawo to jest skuteczne i nie czyni nadmiernie utrudnionym zwrotu uiszczonej opłaty, może okazać się zgodny z art. 5 ust. 2 lit. b dyrektywy 2001/29, jeżeli trudności praktyczne dotyczące zidentyfikowania użytkowników prywatnych oraz zobowiązania ich do wynagrodzenia podmiotom praw autorskich wyrządzanej im przez nich szkody państwom członkowskim lub inne podobne trudności uzasadniają jego stosowanie.

Do uiszczania opłat obowiązani są producenci i importerzy urządzeń, o których mowa wyżej. Należy wskazać, że pojawiają się w piśmiennictwie głosy, że przedsiębiorca dokonujący wewnątrzwspólnotowego nabycia nie powinien uiszczać opłaty reprograficznej. Pogląd ten nie zyskał jednak uznania w orzecznictwie. Warto w tym miejscu zacytować np. sentencję wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 7 stycznia 2010 r., sygn. akt I ACa 461/2009, zgodnie z którą:

(...) Towary pochodzące z Europejskiego Obszaru Gospodarczego nie są towarami krajowymi, a obrót nimi w Polsce jest możliwy dzięki przewiezieniu przez granicę. Dlatego pomimo funkcjonowania wspólnego rynku Unii, tzw. rynku wewnętrznego, określenie przywozu towarów z tego rynku jako importu pozostaje aktualne. Towary importowane to towary niepochodzące od producenta krajowego.

Zatem, w świetle orzecznictwa, bez znaczenia jest, czy przedsiębiorca dokonuje wewnątrzwspólnotowego nabycia płyt CD, czy importuje je np. z Chin.

Wysokość oraz sposób pobierania i podziału opłat od posiadaczy urządzeń reprograficznych określa rozporządzenie Ministra Kultury z 27 czerwca 2003 r. w sprawie opłat uiszczanych przez posiadaczy urządzeń reprograficznych. Natomiast szczegółowy wykaz urządzeń i nośników, a także wysokość należnej opłaty reprograficznej zostały opisane w treści rozporządzenia Ministra Kultury z 2 czerwca 2003 r. w sprawie określenia kategorii urządzeń i nośników służących do utrwalania utworów oraz opłat od tych urządzeń i nośników z tytułu ich sprzedaży przez producentów i importerów.

Należy wskazać, że istnieją duże rozbieżności w wysokości opłat. Przykładowo, producent czy importer pendrive-ów jest zobowiązany uiścić opłatę w wysokości 0,47% kwoty należnej ze sprzedaży, natomiast przedsiębiorca produkujący lub importujący kopiarki – aż 3% ww. kwoty.

Konkludując, przedsiębiorcy nie mogą ignorować roszczeń organizacji twórców o uiszczanie przedmiotowej opłaty.

Michał Szczodry, aplikant radcowski
Łukasz Bernatowicz, radca prawny

Kancelaria Radców Prawnych i Doradców Podatkowych
Bernatowicz Komorniczak Mazur sp.p.