Opiekunowie dorosłych niepełnosprawnych. Czy będą zmiany w zasiłkach?

Interpelacja nr 34841 do ministra pracy i polityki społecznej w sprawie opiekunów osób niepełnosprawnych

Zwrócili się do mnie opiekunowie ludzi dorosłych niezdolnych do samodzielnej egzystencji, wskazując, że stanowią grupę społeczną osób wykluczonych i dyskryminowanych przez państwo. Chodzi, jak wskazują, o ok. 150 tysięczną grupę obywateli pozbawionych środków pomocowych, bowiem pomoc finansowa jest kierowana do rodziców dzieci niepełnosprawnych, natomiast pomija się opiekunów, którzy nie są rodzicami, co bardzo negatywnie odbija się na osobach niepełnosprawnych. Sytuację tę spowodowała niekonstytucyjna nowelizacja ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych. Wcześniej opiekunowie otrzymywali świadczenie pielęgnacyjne z tytułu sprawowania opieki nad dorosłym członkiem rodziny niezdolnym do samodzielnej egzystencji, mieli opłacane ubezpieczenie zdrowotne i składki emerytalno-rentowe. Świadomie rezygnowali z pracy, nie podejmowali zatrudnienia, poświęcając swoje życie zawodowe i osobiste ciężko choremu członkowi rodziny. W zamian za sprawowaną opiekę otrzymywali wsparcie finansowe w postaci świadczenia pielęgnacyjnego w wysokości 520 zł. Choć jest to kwota niewielka, to jednak pozwalała chociaż w minimalnym stopniu zaspokoić podstawowe potrzeby opiekunów, którzy w tym czasie nie mogli wykonywać pracy zawodowej, a więc przynajmniej częściowo rekompensować utraconych zarobków. Sytuacja opiekunów diametralnie zmieniała się z wprowadzeniem nowelizacji ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych, która - na co zwracają uwagę opiekunowie - sztucznie podzieliło środowisko opiekunów osób niepełnosprawnych na "rodziców" i "opiekunów dorosłych". Kwestię tę rozpatrywał Trybunał Konstytucyjny, jednak w praktyce wydaje się, że nic się nie zmieniło. W związku z powyższym uprzejmie proszę o wyjaśnienie:

1. Jakie były przyczyny wprowadzenia niekonstytucyjnej nowelizacji ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych, sztucznie dzielące środowisko opiekunów osób niepełnosprawnych na "rodziców" i "opiekunów dorosłych", mimo że jedni i drudzy wykonują te same czynności opieki nad osobami niepełnosprawnymi?
2. Czy MPiPS przewidywało dla opiekunów, których z mocy ustawy pozbawiono prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, inne wsparcie, np. poprzez specjalne zasiłki celowe w ramach pomocy społecznej? Czy znana jest Ministerstwu skala tej pomocy? W jakim procencie odnosi się to do kwoty, jaka wcześniej była wypłacana opiekunom w skali kraju? Zdaniem środowiska opiekunów tylko nieliczni otrzymali dodatkowe wsparcie Miejskich Ośrodków Pomocy Społecznej i w dodatku w bardzo niewielkich kwotach.
3. Ile osób zostało pozbawionych dotychczasowego wsparcia w wyniku wprowadzenia nowelizacji ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych?
4. Czy Rząd zamierza przywrócić świadczenia pielęgnacyjne opiekunom osób niepełnosprawnych? Jeśli tak, to na takich samych warunkach? Czy takich samych, na jakich otrzymują je rodzice osób niepełnosprawnych?
5. Czy Rząd zamierza przygotować projekt ustawy, która byłaby realizacją wyroku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i przywracającej prawo do świadczenia pielęgnacyjnego od dnia 01.07.2013 r. wszystkim opiekunom, którzy spełniali wymagania poprzedniej ustawy? Co stoi na przeszkodzie, aby uczynić to w trybie pilnym?
6. Czy Rząd przewiduje wypłatę zaległości finansowych opiekunom za okres od 1 lipca 2013 r., jak domagają się tego środowiska opiekunów osób niepełnosprawnych?
7. Czy Rząd zamierza opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne i emerytalno-rentowe opiekunów osób niepełnosprawnych?
8. Czy Rząd przewiduje przyznanie prawa do zasiłku bezrobotnym opiekunom, którzy po ustaniu opieki po 1 lipca 2013 r. będą usiłowali wrócić do pracy - co także jest postulatem środowiska opiekunów osób niepełnosprawnych?
9. Czy zapisy nowelizacji ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych są jeszcze rozpatrywana przez Trybunał Konstytucyjny? Jeśli tak, to które i jakie stanowisko prezentuje w tych kwestiach Rząd?

Poseł Dariusz Piontkowski

Odpowiedź na interpelację nr 34841 w sprawie opiekunów osób niepełnosprawnych

Odpowiadając na wystąpienie z dnia 20 października 2015 r., znak: K7INT34841, dotyczące interpelacji poselskiej Dariusza Piontkowskiego, w sprawie opiekunów osób niepełnosprawnych, uprzejmie wyjaśniam:

Od 1 stycznia 2013 r. możliwość przyznania świadczenia pielęgnacyjnego istnieje w przypadku rezygnacji lub niepodejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, gdy sprawowana jest opieka nad osobami, których niepełnosprawność powstała odpowiednio do ukończenia 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.

Świadczenie pielęgnacyjne nie jest uzależnione od kryterium dochodowego. Uprawnionymi do świadczenia pielęgnacyjnego są rodzice, opiekunowie faktyczni dziecka (tj. osoby sprawujące opiekę nad dzieckiem, które wystąpiły do sądu o jego przysposobienie), osoby będące rodzinami zastępczymi spokrewnionymi z dzieckiem oraz inne osoby zobowiązane do alimentacji na podstawie Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

W praktyce, osobami uprawnionymi do świadczenia pielęgnacyjnego są przede wszystkim rodzice opiekujący się niepełnosprawnym od dzieciństwa dzieckiem. Jest to grupa opiekunów osób niepełnosprawnych wymagających największego wsparcia i stąd taka konstrukcja znowelizowanych od dnia 1 stycznia 2013 r. zasad przyznawania - finansowanego całkowicie ze środków budżetu państwa - świadczenia pielęgnacyjnego.

Ponadto, od 1 stycznia 2013 r. do katalogu świadczeń opiekuńczych wprowadzone zostało nowe świadczenie - specjalny zasiłek opiekuńczy. Jest to świadczenie, o które mogą ubiegać się m.in. osoby, które nie spełniają warunków do otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego.

Specjalny zasiłek opiekuńczy - w wysokości 520 zł miesięcznie - przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ciąży obowiązek alimentacyjny, w tym współmałżonkom, jeżeli zrezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej (od 1 stycznia 2015 r. także w przypadku, gdy nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej) w związku z koniecznością sprawowania stałej opieki nad członkiem rodziny legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności lub orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielniej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Za osoby ...